Κατώτατος μισθός: Μήπως κατά βάθος, κάπου υπάρχει λάθος;

Αλήθεια, είναι δουλειά του κράτους να καθορίζει τους μισθούς σε μια ελεύθερη οικονομία ή μήπως δεν είναι ελεύθερη; Οι παλαιότεροι θυμόμαστε τις «συνδικαλιστικές μάχες» που δίνονταν για να υπογραφούν συλλογικές συμβάσεις είτε για το σύνολο των εργαζόμενων, είτε για επιμέρους κλάδους ή εργασιακούς χώρους. Ο καθένας από εμάς μπορεί να ανασύρει από τη μνήμη του καλές και κακές εμπειρίες από όλα αυτά. Συγκρούσεις, συναλλαγές, συντεχνιακές λειτουργίες, νίκες, εκβιασμούς, ηρωισμούς, εξαγορές, όλα υπήρχαν και συνέθεταν το «τοπίο».

Όλα αυτά ανατράπηκαν με τα μνημόνια και για την ακρίβεια με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου 6/2012 της κυβέρνησης του Λουκά Παπαδήμου που στήριζαν ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ με την οποία ορίστηκε το εξής: «Από 14.2.2012 η προσφυγή στη διαιτησία γίνεται αποκλειστικά με κοινή συμφωνία των μερών». Μα «γιατί είναι τόσο σημαντική η Διαιτησία», θα αναρωτηθεί κάποιος; Πρόκειται για τη βάση στην οποία στηρίζονται οι διαπραγματεύσεις που αφορούν τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας καθώς χωρίς το δικαίωμα προσφυγής στον υποχρεωτικό θεσμό της Διαιτησίας θα μπορούν απλώς οι εργοδοτικές οργανώσεις να «στυλώνουν τα πόδια» έναντι των διεκδικήσεων των εργαζομένων και απλώς αυτές οι διεκδικήσεις δεν θα μπορούν να περάσουν…

Υπάρχει και κάτι άλλο και ονομάζεται «επεκτασιμότητα». Τι είναι αυτό; Απλά σήμερα όποια σύμβαση υπογραφεί δεσμεύει μόνο όσους είναι μέλη των μερών που υπέγραψαν την σύμβαση. Όλοι οι υπόλοιποι δεν είναι υποχρεωμένοι. Κοινώς αφορά ελάχιστους

Έγιναν πολλές προσπάθειες για να «επανέλθει η κανονικότητα» στα εργασιακά, όμως στο ενδιάμεσο είχαμε και ένα άλλο γεγονός: Την απαξίωση των συνδικαλιστικών οργανώσεων τις οποίες πλέον ακολουθούν όλο και λιγότεροι.

Επομένως έχουμε μεν ελεύθερη οικονομία, αλλά δεν μπορούν οι εργαζόμενοι να διαπραγματευτούν συλλογικά αυτό που «εμπορεύονται», δηλαδή την εργασία τους. Να διαπραγματεύονται μόνο ατομικά, εκτός από αυτούς που καλύπτονται από τις κυβερνητικές αποφάσεις (δηλαδή όσους αμείβονται με το κατώτατο).

Χρειαζόμαστε συνδικάτα; Κατηγορηματικά ναι. Φτάνει να είναι σοβαρά, να μην αποτελούν προέκταση κομματικών βραχιόνων, να μην λειτουργούν εκβιάζοντας το κοινωνικό σύνολο και βεβαίως να μην είναι «όργανα της εργοδοσίας», για να θυμηθούμε και την παλαιότερη φρασεολογία... Ορισμένοι άλλοι θα ζητήσουν να είναι «ταξικά», να είναι «φιλελεύθερα», να είναι «ακηδεμόνευτα» και πάει λέγοντας. Το σίγουρο όμως είναι ότι σε μια δημοκρατία είναι απαραίτητα για να έχουν «ίσα όπλα» οι εργαζόμενοι που δεν έχουν τη δυνατότητα ατομικής διαπραγμάτευσης.

Τα συνδικάτα δεν είναι δημοφιλή στον σύγχρονο κόσμο. Όμως οι ακραίες συμπεριφορές μεγάλων εργοδοτών (ΑΜΑΖΟΝ, UBER κλπ) οδήγησαν τους εργαζόμενους στην απόφαση να συνδικαλιστούν, κάτι που κατέστη δυνατό παρά την έντονη αντίδραση των manager... Στον δυτικό κόσμο το ζήτημα του συνδικαλισμού επανατοποθετείται, σε διαφορετικές όμως βάσεις συγκριτικά με το παρελθόν. Στην Ελλάδα βεβαίως βρισκόμαστε πολύ πίσω…

Είναι «της μόδας» να αναφερόμαστε στην «επαναφορά στην κανονικότητα». Σίγουρα «κανονικότητα» δεν είναι το κράτος να ορίζει τους μισθούς. Κανονικότητα επίσης δεν είναι να βρίσκονται απροστάτευτοι και οι εργαζόμενοι. Το φαινόμενο να έχουμε μεγάλη ανεργία (μικρότερη βέβαια από το 28,5% που ήταν στην κορύφωση των μνημονίων) και ταυτόχρονα να μην βρίσκουν εργαζόμενους πολλές επιχειρήσεις (κάτι ιδιαίτερα έντονο φέτος στον τουρισμό), αυτό απλά σημαίνει ότι η αγορά εργασίας είναι σε ανισορροπία. Για να επανέλθει σε ισορροπία χρειάζονται «δίκαιοι μισθοί», σαφές και σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο για την εργασία και ικανοί διαπραγματευτές μεταξύ των τριών πλευρών (εργαζόμενοι-εργοδότες-δημόσιο). Οι δυο πρώτοι να διαπραγματεύονται και ο τρίτος να ορίζει το θεσμικό πλαίσιο.

Σίγουρα «δεν είναι της μόδας» οι αναφορές σε θέματα συλλογικής εκπροσώπησης των εργαζομένων. Όμως όταν για πολλούς (κυρίως νέους) ο μισθός «τελειώνει» στα μισά του μήνα και το brain drain επανέρχεται σαν εργασιακή διέξοδος, τότε η κοινωνία μας πρέπει να ξανασυζητήσει πώς θα αποκατασταθεί η εργασιακή ισορροπία. Και το σίγουρο είναι ότι η λύση δεν βρίσκεται σε μια πλειοδοσία υποσχέσεων γύρω από τον βασικό μισθό, αλλά στην αποκατάσταση των μηχανισμών διαπραγμάτευσης και συνομιλιών που θα δίνουν δίκαιες λύσεις.