Ένας πόλεμος που θα μπορούσε να αποφευχθεί

Πριν προχωρήσουμε ας ταξιδέψουμε λίγο στο παρελθόν να δούμε τι έγινε τους πρώτους δυο μήνες του 1990.Ηταν η εποχή που διαλυόταν η Σοβιετική Ένωση και γινόντουσαν προσπάθειες επανένωσης της Γερμανίας.

Ήταν τότε που η Δύση διαβεβαίωνε την Σοβιετική Ένωση ότι αν συμφωνούσε στην επανένωση της Γερμανίας δεν θα υπήρχε περαιτέρω διεύρυνση του ΝΑΤΟ.

Ειδικότερα ο ΥΠΕΞ της Γερμανίας Χανς Ντίτριχ Γκένσερ στην ιστορική ομιλία του στις 31.1.1990 στο Τούτζινγκ της Βαυαρίας, ανέφερε: «Ότι και αν συμβεί με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, η επέκταση του εδάφους του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, δηλαδή πιο κοντά στα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης δεν θα πραγματοποιηθεί. Στα πρακτικά των συνομιλιών που έγιναν στις 9 Φεβρουαρίου 1990 μεταξύ του ΓΚορμπατσέφ και του Αμερικανού ΥΠΕΞ Baker, ο τελευταίος λέει στον Σοβιετικό Γενικό Γραμματέα: «Κατανοούμε την ανάγκη διασφαλίσεων στα κράτη της Ανατολής. Εάν διατηρήσουμε μια παρουσία στην Γερμανία που είναι μέλος του ΝΑΤΟ, δεν θα υπάρξει επέκταση του ΝΑΤΟ ούτε ένα πόντο προς Ανατολάς». Ανάλογες διαβεβαιώσεις δόθηκαν και από την Γαλλία. Δεν υπήρξε και εχθρός τότε που να δικαιολογούν την επέκταση του ΝΑΤΟ η ακόμα και την ύπαρξη του.

Η Γερμανία όμως ενώθηκε και το ΝΑΤΟ επεκτάθηκε και κάλυψε τις Βαλτικές Χώρες,τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, τα Βαλκάνια με στόχο να συνεχίσει με την Ουκρανία, Γεωργία κ.ο.κ.

Πολύ απλά, η Δύση παραβίασε τις διαβεβαιώσεις που είχε παράσχει στην Μόσχα. Ήταν μια ατιμία που η Μόσχα δεν επρόκειτο να ξεχάσει. Μα οι διαβεβαιώσεις ήσαν προφορικές και δεν έχουν νομική ισχύ, έλεγχαν οι εγκέφαλοι της Δύσεως, ξεχνώντας σκοπίμως ότι οι διευθετήσεις της Κουβανικής Κρίσεως του 1962 έγιναν με προφορικές διαβεβαιώσεις. Δεν υπάρχει γραπτό κείμενο που να προβλέπει την απόσυρση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία.

Ευκαιρία για την ειρήνη δόθηκε το 1994 όταν εγκαινιάστηκε η Σύμπραξη για την Ειρήνη που είχε σαν στόχο την δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ του ΝΑΤΟ, της Ανατολικής Ευρώπης και των πρώην κρατών της ΕΣΣΔ. Στην αρχή δούλεψε καλά και η ρωσική αντιπροσωπεία εγκαταστάθηκε στα γραφεία του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και συμμετείχε στις συνεδριάσεις του ΝΑΤΟ. Η ατμόσφαιρα χάλασε με την επέκταση του ΝΑΤΟ, με τον πόλεμο στο Ιράκ. Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Μόσχα (1987-1991) Jack Matlock εξηγεί στην συνέντευξη που έδωσε στις 22 Ιανουάριου στο Middlebury institute of Monterey. Αναφέρει τα εξής: «Νομίζω ότι ήταν λάθος η επέκταση του ΝΑΤΟ… Και όχι μόνο διευρύναμε το ΝΑΤΟ αλλά κάναμε επιθετικό πόλεμο εναντίον του Ιράκ χωρίς την έγκριση του ΟΗΕ, και παρά την αντίθετη γνώμη της Ρωσίας, Γερμανίας και Γαλλίας, ενώ την ίδια στιγμή αποχωρήσαμε από τις συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών ΑΒΜ. Όλα αυτά αποτελούν σοβαρά λάθη καθώς αρχίσαμε να παίρναμε τα Βαλκανικά κράτη στο ΝΑΤΟ και ψηφίσαμε το 2008 να ενταχθεί η Ουκρανία και η Γεωργία στο ΝΑΤΟ».

Η Μόσχα δεν ξεχνάει την παρέμβαση της Δύσεως, όταν το 2013 ο Πρόεδρος Γιανουκόβιτς αποφασίζει να διακόψει την διαδικασία σύνδεσης με την ΕΕ. Όταν οργάνωσε διαδηλώσεις εναντίον του Προέδρου της Ουκρανίας με την συμμετοχη του ΥΠΕΞ της Γερμανίας και των πρέσβεων της Γερμανίας και Ηνωμένου Βασιλείου .Ήταν ένα πρωτοφανές γεγονός που δεν καταδικάστηκε από κανένα. Απομακρύνθηκε ο Γιανουκόβιτς, έγιναν τα γεγονότα του Maidan, με τον θάνατο 90 ατόμων, και το Μάρτιο του 2014 καταλήφθηκε η Κριμαία από τη Ρωσία για την διασφάλιση της nαυτικής bάσεως της Σεβαστούπολης.

Αυτό που ζήτησε η Μόσχα με τις προτάσεις της 14 Δεκεμβρίου ήταν η υλοποίηση των διαβεβαιώσεων που της είχαν δοθεί από την Δύση το 1990. Έκανε όμως μια σημαντική υποχώρηση. Δέχθηκε όπως τα κράτη που ήσαν στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τα Βαλτικά που είναι σήμερα μέλη του ΝΑΤΟ να παραμείνουν στο ΝΑΤΟ. Δεν δέχθηκε όμως την περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς. Οι ρωσικές προτάσεις απορρίφθηκαν. Ο Πούτιν μέχρι και την τελευταία στιγμή ήταν έτοιμος για τον διάλογο. Όταν επικοινώνησε με τον Γερμανό καγκελάριο είπε ότι προτίθεται να υπογράψει σήμερα διάταγμα αναγνωρίζοντας σαν ανεξάρτητα κράτη τις δυο επαρχίες της Ουκρανίας στο εγγύς μέλλον. Ο Γερμανός δεν έπιασε το υπονοούμενο του Πουτιν, του μίλησε άσχημα και έτσι ο Ρώσος πρόεδρος προχώρησε στην άμεση αναγνώριση και την εισβολή που ακολουθήσε.

Προφανώς η Δύση πληρώνει την αλαζονεία της. Θα καθίσει κάποια στιγμή να συζητήσει με την Μόσχα και θα αποδεχθεί την μη περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ κάτι που θα μπορούσε να αποδεχθεί και πριν από την εισβολή. Έτσι βγαίνουν όλοι κερδισμένοι Δύση που αποκτά επισήμως εχθρό σε αντικατάσταση της Σοβιετικής Ένωσης και η Ρωσία που σταματά την επέκταση του ΝΑΤΟ. Χαμένη βγαίνει η ανθρωπότης που θα έχει να αντιμετωπίσει τις οικονομικές συνέπειες αυτής της κρίσεως.

* O κ. Λεωνίδας Χρυσανθόπουλος είναι Πρέσβης ε.τ.