Από τη Γλασκόβη στην Αθήνα κι από εκεί στα σπίτια μας

Καλώς ήρθατε στη μετά Γλασκόβη εποχή! Ο πλανήτης συνεχίζει να γυρίσει περί τον εαυτό του και περί τον ήλιο, και οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες περί τον εαυτό τους ως συνήθως. Δεν ήρθε το τέλος του κόσμου κι ας μην είχαμε κάποια τεράστια επιτυχία στη Γλασκόβη. Επιτεύχθηκαν όμως πράγματα που δεν πρέπει να υποτιμούμε αλλά πρέπει να χτίσουμε πάνω σε αυτά για τις επόμενες προσπάθειες που σίγουρα απαιτούνται.

Από την πλευρά των ηγετών που μαζεύτηκαν στη Γλασκόβη έγιναν κάποιες εντυπωσιακές διακηρύξεις για τον τερματισμό της καταστροφής των δασών, τη μείωση των εκπομπών μεθανίου, τον τερματισμό της καύσης άνθρακα, το πρασίνισμα τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε επενδυτικά κεφάλαια, πολλά από αυτά μέχρι το 2030, ώστε να φθάσουμε στην περιζήτητη απανθρακοποίηση που επιστημονικά θεωρείται ότι πρέπει να επιτευχθεί μέχρι το 2050.

Σημαντική ήταν και η διμερής διακήρυξη ΗΠΑ και Κίνας ότι θα δουλέψουν μαζί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής παρά τις εμπορικές και γεωπολιτικές διαφορές τους. Το κατά πόσο θα υλοποιηθούν όλα αυτά, βέβαια, είναι «άλλου παπά ευαγγέλιο», καθώς οι περισσότερες διακηρύξεις δεν περιλαμβάνουν ούτε μηχανισμό επιτήρησης της εφαρμογής τους ούτε πρόβλεψη για κυρώσεις στην περίπτωση που καταστρατηγηθούν στην πράξη.

Πέρα από τις ομιλίες και τις διακηρύξεις των ηγετών, το κυρίως μέρος της COP26 και κάθε τέτοιας Διάσκεψης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ είναι οι λεπτομερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ εξειδικευμένων εκπροσώπων από όλες τις χώρες του κόσμου και την Ευρωπαϊκή Ένωση που εκπροσωπείται και συλλογικά, επιπλέον των κρατών μελών της.

Στις διαπραγματεύσεις αυτές παίχτηκε το σχετικά βουβό αλλά επίπονο και παρατεταμένο δράμα της διάσκεψης, ώστε δυο εβδομάδες αργότερα να έχουμε κάποια πιο απτά αποτελέσματα. Υπήρξε πρόοδος στην ολοκλήρωση της «εργαλειοθήκης» που χρειάζεται για την εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού, μεταξύ άλλων με αποφάσεις για τη λειτουργία των διεθνών αγορών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, τη διαφάνεια στην ενημέρωση για την υλοποίηση δεσμεύσεων που αναλαμβάνει κάθε χώρα, την πιο συχνή επανεξέταση του αν οι δεσμεύσεις αυτές βοηθούν να κρατηθεί η μέση αύξηση θερμοκρασίας ει δυνατόν κάτω από 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή.

Είχαμε και το δράμα της αλλαγής την τελευταία στιγμή, λόγω πιέσεων από Ινδία και Κίνα, της αναφοράς σε γρήγορο τερματισμό της καύσης άνθρακα σε γρήγορη μείωση. Πολύ σημαντικό το ότι δόθηκε έμφαση όχι μόνο στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής αλλά και στην προσαρμογή στις πολλές και έντονες συνέπειές της.

Παρά τις καλές προθέσεις, και πάλι δεν εξασφαλίστηκαν τα τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσια βάση από τις αναπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες για δράσεις κλιματικού μετριασμού και προσαρμογής, ούτε βρέθηκαν χρήματα για τις απώλειες και βλάβες που υφίστανται αναπτυσσόμενες χώρες όπως τα νησιά του Ειρηνικού και της Καραϊβικής λόγω τις εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου από τις χώρες του βιομηχανικού Βορρά. Οπότε υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά για την επόμενη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, την COP27 που θα γίνει του χρόνου στην Αίγυπτο, και φυσικά θα διαφημιστεί πάλι ως «η τελευταία ευκαιρία να σώσουμε τον πλανήτη», κ.λπ.

