Ενημέρωση, δημοκρατία και TikTok
Ανανεώθηκε:
Τα έλεγε ο Σαββόπουλος από το 1972, στο τραγούδι του «Άγγελος εξάγγελλος» από το περίφημο άλμπουμ «Βρώμικο ψωμί»: «…αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει, καλύτερα να μην μας πει κανένα».
Σήμερα, 50 χρόνια μετά, έρχεται η παγκόσμια έρευνα που πραγματοποίησε το Reuters Institute for the Study of Journalism (το οποίο ανήκει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) να τον επιβεβαιώσει: Το 43% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι αποφεύγουν τις ειδήσεις, διότι περιλαμβάνουν κυρίως δυσάρεστα γεγονότα, όπως η πανδημία, η οικονομική κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι στείρες (όχι όλες…) πολιτικές αντιπαραθέσεις. Το 38% δηλώνει ότι αποφεύγουν σκοπίμως την ενημέρωση -το 2017 το ποσοστό ήταν 29%. Συγκριτικά μάλιστα με την προηγούμενη χρονιά αυτό το ποσοστό διπλασιάσθηκε στη Βραζιλία (54%) και στο Ηνωμένο Βασίλειο (46%). Στην Γαλλία βρίσκεται στο 36% (αντί 29% το 2017).
Επιπλέον, το 36% διαβεβαιώνει ότι οι ειδήσεις τους ρίχνουν το ηθικό και αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο για τους κάτω των 35 ετών.
Η φετινή έρευνα δείχνει περαιτέρω πτώση της εμπιστοσύνης στα μέσα ενημέρωσης (42% τα εμπιστεύονται αντί 44% το 2021). Ειδικά οι νέοι δεν εμπιστεύονται καθόλου τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και επιλέγουν για την ενημέρωση τους μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το TikTok!
Στην έρευνα υπάρχουν και ιδιαίτερες αναφορές στην Ελλάδα. Η κατάσταση εδώ καταγράφεται ακόμη χειρότερη σε ό,τι αφορά την ενημέρωση που παρέχουν τα παραδοσιακά μέσα. Είναι βέβαιο ότι η πρόσφατη ειδησεογραφία (περιουσία Τράγκα και τρόπος που αποκτήθηκε, η 108η θέση της Ελλάδας στην ελευθερία του Τύπου, δολοφονία Καραϊβάζ, διώξεις δημοσιογράφων κλπ) έχουν «βαρύνει» περαιτέρω το κλίμα κατά των ΜΜΕ αλλά και κατά των δημοσιογράφων. Θύμα όλων αυτών η ενημέρωση, παρά τις προσπάθειες που γίνονται από ορισμένες πλευρές…
Το πιο ανησυχητικό όμως είναι το «δια ταύτα». Οι πολίτες δεν ενημερώνονται (ή δεν εμπιστεύονται την ενημέρωση) διότι η πλειοψηφία των ΜΜΕ μεταφέρουν κυρίως «κακές» ειδήσεις και επιπλέον είναι σε μεγάλο ποσοστό ανυπόληπτα. Αυτό πλέον δεν είναι πρόβλημα των δημοσιογράφων, είναι πρόβλημα δημοκρατίας… Αν ο πολίτης (και ειδικά οι νέοι) για την ενημέρωσή τους καταφεύγουν στο TikTok και άλλα κοινωνικά δίκτυα, τότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι η παραπληροφόρηση είναι μια πολύ εύκολη επιχείρηση για όσους έχουν χρήμα και τεχνολογία…
Όλοι αντιλαμβανόμαστε, ότι όποιος βρίσκεται σε θέση ευθύνης (στην πολιτική, τις επιχειρήσεις ή την κοινωνία) προσπαθεί να αποφύγει την αρνητική δημοσιότητα. Από αυτό το σημείο όμως έως το «με κάθε τρόπο και κάθε μέσο» υπάρχει μεγάλη απόσταση. Όταν η ενημέρωση εξαγοράζεται (αντί ακινήτων, ράβδων χρυσού ή με κρατικά κονδύλια) είναι σαφές ότι κάποια στιγμή οι πολίτες θα το αντιληφθούν. Τότε θα αποστρέψουν το βλέμμα από την πηγή πληροφόρησής τους και θα γίνουν θύματα παραπληροφόρησης. Πρόσφατα το διαπιστώσαμε και στη χώρα μας. Η παραπληροφόρηση για τον εμβολιασμό κατά της πανδημίας, στοίχισε ανθρώπινες ζωές…
Κάποιοι αδιαφορούν για το αύριο και τις επιπτώσεις της έλλειψης εμπιστοσύνης προς τα ΜΜΕ. Αυτοί μπορεί απλά να στοχεύουν στην επανεκλογή τους, στο να γλυτώσουν την αποκάλυψη οικονομικών εγκλημάτων ή οτιδήποτε άλλο. Όσοι ενδιαφέρονται όμως για την ποιότητα της δημοκρατίας μας και κοιτάζουν λίγο μακρύτερα από τη μύτη τους, οφείλουν να αντιδράσουν. Τα καμπανάκια ηχούν ήδη.
Ο Σαββόπουλος πάλι, από το 1972 έλεγε:
«Τα νέα που μας έφερε ήταν όλα μια ψευτιά
μα ακούγονταν ευχάριστα στ’ αυτί μας
γιατί έμοιαζε μ’ αλήθεια η κάθε του ψευτιά
κι ακούγοντάς τον ησύχαζε η ψυχή μας»…