Το Καζακστάν και το κενό ισχύος στην Κεντρική Ασία

Η παρουσία και δράση ενόπλων ανάμεσα στους διαδηλωτές, η πρόσκαιρη κατάληψη του αεροδρομίου κι η ολοσχερής πυρπόληση του δημαρχείου στην Αλμάτι επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Ο Πρόεδρος Τοκάγιεφ κι ο Πρόεδρος Πούτιν έκαναν λόγο για οργανωμένο σχέδιο ενός κέντρου χωρίς να το κατονομάσουν. Έκαναν όμως λόγο παράλληλα για δράση μελών του δικτύου του Ισλαμικού Κράτους στην Κεντρική Ασία.

Κατά πολλούς η συγκυρία των γεγονότων στο Καζακστάν με την κρίση στην Ουκρανία δεν είναι τυχαία αλλά εντάσσεται στο ευρύτερο παιγνίδι ισχύος μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Ρωσίας και ΗΠΑ στην Ευρασία. Η κεντρική Ασία είναι από τα πλέον σημαντικά σημεία ανταγωνισμού. Παρότι η Ρωσία έχει τον πρώτο λόγο από άποψη ασφαλείας βλέποντας την περιοχή ως κατεξοχήν δικό της χώρο επιρροής, στην Κεντρική Ασία μετά το 1990 παρατηρείται κενό ισχύος, το οποίο η Ουάσινγκτον δεν σταματά κατά καιρούς να υπενθυμίζει στην Μόσχα.

Η Κεντρική Ασία είναι πεδίο ανταγωνισμού τριών κυρίως παγκοσμίων δυνάμεων, της Ρωσίας, των ΗΠΑ και της Κίνας με την παράλληλα παρουσία περιφερειακών δυνάμεων του ισλαμικού κόσμου, όπως του Ιράν, της Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας. Η κάθε χώρα προσπαθεί να διασφαλίσει το μέγιστο μερίδιο ισχύος στην περιοχή χωρίς όμως να καλύπτεται το κενό ισχύος σε έναν ρυθμό περιφερειακού φαύλου κύκλου ασφαλείας.

Όπως αναφέρει στην ενδιαφέρουσα ανάλυσή της η Σινέμ Τζενγκίζ, η Τουρκία προσπαθεί να αυξήσει την γεωπολιτική της παρουσία στην Κεντρική Ασία^[1].

Ισορροπώντας μεταξύ της νατοϊκής της ιδιότητας, των καλών της σχέσεων με την Μόσχα κι εκμεταλλευόμενη τον ρωσο-σινικό, ρωσο-αμερικανικό και αμερικανο-σινικό ανταγωνισμό η Άγκυρα δεν περιορίζεται στην πολιτική του επιτήδειου ουδέτερου στην Αν. Μεσόγειο αλλά επιχειρεί και στην Κ. Ασία, μέσω της πολιτιστικής διπλωματίας του παντουρκισμού και του πανισλαμισμού.

Παράλληλα η παρουσία δικτύων του σουνιτικού ουχαβιτικού Iσλαμικού Κράτους στα γεγονότα του Καζακστάν εγείρουν ερωτήματα για το κατά πόσο εμπλέκονται δίκτυα της εν λόγω οργάνωσης από το Αφγανιστάν. Όπως είχε σημειωθεί από το γράφοντα, τα φιλαμερικανικά δίκτυα του Ισλαμικού Κράτους αποτελούν σημαντικό γεωπολιτικό χαρτί ασφαλείας των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο^[2].Τα γεγονότα του περασμένου Αυγούστου στο Αφγανιστάν κινητοποίησαν το Καζακστάν^[3].

Οι οργανωτές της επιχείρησης στο Καζακστάν δεν ήθελαν να προκαλέσουν πραξικόπημα αλλά έδρασαν προειδοποιητικά προς την Μόσχα για το ενδεχόμενο ενός σχεδίου πραξικοπήματος στο εγγύς μέλλον. Στο Καζακστάν η Μόσχα έδρασε κατασταλτικά αλλά απέτυχε να δράσει αποτρεπτικά, αναδεικνύοντας το μερικό κενό ισχύος στην περιοχή. Θα πρέπει να θεωρείται ωστόσο πιθανό ότι, εάν δεν βρεθεί κοινός παρονομαστής στην αντιπαράθεση Μόσχας-Ουάσινγκτον στην περιφέρεια της Ρωσίας, ενδέχεται να υπάρξουν περισσότερα επεισόδια εκατέρωθεν αποσταθεροποίησης συμμάχων των ΗΠΑ και της Ρωσίας σε διάφορα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, χωρίς να εξαιρείται η Μέση Ανατολή και το Παλαιστινιακό.

^[1] «Turkey’s balancing act with Russia and China in Central Asia», Arab News, 14.01.2022 https://www.ertnews.gr/dimosio-vima/arthrografia/analysi-i-geopolitiki-ysterovoylia-ton-ipa-sto-afganistan/

^[2] «Η γεωπολιτική υστεροβουλία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν », https://www.ertnews.gr/dimosio-vima/arthrografia/analysi-i-geopolitiki-ysterovoylia-ton-ipa-sto-afganistan/

^[3] Dipanjan Roy Chaudhury, "Central Asia's biggest state Kazakhstan to bolster defense capabilities amid Afghan crisis". The Economic Times, 26.09.2021, https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/central-asias-biggest-state-kazakhstan-to-bolster-defence-capabilities-amid-afghan-crisis/articleshow/86525603.cms?from=mdr.

* Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής