Πόλεμος στην Ουκρανία και Τουρκία: Η απλή τρέχουσα διαχείριση δεν είναι αρκετή

Κι αυτό γιατί τα διακυβεύματα στον πόλεμο της Ουκρανίας και οι πολλές ανακατατάξεις συμμαχιών που σημειώνονται παγκόσμια, επηρεάζουν άμεσα τη διεθνή θέση μας αλλά και τα ελληνοτουρκικά.

Η απλή τρέχουσα διαχείριση δεν είναι αρκετή, όταν κινδυνεύουμε σε διάφορα ανοιχτά μέτωπα να υποστούμε ζημιές, ιδίως μάλιστα αφού θα έχουμε απωλέσει και τις ευκαιρίες αποτροπής τους.

Αντίθετα από ό,τι με βολική ευκολία λέγεται, η πανθομολογούμενη αναβάθμιση της Τουρκίας δεν οφείλεται μόνο στη μεσολαβητική της πρωτοβουλία για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Είναι το αποτέλεσμα σταθερών και μεθοδικών κινήσεων, ενταγμένων σε μια μακροπρόθεσμη και πολυδιάστατη στρατηγική.

Αναλυτικότερα, και σταχυολογώντας μόνο από την επικαιρότητα των τελευταίων εβδομάδων:

1- Η Τουρκία αναγνωρίζεται από τους περισσότερους διεθνείς παράγοντες ως αυτόνομη περιφερειακή δύναμη. Με επιτήδεια ουδετερότητα καθίσταται «μήλο της έριδος», ελκυστική για συμπράξεις κάθε είδους. Ακόμη κι αν ο Πρόεδρος Μπάιντεν «σνομπάρει» ακόμη τον Ερντογάν -προς μεγάλη θλίψη του τελευταίου- η αμερικανοτουρκική συνεργασία προοδεύει ταχύτατα.

2- Ο Τούρκος πρόεδρος δημιουργεί συνεχώς και με όλους «ευκαιρίες παζαριού» με πολλές απ’ αυτές τελικά να αποδίδουν. Αξιοποιεί ορθές εκ του αποτελέσματος προβλέψεις , «έξυπνη» μεθοδικότητα και επιδέξιες κινήσεις, χωρίς μάλιστα να διστάζει να αναλαμβάνει ενίοτε και ρίσκο (πχ. επιμονή στους S400 αλλά και παράλληλη πώληση -όχι δωρεάν παροχή!- Bayraktar στην Ουκρανία).

3- Η Τουρκία επανακάμπτει από την «απομόνωση» με εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση χωρίς να απεμπολήσει την «ιδιαίτερη» αυτονομία της και με μόνο κριτήριο το συμφέρον της:

α) Παραβιάζει ωμά τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά εισπράττει ανεκτική κατανόηση (σημειωτέον ότι το 34% των Τούρκων θεωρούν υπεύθυνο του πολέμου τη Ρωσία έναντι 48% τις ΗΠΑ-ΝΑΤΟ).

β) Και αν ακόμη εμμείνει στους S400, αύξησε τις πιθανότητες να κάμψει το Κογκρέσο για απόκτηση των F16.

γ) Φαίνεται να κάμπτει και τα άτυπα ευρωπαϊκά εμπάργκο οπλικών συστημάτων (γερμανικά υποβρύχια κλπ).

4- Διεμβολίζει τη μια μετά την άλλη τις ελληνικές «συμμαχίες»:

α) ξεκίνησε από τα ΗΑΕ που στην καλύτερη περίπτωση μετακινήθηκαν διακριτικά από τη «στρατηγική συμμαχία» (και αμυντική συνδρομή) με την Ελλάδα κατά της Τουρκίας, σε ίσες αποστάσεις.

β) συμπληρώθηκε από το Ισραήλ που κι αυτό από αντι-τουρκικός εταίρος (έτσι διαφημίστηκε κι αυτό από εμάς) μετακινήθηκε στις κατ’ ευφημισμόν «ίσες» αποστάσεις: ζυγίζει πχ. ευμενώς την νέα όδευση του EastMed μέσω Τουρκίας, κι όχι μέσω Ελλάδας ανατρέποντας εξ ολοκλήρου τον ελληνικό σχεδιασμό (κι αφήνοντας μόνο ανοιχτή την επιλογή της όδευσης ανάμεσα στην κυπριακή ή τη λιβανοσυριακή ΑΟΖ).

γ) ισχυρή φαίνεται ακόμη η σχέση με την Αίγυπτο, αλλά καθημερινά υποσκάπτεται μεθοδικά από την Άγκυρα και αν δεν αναληφθούν ελληνικές πρωτοβουλίες, οι εξελίξεις δεν θα συνάδουν με τα συμφέροντά μας.

δ) μέχρι και η Γαλλία κλείνει το μάτι στον Ερντογάν ο οποίος την χρειάζεται τώρα περισσότερο, μετά την αποχώρηση της Άνγκελα Μέρκελ, ιδίως για την είσοδό του από την πίσω πόρτα στην ευρωπαϊκή αμυντική (και όχι μόνο) συνεργασία. Διαπραγματεύεται στο πλαίσιο αυτό με τον στρατηγικό μας σύμμαχο (και την Ιταλία) για συμπαραγωγή των αντιαεροπορικών πυραύλων EuroSam. Ανατρέποντας την προηγούμενη πολιτική του εξετάζει εξάλλου θετικά μια γαλλο-τουρκική συνεργασία στη Λιβύη και την Αφρική.

ε) ακόμη και τους άλλοτε συνοδοιπόρους μας της Αν.Λιβύης (Χάφταρ, Σαλέχ) πέτυχε να αλώσει, με τον νεοεκλεγμένο (από τη Βουλή της Βεγγάζης) ηγέτη της χώρας Μπασάγκα να συναγωνίζεται σε φιλοτουρκισμό τον ήδη ελεγχόμενο αντίπαλό του Ντμπάιμπα. Περιμένει κανείς ότι η νέα ηγεσία θα αλλάξει στάση σε σχέση με το παράνομο τ/λ μνημόνιο;

Συμπερασματικά, η μεσολαβητική τουρκική προσπάθεια για το Ουκρανικό δεν είναι μια απλή «ιδέα στο πόδι» που τυχαία υλοποιήθηκε. Είναι το προϊόν σοβαρής και πολύπλευρης προετοιμασίας, μεθοδικού λόμπινγκ και εκμετάλλευσης ευνοϊκών συγκυριών.

Η τουρκική διπλωματία είναι καλά οργανωμένη για να αντιμετωπίζεται εκ του προχείρου με επικοινωνιακά βολικές υπεραπλουστεύσεις.

Το εφησυχαστικό αφήγημα περί τουρκικής «απομόνωσης» και ισχυρών ελληνικών συμμαχιών δυστυχώς βάλλεται εδώ και καιρό πανταχόθεν και αν δεν αναληφθούν διορθωτικές πρωτοβουλίες, κινδυνεύει να πνεύσει τα λοίσθια. Πολύ περισσότερο που η τουρκική αλαζονεία θα βαίνει υπό τις νέες συνθήκες αυξανόμενη.

Αν μάλιστα η διπλωματική λύση στην Ουκρανία επιβεβαιώσει τα διά της βίας τετελεσμένα και καταλήξει να δικαιώσει την εισβολή του Πούτιν -που συνιστά και το ρεαλιστικά πιθανότερο σενάριο- τα διδάγματα για τον μαθητή Ερντογάν θα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για εμάς.

--------------------------

Ο Γιάννης Βαληνάκης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας στο ΕΚΠΑ και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών επί κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή.