Ο «Μαύρος Ιανουάριος» του Αζερμαπϊτζάν
Η 20η Ιανουαρίου 1990 είναι ένα κρίσιμο ορόσημο στον δρόμο της ανεξαρτησίας του Αζερμπαϊτζάν. Επισήμως έχει κηρυχθεί ως Ημέρα Εθνικού Πένθους, αλλά αποτελεί και ημέρα εθνικής υπερηφάνειας για τη χώρα μας που γίνεται το σύμβολο της αμετάβλητης βούλησης στο όνομα της εθνικής ανεξαρτησίας και της ελευθερίας του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Αυτό το καθοριστικό γεγονός αποτέλεσε αποφασιστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας του Αζερμπαϊτζάν και σηματοδότησε το σημείο καμπής για την αποκατάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας. Ήταν η τραγωδία του Ιανουαρίου που μετέτρεψε ένα εθνικο απελευθερωτικό κίνημα σε πολιτική πραγματικότητα και έδωσε ισχυρή ώθηση στον αγώνα του λαού του Αζερμπαϊτζάν για ανεξαρτησία.
Η σφαγή του άμαχου πληθυσμού του Μπακού στις 20 Ιανουαρίου, διαπράχθηκε κατόπιν εντολής της σοβιετικής κυβέρνησης εκείνης της περιόδου για να καταστείλει την εύλογη διαμαρτυρία του λαού του Αζερμπαϊτζάν και να αποτρέψει το επεκτατικό απελευθερωτικό κίνημα στο Αζερμπαϊτζάν και πέραν αυτού. Για τον λόγο αυτό, στρατεύματα της ΕΣΣΔ που αριθμούσαν περισσότερα από 20.000 άτομα, εισήλθαν στο Μπακού τη νύχτα της 19ης προς 20η Ιανουαρίου 1990 και ο σοβιετικός στρατός, χωρίς να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του άμαχου πληθυσμού του Αζερμπαϊτζάν. Η άγρια σφαγή διαπράχθηκε σε ειρηνικό πληθυσμό, εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν και αγνοούνται.
Οι ρίζες της τραγωδίας του Ιανουαρίου χρονολογούνται από το 1988, όταν οι προσπάθειες προσάρτησης της περιοχής Ναγκόρνο-Καραμπάχ του Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία και ένα άλλο κύμα εκδίωξης των Αζερμπαϊτζανών από τα ιστορικά τους εδάφη στην Αρμενία ανέπτυσσε δυναμική. Λόγω της όξυνσης της σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ένα εθνικό κίνημα αναπτύχθηκε στο Αζερμπαϊτζάν και η κατάσταση στη χώρα απέκτησε ένταση. Ο λαός του Αζερμπαϊτζάν εξοργίστηκε από τις εδαφικές διεκδικήσεις και τις επιθετικές ενέργειες της Αρμενίας, με την υποστήριξη ορισμένων τότε Σοβιετικών αξιωματούχων κατά του Αζερμπαϊτζάν. Από το 1988 το εθνικό κίνημα για την ελευθερία διευρύνθηκε. Διαμαρτυρόμενοι ενάντια σε αυτή την πολιτική της ΕΣΣΔ, χιλιάδες άνθρωποι πραγματοποιούσαν διαδηλώσεις όλη την ημέρα στην κεντρική πλατεία και τους δρόμους του Μπακού.
Ωστόσο, η σοβιετική ηγεσία αντί να αποτρέψει αυτές τις αυξανόμενες εντάσεις διέπραξε ένα τρομερό έγκλημα κατά του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Η πολιτική του σοβιετικού ηγέτη Γκορμπατσόβ έγινε πυροκροτητής για την ενίσχυση του αρμενικού αυτονομισμού στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο οποίος υποστήριζε την προσάρτηση αυτού του εδάφους στην Αρμενική ΣΣΔ.
Ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής συγκέντρωσης, επισήμως 131 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ανεπίσημα, τα νούμερα ανέρχονται σε τουλάχιστον 300 και πιθανώς περισσότερα άτομα. Ακόμη και σήμερα, περισσότερα από 30 χρόνια αργότερα, η αλήθεια παραμένει άγνωστη, καθώς τα περισσότερα έγγραφα κατασχέθηκαν από τον Σοβιετικό Στρατό και στάλθηκαν πίσω στη Μόσχα όταν έγινε σαφές ότι η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. 744 άτομα τραυματίστηκαν σοβαρά, 4 άτομα αγνοούνται, 400 άτομα συνελήφθησαν. Μετά την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, ακόμα 21 άτομα σκοτώθηκαν στο Μπακού, 26 άτομα πυροβολήθηκαν στις πόλεις Νεφτσάλα και Λάνκαραν. Οι κάτοικοι του Αζερμπαϊτζάν αποκαλούν αυτή την τραγωδία «Μαύρος Ιανουάριος» που σημαίνει τη σφαγή αμάχων που πραγματοποιήθηκε αυτές τις μέρες. Δεδομένου ότι οι σοβιετικοί αξιωματούχοι δήλωσαν δημόσια ότι ο σκοπός της επέμβασης των σοβιετικών στρατευμάτων ήταν να αποτραπεί η εκδίωξη της σοβιετικής κυβέρνησης της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν από το εθνικό κίνημα, η τιμωρία που επιβλήθηκε στο Μπακού από σοβιετικούς στρατιώτες μπορεί να είχε σκοπό να προειδοποιήσει απελευθερωτικά κινήματα, όχι μόνο στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά και στις άλλες Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης.
Η αιματηρή σφαγή που συνέβη στο Μπακού τον Ιανουάριο του 1990 έδειξε την αντι-ανθρωπιστική αιματηρή ουσία του ολοκληρωτικού σοβιετικού καθεστώτος, όταν οι ένοπλες δυνάμεις της ΕΣΣΔ χρησιμοποιήθηκαν για ακόμα μια φορά ενάντια στο κίνημα της απελευθέρωσης και της ανεξαρτησίας του λαού. Αυτή ήταν η μέθοδος της Σοβιετικής Ένωσης για την καταστολή των απελευθερωτικών κινημάτων που εφαρμόστηκε κατά της εξέγερσης της Ουγγαρίας το 1956 και της Άνοιξης της Πράγας το 1968. Η τιμωρητική δράση των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων που εξελίχθηκε στο Μπακού τον Ιανουάριο του 1990, η κλιμάκωση, η βαναυσότητα, ο αριθμός των ανθρώπινων θυμάτων ξεπέρασαν τα γεγονότα στην Τιφλίδα, το Βίλνιους, τη Ρίγα και ούτω καθεξής. Αυτοί ήταν οι τελικοί σπασμοί της παρωχημένης Σοβιετικής Αυτοκρατορίας.
Ο «Μαύρος Ιανουάριος» αποτέλεσε την αρχή του τέλους της σοβιετικής κυριαρχίας στο Αζερμπαϊτζάν και άνοιξε το δρόμο για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Παρά τα αιματηρά γεγονότα στο Μπακού, η ημέρα της 20ης Ιανουαρίου 1990 έγινε σελίδα ηρωισμού στην ιστορία του αγώνα για την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν.
Σε αυτήν την πραγματικά κρίσιμη στιγμή για τη δημοκρατία, θέτοντας τη ζωή του σε κίνδυνο, ο εθνικός ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν, Χέϊνταρ Αλίεβ, πραγματοποίησε τη διάσημη ομιλία του στη Μόσχα, στην οποία αποκάλεσε την απόφαση της Ανώτατης Σοβιετικής ηγεσίας να στείλει στρατεύματα στο Μπακού ως «απάνθρωπη, αντι -δημοκρατική και αντι-συνταγματική» πράξη και απαίτησε να «τιμωρηθούν όλοι όσοι εμπλέκονταν στην τραγωδία». Αργότερα, το Κοινοβούλιο του Αζερμπαϊτζάν εξέδωσε απόφαση σχετικά με την πρώτη πολιτική-νομική αξιολόγηση της τραγωδίας της 20ης Ιανουαρίου, με δική του πρωτοβουλία.
Έχουν περάσει 32 χρόνια από την τραγωδία της 20ης Ιανουαρίου. Το Αζερμπαϊτζάν τιμά τη μνήμη των θυμάτων των εκδηλώσεων του «Μαύρου Ιανουαρίου» κάθε χρόνο.
Ο «Μαύρος Ιανουάριος» θα είναι για πάντα εγγεγραμμένος στην ιστορία της χώρας ως ημέρα ηρωικής μάχης στο όνομα της ελευθερίας και της εδαφικής ακεραιότητας του σύγχρονου, δημοκρατικού και εύπορου Αζερμπαϊτζάν. Η ημέρα που οδήγησε σε σοβαρές απώλειες και στη δολοφονία αθώων ανθρώπων έδειξε την ετοιμότητα για αγώνα, την υπερηφάνεια των ανθρώπων που δεν μπορούσαν να αντέξουν τη δόλια πολιτική της ηγεσίας της ΕΣΣΔ προς το Αζερμπαϊτζάν, ύψωσαν τη φωνή τους για να αποκτήσουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους.
---------------
Ο Aνάρ Χουσεϊνοβ είναι πρέσβης του Αζερμπαϊτζάν στην Ελληνική Δημοκρατία και τη Δημοκρατία της Αλβανίας