Ο «Χειμώνας του Πληθωρισμού» ίσως δεν είναι ο τελευταίος

Οι πρόσφατες αυξήσεις στα καύσιμα θέρμανσης και κίνησης καθώς και στα ράφια του σούπερ μάρκετ, έχουν παγκόσμια χαρακτηριστικά. Ειδικότερα για την Ελλάδα, το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο από ό,τι σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ, καθώς τα έξοδα στέγασης, φτάνουν, σύμφωνα με τη Eurostat, το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, σχεδόν τέσσερις φορές τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Αρκετοί ειδικοί διαβεβαιώνουν ότι πρόκειται για ανωμαλίες στις εφοδιαστικές αλυσίδες, οι οποίες θα επιλυθούν μόλις τα επίπεδα εμβολιασμού επιτρέψουν την επιστροφή στην μετά-Covid κανονικότητα. Είναι όμως έτσι; Ή μήπως θα πρέπει οι καταναλωτές να ετοιμάζονται για αυξημένες τιμές για μεγάλο χρονικό διάστημα;

Μια γρήγορη ανάλυση των παραγόντων δείχνει πως οι αυξημένες τιμές ίσως είναι μαζί μας για αρκετό καιρό. Η πληθωριστική αυτή τάση, χωρίζεται σε δύο τμήματα:

Πληθωρισμός 1.0: ένα φαινόμενο 12-18 μηνών, που σχετίζεται με την πανδημία και τα Λοκντάουν

Πληθωρισμός 2.0: η συνέχιση της αύξησης των τιμών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που οφείλεται στην τάση από-παγκοσμιοποίησης.

Πληθωρισμός 1.0, ο βραχυπρόθεσμος

Πανδημία: Προς το παρόν, οι αυξημένες τιμές οφείλονται σε μεγάλό βαθμό στις οικονομικές αρρυθμίες που σχετίζονται με την πανδημία. Η παγκόσμια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών μειώθηκε απότομα το 2020, καθώς και η ζήτηση έπεσε σε λήθαργο με τις μεγαλύτερες καταναλωτικές οικονομίες να βρίσκονται σε Λοκντάουν για το μεγαλύτερο μέρος δύο χειμώνων. Όταν οι Δυτικοί καταναλωτές πλέον βγήκαν από το Λοκντάουν, και μάλιστα με πλεόνασμα καταθέσεων, επιδόθηκαν σε μια άνευ προηγουμένου αύξηση των παραγγελιών για αγαθά και υπηρεσίες. Εν τω μεταξύ, η εφοδιαστική αλυσίδα, η οποία επίσης βρισκόταν για πάνω από ένα χρόνο εν υπνώσει και η οποία βρίσκεται κατά κύριο λόγο σε χώρες με χαμηλά ακόμα ποσοστά εμβολιασμού, αδυνατεί να ανταπεξέλθει, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις και μεγάλες αυξήσεις στα κόστη μεταφοράς.

Ένα παγκόσμιο «μποτιλιάρισμα»: Οι μεγάλες καθυστερήσεις φέρνουν πλέον ακόμα μεγαλύτερες. Στο λιμάνι του Λος Άντζελες, το σημαντικότερο στις ΗΠΑ καθώς εξυπηρετεί την κίνηση από την Ασία, η εκφόρτωση μπορεί να διαρκέσει και 70 ημέρες, τριπλάσιο χρόνο δηλαδή από ότι πριν την πανδημία. Εν τω μεταξύ, το φαινόμενο έχει προκαλέσει και μποτιλιαρίσματα γύρω από τα λιμάνια από φορτηγά, με αποτέλεσμα συχνά την πλήρη αδυναμία εκφόρτωσης. Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, οι εταιρίες υπέρ-παραγγέλνουν και προ-παραγγέλνουν, προκειμένου να φτιάξουν απόθεμα, με αποτέλεσμα ακόμα μεγαλύτερες καθυστερήσεις και αύξηση στις τιμές.

Πλέον, το κόστος μεταφοράς από την Κίνα στην Ευρώπη, σύμφωνα με την Clarcksons έχει ανέβει 886%, σχεδόν δεκαπλάσιο σε σχέση με τα προηγούμενο έτος. Η τιμή του πετρελαίου έχει ανέβει πάνω από τα $80 ενώ η τιμή του φυσικού αερίου έχει τριπλασιαστεί.

Με τον εμβολιασμό να αυξάνεται στις αναδυόμενες οικονομίες και τη ζήτηση από τη Δύση να ομαλοποιείται, η πρώτη φάση, ο Πληθωρισμός 1.0 αναμένεται να τελειώσει κάποια στιγμή μέχρι το τέλος του 2022.

Όμως κάπου εκεί ξεκινούν και οι πιο μακροπρόθεσμες τάσεις.

