Ναυτιλία: Οι Πράσινοι Διάδρομοι δείχνουν τον δρόμο

Ζώντας σε μια περίοδο όπου η κλιματική αλλαγή και οι πολιτικές για την αντιμετώπισή της βρίσκονται στην ημερήσια ατζέντα, η ναυτιλία δεν μπορούσε να μην λάβει κάποια πρωτοβουλία. Εξάλλου, η ναυτιλία έχει ζωτικό συμφέρον για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αν αποτύχουμε σε αυτή την πρόκληση δεν πρόκειται απλώς να επηρεαστούν οι δρόμοι του θαλάσσιου εμπορίου εξαιτίας των επιπτώσεων που θα βιώνουν οι κάτοικοι στη στεριά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα επηρεάσει τους ωκεανούς με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένων των θερμοκρασιών του νερού, των ανέμων, των θαλάσσιων ρευμάτων ενώ ταυτόχρονα θα αυξήσει την ένταση και τη συχνότητα των καταιγίδων στη θάλασσα. Έρευνα της NASA δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε αύξηση των ακραίων καιρικών συνθηκών πάνω από τους ωκεανούς και διαπιστώνει ότι υπήρξαν περισσότεροι τυφώνες κατηγορίας 4 και 5 στον Ατλαντικό τα τελευταία χρόνια.

Έτσι ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) έχει θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών από όλα τα πλοία κατά 50% έως το 2050. Γνωρίζουμε όμως ότι τέτοιοι οργανισμοί δεν λαμβάνουν πάντα αμιγώς τεχνοκρατικής αποφάσεις, αλλά, πολλές φορές λειτουργούν πολιτικά και οι αποφάσεις τους είναι η ελάχιστη κοινή βάση συνεννόησης που μπορεί να βρεθεί.

Ορισμένες χώρες έθεσαν πιο φιλόδοξους στόχους, έτσι οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία (μεταξύ άλλων) επιδιώκουν τον μηδενισμό των καθαρών εκπομπών από τη ναυτιλία μέσα στο ίδιο χρονοδιάγραμμα. Εδώ υπάρχει μία σειρά προβλημάτων, μεταξύ των οποίων είναι οι τιμές των καυσίμων που θα μείωναν τις μηδενικές εκπομπές, το κόστος υιοθέτησης τέτοιων τεχνολογιών καθώς και ο διαμοιρασμός του κόστους στα μέρη που συναποτελούν τη ναυτιλιακή βιομηχανία.

Ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη του αναγκαίου πράσινου μετασχηματισμού της ναυτιλιακής βιομηχανίας έρχεται από τη διακήρυξη του Clydebank. Οι συνυπογράφουσες χώρες δεσμεύτηκαν για τη δημιουργία «πράσινων διαδρόμων» (green corridors), στοχεύουν μέσα από αυτούς να βρεθούν στην πρωτοπορία της απανθρακοποίησης της μεταφορικής αλυσίδας. Δεν θα περιλαμβάνουν στην ουσία μόνο την πορεία ανάμεσα στα λιμάνια, αλλά και όλες τις αναγκαίες υποδομές τόσο μέσα στα λιμάνια όσο και γύρω από αυτά. Για να γίνει αυτό θα χρησιμοποιηθούν όλες οι αναγκαίες τεχνολογικά υποδομές, θα δημιουργηθεί το αναγκαίο πλαίσιο λειτουργίας και η κουλτούρα που είναι απαραίτητη.

Το σχέδιο στην πραγματικότητα είναι να λειτουργήσει αυτό ως ένας «πιλότος». Η γνώση που θα προκύψει θα εφαρμοστεί στο σύνολο της ναυτιλιακής βιομηχανίας και όσων συνδέονται με αυτή. Η προσέγγιση αυτή δίνει τη δυνατότητα να δημιουργηθεί ένας οδικός χάρτης για μία πραγματική μετάβαση στη χρήση «πράσινης» ενέργειας στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Με άλλα λόγια, η διακήρυξη του Clydebank λειτουργεί ως μία εκκίνηση για την υιοθέτηση μακροπρόθεσμων λύσεων που θα είναι ζωτικής σημασίας για τον μετασχηματισμό του ναυτιλιακού τομέα.

Η Ελλάδα, η οποία δεν έχει συνυπογράψει αυτή τη διακήρυξη, αποτελεί όπως είναι γνωστό μία κυρίαρχη δύναμη στο χώρο της Ναυτιλίας. Υπάρχουν όμως διδάγματα που η ελληνική ναυτιλία και η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αντλήσουν, από άλλους χώρους, και να τα χρησιμοποιήσουν εδώ. Το πρώτο δίδαγμα είναι ότι εκείνος που κατορθώνει να διαμορφώσει το πλαίσιο της επόμενης πραγματικότητας ή έστω το πλαίσιο εντός του οποίου κινούνται οι υπόλοιποι στον παρόντα χρόνο είναι εκείνος που θέτει θεμέλιο κυριαρχίας. Πρακτικά αυτό μεταφράζεται σε μία πολιτική και επιχειρηματική απόφαση, από το ελληνικό κράτος και τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στη ναυτιλία, να μπουν στην πρωτοπορία της «πράσινης» μετάβασης στο χώρο της Ναυτιλίας. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει να έχει κυρίαρχη θέση και στην επόμενη πραγματικότητα στο χώρο των θαλάσσιων μεταφορών.

Δεν αρκεί όμως να προχωρήσουμε μόνον σε πολιτικές και επιχειρηματικές αποφάσεις για την ίδια τη ναυτιλία, θα πρέπει με γρήγορο και δυναμικό τρόπο να προσχωρήσουμε στην ιδέα των «πράσινων διαδρόμων» δημιουργώντας τις συνθήκες έτσι ώστε αφενός να επιταχυνθεί η μετάβαση της Ναυτιλίας μας σε αυτή την κατεύθυνση και αφετέρου, ελληνικά λιμάνια και όλες οι δομές που χρησιμοποιούνται γύρω από αυτά, να βρεθούν με «πράσινο» ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που θα διασφαλίσει τη θέση τους τα επόμενα χρόνια.

Για να γίνει αυτό όμως θα χρειαστεί να επενδύσουμε κεφάλαια προς αυτή την κατεύθυνση, να δημιουργήσουμε το περιβάλλον που θα επιτρέψει σε όλους τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα των μεταφορών να επενδύσουν και να συνεργαστούν αλλά και να δημιουργήσουμε συνολικά σχέδια για τις περιοχές (δηλαδή τα λιμάνια) όπου θα λειτουργήσει ένα τέτοιο σχέδιο πιλοτικά.

Η ελληνική Ναυτιλία έχει στο παρελθόν πολλές φορές αποδείξει ότι λαμβάνει τα μηνύματα της εποχής και διαβάζει σωστά τις εξελίξεις. Είναι κρίσιμο να διαβάσει σωστά και αυτή την εποχή, η οποία δεν προκαλεί μία απλή διαφοροποίηση, αλλά μία ολόκληρη αλλαγή υποδείγματος.

Είναι επίσης κομβικό το ελληνικό κράτος να αποφασίσει ότι θα βρεθεί μπροστά από τα υπόλοιπα ανταγωνιστικά κράτη δημιουργώντας τους απαραίτητους θεσμούς. Αν καθυστερήσουμε, υπάρχει ο πολύ πραγματικός κίνδυνος η κυριαρχία της Ελληνικής Ναυτιλίας να αποτελέσει παρελθόν.

Η Ειρήνη Βόλη είναι ναυτιλιακή οικονομολόγος.