Θα μπορούσαμε να αναλύσουμε τα παραπάνω διεξοδικότερα και να πούμε κι άλλα πολλά, αλλά ας φύγουμε από τη Γλασκόβη, που ζει πάλι ήρεμες μέρες χωρίς τις διαδηλώσεις νέων και λιγότερο νέων ακτιβιστών για το κλίμα, κι ας επιστρέψουμε στην Ελλάδα της κλιματικής κρίσης.

Όπως είχε υποσχεθεί ο Πρωθυπουργός δημοσιεύθηκε σχέδιο Κλιματικού Νόμου που δεσμεύει τη χώρα στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050, όπως και στην υπόλοιπη ΕΕ, βάσει της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Σημαντικό να υπάρχει αυτό ως θεσμοθετημένος στόχος, μαζί με τις ενδιάμεσες προβλέψεις, όπως μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 τοις εκατό μέχρι το 2030 και κατά τουλάχιστον 80 τοις εκατό μέχρι το 2040, σε σχέση με τα επίπεδα εκπομπών του 1990. Αν γίνουν οι διαβουλεύσεις με σωστό τρόπο και υπάρξουν συναινετικές τροποποιήσεις που θα δεσμεύουν όλες τις πολιτικές δυνάμεις, τους παραγωγικούς φορείς και την κοινωνία πολιτών, ο νόμος αυτός θα έχει ελπίδες εφαρμογής και θα είναι κεντρικός άξονας για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα της χώρας τις επόμενες δεκαετίες, ανεξαρτήτως του χρώματος της εκάστοτε κυβέρνησης. Γιά να δούμε αν θα σταθεί το πολιτικό μας σύστημα και οι άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς στο ύψος των περιστάσεων.

Το σχέδιο νόμου θέλει προσεκτική ανάγνωση και διερεύνηση των διατάξεών του και των επιπτώσεών τους στην οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνία. Επιφυλασσόμαστε γι’ αυτό, αλλά σε πρώτη φάση είναι σημαντικό ότι προβλέπει εθνικό, περιφερειακό και δημοτικό σχεδιασμό των δράσεων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου δηλαδή, και προσαρμογής στις αναπόφευκτες επιπτώσεις όπως ακραία υψηλές θερμοκρασίες, καταστροφικές πλημμύρες αλλά και ξηρασία και ερημοποίηση, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, μείωση της βιοποικιλότητας, κλπ. Τα σχέδια προβλέπεται να επανεξετάζονται και να προσαρμόζονται για εξασφάλιση της αποτελεσματικότητάς τους κάθε πέντε χρόνια, αλλά θα πρέπει αυτό να γίνεται πιο συχνά, ίσως και κάθε χρόνο στο πνεύμα των αποφάσεων της COP26.

Σημαντικό να χρησιμοποιηθούν όλοι οι διαθέσιμοι εθνικοί και ευρωπαϊκοί πόροι και να χρησιμοποιηθούν σωστά, ώστε να επιτευχθούν οι επιθυμητοί στόχοι για μια δίκαιη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Κάτι που θα πρέπει να τεθεί σαφώς στον κλιματικό νόμο είναι η προσαρμογή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και της οικονομίας συνολικά, με χρηματοδότηση των αναγκαίων μεταβολών στη γεωργία, κτηνοτροφία και αλιεία/ιχθυοκαλλιέργεια, η ενίσχυση βιομηχανικών κλάδων με δυναμική παρουσία και αυξημένη προστιθέμενη αξία, όπως αυτός των ηλιακών θερμοσιφώνων που μπορούν να διευρύνουν τις εφαρμογές τους, η ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, η έμφαση στην τοπική θωράκιση για ανθεκτικότητα σε κρίσεις. Πολλή δουλειά για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς του δημοσίου, του ιδιωτικού τομέα, της κοινωνίας πολιτών, αλλά και κάθε ενός/μιας από εμάς, καθώς όλα τα παραπάνω χρειάζονται την ενεργό συσστράτευση, επιτήρηση και δράση όλων μας.

Ο Δρ. Γιώργος Κωστάκος είναι μέλος του Πανελλαδικού Συμβουλίου των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ, εκτελεστικός διευθυντής του FOGGS – Foundation for Global Governance and Sustainability με βάση τις Βρυξέλλες και πρώην στέλεχος της Γραμματείας του ΟΗΕ, με εξειδίκευση σε θέματα διεθνών σχέσεων, κλιματικής αλλαγής και βιωσιμότητας.