Πληθωρισμός 2.0: Ο μακροπρόθεσμος

Από-παγκοσμιοποίηση: Το μεγάλο δώρο της παγκοσμιοποίησης ήταν ο χαμηλότερος πληθωρισμός. Όμως οι ενστάσεις για τις οικονομικές, κοινωνικές και οικολογικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στη Δύση είχαν ενταθεί πριν την πανδημία. Η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ και η οι δύο προηγούμενες αμερικανικές εκλογές είχαν έντονη γεύση αντι-παγκοσμιοποίησης. Η Εμπορική Συμφωνία του Ειρηνικού (Trans Pacific Partnership) δέχτηκε τεράστιο πλήγμα με την αποχώρηση των ΗΠΑ. Η εξάρτηση από συγκεκριμένες χώρες, και ιδιαίτερα την Κίνα και την Ινδία, έγινε ιδιαίτερα αισθητή κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με την Άνγκελα Μέρκελ να προτείνει την επαναφορά στρατηγικών κλάδων στην Ευρώπη. Αν η παγκοσμιοποίηση έφερε απο-πληθωρισμό, τότε η από-παγκοσμιοποίηση αναμένεται να φέρει υψηλότερες τιμές.

Κίνα: Στην καρδιά των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων βρίσκεται η Κίνα, μια χώρα σχεδόν συνώνυμη της παγκοσμιοποίησης. Από το 2010 ήδη, όμως, η χώρα προσπαθεί να απεκδυθεί το μανδύα του ‘παγκόσμιου κατασκευαστή΄ και να εστιάσει στην εσωτερική αγορά. Τα τελευταία δύο χρόνια, ο Σι Τζινπίνγκ έχει επιδοθεί σε έναν αγώνα να ελέγξει τις επιχειρήσεις πριν αυτές γιγαντωθούν και απειλήσουν το status quo. Σαν αποτέλεσμα ολόκληρο το επιχειρηματικό σύστημα στην Κίνα αυτή τη στιγμή δέχεται ‘επίθεση’ από τις ρυθμιστικές αρχές, κάτι που αναμένεται να μειώσει περεταίρω την παραγωγή και να επιτείνει την από-παγκοσμιοποίηση.

Πράσινη ανάπτυξη: Η πράσινη ανάπτυξη είναι πλέυν απαιτητή και απαιτούμενη. Όμως οι δυτικές οικονομίες είναι κυριολεκτικά «χτισμένες» πάνω στα ορυκτά καύσιμα, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και το λιγνίτη. Οι έμμεσες και άμεσες επιδοτήσεις σε αυτά αγγίζουν το 5% του Παγκόσμιου ΑΕΠ ετησίως. Η μετάβαση στην «Πράσινη» ενέργεια σημαίνει πιο ακριβά ορυκτά καύσιμα και θα έχει άμεσες πληθωριστικές επιπτώσεις για την επόμενη δεκαετία.

Ευρώ: Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές ίσως έχουν να επιπλέον να ανησυχούν για μια νέα κρίση του ευρώ. Οι αγορές βλέπουν την αποχώρηση της Αγκέλα Μέρκελ από την καγκελαρία και του Γιένς Βάιντμαν από την Γερμανική κεντρική τράπεζα σαν σημάδια αποσταθεροποίησης, και ίσως θελήσουν σύντομα να ξαναδοκιμάσουν τις αντοχές του ενιαίου Ευρωπαϊκού Νομίσματος, κάτι το οποίο θα προκαλούσε ραγδαία αύξηση των τιμών των εισαγωγών.

Τι σημαίνουν αυτά για τον Έλληνα καταναλωτή

Με 40% του διαθέσιμου εισοδήματος του να πηγαίνει στα έξοδα σπιτιού και λογαριασμούς, ο Έλληνας καταναλωτής δεν έχει κανένα προσωπικό περιθώριο αντίδρασης. Ήδη, οι καταθέσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν μειωθεί από ένα μέσο 10%-12% την τελευταία δεκαετία στο 6% το καλοκαίρι του 2021. Εν τω μεταξύ, οι τιμές των ενοικίων αυξάνονται αλματωδώς. Επίμονες πληθωριστικές πιέσεις μπορεί να κάνουν σημαντική ζημιά στην κατανάλωση και την οικονομική ανάκαμψη. Το πρόβλημα δεν είναι Ελληνικό. Όμως σε μια οικονομία με ελάχιστες εφεδρείες η αντιμετώπιση οποιασδήποτε πληθωριστικής και καταναλωτικής κρίσης πέφτει και πάλι στο ελληνικό κράτος και την κυβέρνηση, της οποίας η δημοσιονομική ευχέρεια θα καθορίσει την κατανάλωση και για τα επόμενα έτη.

-----------------------

* Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι Chief Economist της Mazars στο Λονδίνο