Γυναίκα με αναπηρία, θεσμικές και κοινωνικές διαστάσεις

Στις μέρες μας, παρά το γεγονός ότι σε νομοθετικό επίπεδο έχει κατοχυρωθεί επαρκώς η ισότητα ανδρών και γυναικών στο δυτικό κόσμο, εν τούτοις, δεδομένων των ιδιαίτερα απαιτητικών συνθηκών ζωής και των πολλαπλών ρόλων στους οποίους καλείται να ανταποκριθεί η σύγχρονη γυναίκα, αρκετά βήματα πρέπει ακόμη να γίνουν για την ουσιαστική εξίσωση των ευκαιριών μεταξύ των δύο φύλων.

Η κατάσταση γίνεται ακόμη δυσμενέστερη λαμβανομένων υπόψη των διακρίσεων που υφίστανται οι γυναίκες από τμήμα της κοινωνίας, εξαιτίας προγενέστερων, αναχρονιστικών αντιλήψεων για το ρόλο, τις ικανότητες και τον τρόπο με τον οποίο η γυναίκα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη του κοινωνικού συνόλου. Αρκετές γυναίκες, πέραν της διάκρισης που υφίστανται εξαιτίας του φύλου τους, καθίστανται θύματα πολλαπλών διακρίσεων, ή συνδυασμού διακρίσεων (intersectional discrimination), λόγω διαφορετικής εθνικής καταγωγής, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού ή άλλων επιμέρους χαρακτηριστικών.

Σε αυτό το πλαίσιο, μια ιδιαίτερα ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα γυναικών που αντιμετωπίζει φυσικά και κοινωνικά εμπόδια είναι η γυναίκες με αναπηρία, οι οποίες μπορεί να τυγχάνουν διακριτικής μεταχείρισης τόσο λόγω του φύλου όσο και λόγω της αναπηρίας τους. Η ύπαρξη προκαταλήψεων και στερεοτύπων στην κοινωνία, αλλά και στο οικογενειακό περιβάλλον, στρεβλώνουν την εικόνα των γυναικών με αναπηρία και παράλληλα μειώνουν την αυτοεκτίμηση τους, με αποτέλεσμα αρκετές φορές να οδηγούνται στην κοινωνική απομόνωση. Οι γυναίκες με αναπηρία προσδιορίζονται από πολλούς ατομικούς και κοινωνικούς παράγοντες, εκ των οποίων ένας μόνο είναι η αναπηρία. Η θεώρηση της αναπηρίας ως μειονεκτήματος και μάλιστα ως του καθοριστικότερου παράγοντα που προσδιορίζει μονοσήμαντα την προσωπικότητα του ατόμου είναι στερεοτυπική και εντελώς εσφαλμένη. Οι γυναίκες με αναπηρία αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις με τις γυναίκες χωρίς αναπηρία και καλούνται να εκπληρώσουν διάφορους ρόλους, μπορούν για παράδειγμα να είναι μητέρες, σύζυγοι, εργαζόμενες, μέλη διοικητικών συμβουλίων, στελέχη επιχειρήσεων και οργανισμών όπως κάθε γυναίκα και κάθε πολίτης της χώρας.

Το ποιοτικό άλμα για την ισότιμη διασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών με αναπηρία έγινε με την υιοθέτηση της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, την οποία η Βουλή των Ελλήνων κύρωσε μαζί με το προαιρετικό της πρωτόκολλο με το ν.4074/2012. Η κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών με αναπηρία προβλέπεται στο αρ.6 της Σύμβασης, το οποίο έχει οριζόντια εφαρμογή και συνεπάγεται ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από το σύνολο των διατάξεων της Σύμβασης θα πρέπει να ερμηνεύονται και να εφαρμόζονται κατά τρόπο που να λαμβάνονται πλήρως υπόψη οι ειδικότερες ανάγκες των γυναικών με αναπηρία. Το άρθρο 6 της Σύμβασης αναγνωρίζει ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία μπορεί να είναι θύματα πολλαπλών διακρίσεων και επιτάσσει τη διασφάλιση των δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών τους, με σκοπό την πλήρη συμμετοχή τους σ’ όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής. Τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των γυναικών με αναπηρία, καθώς επίσης και για την επίτευξη της ανάπτυξης, της εξέλιξης και της ενίσχυσης τους.

Κατά την περιοδική εξέταση της Ελλάδας το Σεπτέμβριο του 2019 για την εφαρμογή της Σύμβασης, η αρμόδια επιτροπή των Η.Ε. στις παραγράφους 9 και 10 των τελικών της παρατηρήσεων, συνιστά στη χώρα μας να υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική εξασφάλισης της πλήρους προστασίας των γυναικών με αναπηρία από πιθανές διακρίσεις, να ενσωματώσει τη διάσταση της αναπηρίας σε όλες τις πολιτικές για την ισότητα των φύλων, να προωθήσει τη συμμετοχή των γυναικών με αναπηρία στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία.

Για την Κυβέρνηση η ουσιαστική προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών με αναπηρία συνιστά ζήτημα πολιτικής προτεραιότητας. Για την αποτελεσματική εφαρμογή μιας ολιστικής προσέγγισης σχεδιάζουμε και υλοποιούμε με βάση τη στρατηγική διπλής κατεύθυνσης, η οποία συνίσταται αφενός στην προώθηση της οριζόντιας ενσωμάτωσης της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας στις πολιτικές και δράσεις για το φύλο και αφετέρου στην προώθηση της οριζόντιας ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στις πολιτικές και δράσεις για την αναπηρία.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα βασικά θεσμικά εργαλεία για τη χάραξη και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης και συνεκτικής πολιτικής για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία είναι το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων.

Ειδικότερα, στις προτεραιότητες της Κυβέρνησης, όπως αυτές αποτυπώνονται συνδυαστικά μέσα από το στόχο 9 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ και το στόχο 4 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, εντάσσονται και έχουν ξεκινήσει να υλοποιούνται, η οριζόντια ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στις πολιτικές για την ισότητα των φύλων, η ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας στη διαμόρφωση ολοκληρωμένης στρατηγικής για γυναίκες και κορίτσια Ρομά, πρόσφυγες και αιτούσες άσυλο, η λήψη μέτρων κατά της έμφυλης βίας, της κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών με αναπηρία και η λήψη μέτρων για την πρόληψη και καταπολέμηση της εξαναγκαστικής άμβλωσης και στείρωσης συμπεριλαμβανομένων και των γυναικών που τελούν υπό δικαστική συμπαράσταση.

Η ισότιμη συμμετοχή των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής δραστηριότητας συνιστά για εμάς βασικό προαπαιτούμενο ισονομίας και κοινωνικού πολιτισμού.

Η ενεργή εμπλοκή των γυναικών με αναπηρία στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα σηματοδοτεί την ποιοτική μας μετάβαση σε μια κοινωνία που αποδέχεται τη διαφορετικότητα και δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλους.

O Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.