Η πρόσβαση των AμεΑ στην υγεία και το Ψήφισμα 148 του ΠΟΥ

Στην παρούσα υγειονομική κρίση το δικαίωμα που βρίσκεται διεθνώς στο επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος είναι η καθολική και ανεμπόδιστη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Η προστασία της υγείας έχει διφυή χαρακτήρα, διότι συνιστά παράλληλα θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα και αδιαπραγμάτευτο δημόσιο αγαθό. Μια ειδική πληθυσμιακή κατηγορία που αντιμετωπίζει σε παγκόσμια κλίμακα, διαχρονικά εμπόδια και διακρίσεις σχετικά με την απρόσκοπτη και αποτελεσματική χρήση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, είναι τα άτομα με αναπηρία.

Ειδική πρόβλεψη γι’ αυτό γίνεται στο αρ.25 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Δεδομένου ότι το αναφαίρετο και απαράγραπτο δικαίωμα στην υγεία αφορά εξίσου όλους τους πολίτες, δεν μπορεί να συντελείται καμία διάκριση, άμεση ή έμμεση, σε βάρος των ατόμων με αναπηρία. Ειδικότερα, στη Σύμβαση ορίζεται ότι, τα κράτη έχουν την υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, προκειμένου να διασφαλίζεται στα Άτομα με Αναπηρία η ακώλυτη πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες υγείας. Οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων κρατών αφορούν αφενός, την πρόσβαση των πολιτών με αναπηρία στο γενικό σύστημα υγείας και αφετέρου τη λήψη εξειδικευμένων μέτρων για την κάλυψη των επιμέρους αναγκών τους, με τη διασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας σ’ ένα φάσμα τομέων, όπως το δομημένο περιβάλλον, την επικοινωνία και την προσαρμογή των ιατρικών μηχανημάτων για όσους το χρειάζονται.

Σε αυτό το πλαίσιο, για την προώθηση της υλοποίησης των επιταγών της Σύμβασης, υιοθετήθηκε το 2021, στην 74^η Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization) το Ψήφισμα 148, που έχει ως βασικό στόχο οι δημόσιες πολιτικές που εκπονούνται στον τομέα της υγείας να καταστούν πιο συμπεριληπτικές για τα Άτομα με Αναπηρία. Το Ψήφισμα σχετικά με «τα υψηλότερα εφικτά πρότυπα υγείας για τα Άτομα με Αναπηρία που αποτελεί το πρώτο κείμενο του Π.Ο.Υ. εστιασμένο στις ανάγκες της συγκεκριμένης αυτής ομάδας, αποτυπώνει τη μετάβαση από τη μέχρι πρότινος επικρατούσα ιατρική αντίληψη, στη δικαιωματική προσέγγιση του φαινομένου της αναπηρίας.

Πιο συγκεκριμένα, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αποτελεσματική και ποιοτική παροχή υπηρεσιών υγείας, αίροντας τα φυσικά εμπόδια, τα εμπόδια επικοινωνίας και τα εμπόδια συμπεριφοράς, με τα οποία τα Άτομα με Αναπηρία βρίσκονται συχνά αντιμέτωπα και καθίστανται θύματα διακρίσεων σ’ έναν τόσο νευραλγικό και ευαίσθητο τομέα. Στην άρση των αναφυομένων εμποδίων θα συμβάλει σε σημαντικό βαθμό η εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού σε ζητήματα προσέγγισης της αναπηρίας. Επιπλέον, αναδεικνύεται η άμεση αναγκαιότητα για την προστασία των Ατόμων με Αναπηρία σε υγειονομικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, διότι επηρεάζονται δυσμενέστερα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, αφού δεν έχουν ληφθεί υπόψη οι τυχόν ειδικές απαιτούμενες προβλέψεις στα εθνικά σχέδια ετοιμότητας και έκτακτων αναγκών υγείας.

Το Ψήφισμα στοχεύει, επίσης, στη βελτίωση της συλλογής στατιστικών δεδομένων σχετικά με την αναπηρία, για την επικαιροποίηση και περαιτέρω εξειδίκευση των πολιτικών και των προγραμμάτων υγείας. Από την πλευρά του ο Π.Ο.Υ., προκειμένου να συμβάλει στην αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης και στην όσο το δυνατόν ομοιογενή εφαρμογή της Σύμβασης για την ισότιμη πρόσβαση στην υγεία εκ μέρους των Κρατών Μελών, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες όπως, τη σύνταξη έκθεσης σχετικά με τα υψηλότερα εφικτά πρότυπα υγείας για τα Άτομα με Αναπηρία έως τα τέλη του 2022, την υποστήριξη για τη δημιουργία μιας επιστημονικής ατζέντας για την υγεία και την αναπηρία, καθώς και την παροχή της αναγκαίας τεχνογνωσίας στα κράτη για την υλοποίηση μιας προσέγγισης χωρίς αποκλεισμούς στον τομέα της υγείας.

Συνεπώς, καθίσταται ευχερώς σαφές, ότι με το Ψήφισμα του Π.Ο.Υ., που βασίζεται στα οριζόμενα στη Σύμβαση, διαθέτουν πλέον οι εθνικές κυβερνήσεις μια κοινή πυξίδα, η οποία προτείνει ένα πλαίσιο αρχών, δράσεων και μέτρων, που διευκολύνουν τόσο τα συμβαλλόμενα κράτη στην οικοδόμηση ενός συστήματος υγείας προσβάσιμου για όλους, όσο και τους πολίτες με αναπηρία να απολαμβάνουν τα υψηλότερα εφικτά πρότυπα υγείας σε ίση βάση με το σύνολο του γενικού πληθυσμού.

Στην ίδια κατεύθυνση οριζόντιας ένταξης της διάστασης της αναπηρίας σε κάθε πολιτική και δημόσια παρέμβαση για την υγεία κινείται και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, στο στόχο 13 του οποίου προβλέπεται μια σειρά δράσεων για την εξασφάλιση ποιοτικής δημόσιας υγείας για όλους. Στις βασικές προτεραιότητες της Κυβέρνησης εντάσσονται, η ενίσχυση της πρόσβασης των Ατόμων με Αναπηρία σε πρωτοβάθμιες και λοιπές υπηρεσίες υγείας, η βελτίωση και στελεχιακή ενδυνάμωση των κέντρων αποθεραπείας και αποκατάστασης, η διασφάλιση της πρόσβασης σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, καθώς επίσης και η τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου για την ακούσια νοσηλεία των ατόμων με ψυχοκοινωνική αναπηρία, βελτιώνοντας την παρακολούθηση του τρόπου εφαρμογής των μέτρων περιορισμού τους. Στη βάση ενός υψηλού και ενισχυμένου επιπέδου προστασίας που η πολιτεία οφείλει να παρέχει στα Άτομα με Αναπηρία, κατά την έναρξη του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος, η Κυβέρνηση έδωσε προτεραιότητα σε όλα τα Άτομα με Αναπηρία που διαβιούν, εκπαιδεύονται ή απασχολούνται σε κλειστές και ανοιχτές δομές, τους εργαζόμενους, καθώς και ορισμένες κατηγορίες ατόμων με χρόνιες παθήσεις.

Αξιοποιώντας τα ως άνω αναφερθέντα θεσμικά εργαλεία, αποδεικνύουμε έμπρακτα ότι η ανεμπόδιστη πρόσβαση στις υπηρεσίες για τα άτομα με αναπηρία βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας των πολιτικών μας επιλογών.

O Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας