Η Τουρκία και οι Ταλιμπάν: Η Άγκυρα επιδιώκει ρόλο ρυθμιστή στο Αφγανιστάν

Μαζί με την αποχώρηση των τελευταίων Αμερικανών στρατιωτών έφυγαν και όλα τα αλλά ξένα στρατεύματα. Ή να πούμε καλύτερα: σχεδόν όλα τα ξένα στρατεύματα. Η Τουρκία έχει αφήσει πίσω μια μικρή ομάδα στρατιωτών. Οι άνδρες αυτοί προστατεύουν την τουρκική πρεσβεία, η οποία συνεχίζει να λειτουργεί. Επί τόπου στην Καμπούλ βρίσκεται επίσης ο Τούρκος πρέσβης.

Το αεροδρόμιο έχει υποστεί μεγάλες ζημιές. Ο πύργος ελέγχου και οι αντίστοιχες τεχνικές υπηρεσίες είναι εκτός λειτουργίας. Οι μαζικές αεροπορικές εκκενώσεις των τελευταίων ημερών πραγματοποιήθηκαν χάρη των Αμερικανικών ΑWACS που κυκλοφορούσαν πάνω από το αεροδρόμιο.

Σε όλα τα σενάρια για την επόμενη ημέρα του Αφγανιστάν η επαναλειτουργία του αεροδρομίου αποτελεί μια προτεραιότητα. Οι δυτικές δυνάμεις επιθυμούν να φυγαδεύσουν και άλλους πρώην συνεργάτες τους που φοβούνται την εκδίκηση των Ταλιμπάν. Από την άλλη μεριά οι Ταλιμπάν έχουν καταλάβει ότι η χώρα δεν πρόκειται να επιβιώσει χωρίς βοήθεια από τοε ξωτερικό. Για αυτό τον λόγο οι νέοι κυβερνώντες ενδιαφέρονται για την εύρυθμη λειτουργία του αερολιμένα.

Πολύ πριν από την χαώδη φυγή των δυτικών δυνάμεων, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν είχε θέσει στο τραπέζι την πρόταση να αναλάβει η Τουρκία τη διαχείρηση του αεροδρομίου, μετά την αποχώρηση των Αμερικανών. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του NATO στις Βρυξέλλες, στα μέσα Ιουνίου, οι πρόεδροι των δυο χωρών -Μπάιντεν και Ερντογάν- είχαν καταλήξει σε κατ' αρχήν συμφωνία. Οι λεπτομέρειες της μετάβασης της ευθύνης ήταν ακόμα υπό συζήτηση, όταν τα δεδομένα άλλαξαν εν μια νυκτί, με την εξαγγελθείσα εσπευσμένη αποχώρησητων ΗΠΑ.

Για τον Ερντογάν ο έλεγχος του αεροδρομίου της Καμπούλ αποτελεί στρατηγικό στόχο. Ήλπιζε -και εξακολουθεί να ελπίζει- ότι θα ενίσχυε τον πολιτικό και στρατηγικό ρόλο της χώρας του στην περιοχή και διεθνώς.

Μετά τις καταστροφικές τρομοκρατικές επιδρομές του «Ισλαμικού Κράτους», ο Ερντογάν εμφανίζεται πιο επιφυλακτικός στο θέμα του αεροδρομίου. Εντούτοις δεν έχει εγκαταλείψει τον στόχο να διαδραματίσει βασικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού μέλλοντος του Αφγανιστάν μέσω του ελέγχου του αεροδρομίου.

Τρεισήμισι ώρες διήρκησε ο πρώτος γύρος των απ' ευθείας συνομιλιών των Τούρκων απεσταλμένων με τους Ταλιμπάν, είπε ο Ερντογάν. Αυτή η δημόσια δήλωση είναι αρκετά συγκλονιστική, καθώς δεν υπάρχει άλλη συμμαχική κυβέρνηση να μιλά ανοιχτά για την επικοινωνία της με τους ισλαμιστές.

Όπως φαίνεται η Άγκυρα μέχρι στιγμής δεν πέτυχε αυτό που θέλει. Ιδίως το ζήτημα της ασφαλείας μιας μελλοντικής αποστολής στο αεροδρόμιο προκαλεί πονοκέφαλο στους Τούρκους.

Δεν φοβούνται τους Ταλιμπάν, με τους οποίους βρίσκονται από καιρό σε επαφή σε διαφορά επίπεδα. Πάνω από όλα τους φοβίζουν οι πιθανές επιθέσεις του «Ισλαμικού Κράτους». Ως γνωστόν η Τουρκία και οι σύμμαχοι της πολεμούν τους ριζοσπαστικούς ισλαμιστές στην γειτονική Συρία και την Σομαλία. Για τους ακραίους ισλαμιστές προσφέρεται η ευκαιρία να επεκτείνουν τον τον αιματηρό τους αγώνα -και μάλιστα υπό τους δικούς τους όρους- στο Αφγανιστάν.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η Άγκυρα και οι Ταλιμπάν έχουν καταλήξει σε κατ’ αρχήν συμφωνία στο ζήτημα του αεροδρομίου. Ως εκ τούτου, μια κοινοπραξία από την Τουρκία και το Κατάρ θα αναλάβει τη διοίκηση. Μια ιδιωτική εταιρία ασφαλείας από τηνΤουρκία θα ευθύνεται για την προστασία των συνεργατών και εγκαταστάσεων. Οι Ταλιμπάν επέμεναν να μην συμμετέχουν σε αυτήν εν ενεργεία Τούρκοι στρατιώτες. Σύμφωνα με τοσχέδιο -οι βασικές αρχές του οποίου δημοσιεύτηκαν από το πρακτορείο Reuters- ως πολιτικό αντάλλαγμα η Άγκυρα αναμένεται να αναγνωρίσει επίσημα την κυβέρνηση των Ταλιμπάν.

Η προσέγγιση στο θέμα του αεροδρομίου είναι ένα μέρος των εξελισσόμενων σχέσεων της Τουρκίας με τους Ταλιμπάν. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Άγκυρα πιέζει τους Ταλιμπάν να σχηματίσουν μια κυβέρνηση ευρείας βάσης και αντιπροσώπευσης, που να περιλαμβλάνει μεταξύ άλλων εκπροσώπους των εθνικών ομάδωντων των Τατζικών και των Ουζμπεκών, με τους οποίους η Άγκυρα διατηρεί στενές σχέσεις.

Οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν τον κ. Ερτογάν να διστάζει, στο θέμα του αεροδρομίου, καθώς η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμα.

Ανεξάρτητα από την έκβαση του προβληματισμού του, ο Ερτογάν δεν αφήνει αμφιβολία ότι επιδιώκει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Η Άγκυρα προ πολλού έχει θέσει τις βάσεις. Οι στρατηγικές συμμαχίες με το Πακιστάν και το Κατάρ, δυο χώρες που διαδραματίζουν βασικούς ρόλους στο Αφγανιστάν, αποτελούν ένα γερό θεμέλιο για τις τουρκικές πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις,

Η Άγκυρα γνωρίζει ότι η προνομιακή πρόσβαση της στους νέους κυβερνήτες στην Καμπούλ έχει μεγάλη αξία - ειδικά για τη Δύση που από μια μέρα στην άλλη έχασε όλα τα σημεία επαφής. Ενώ οι δυτικές κυβερνήσεις συζητούν με ποιον τρόπο θα αντιμετωπίσουν τους Ταλιμπάν, η Άγκυρα δεν διακατέχεται από παρόμοιες ευαισθησίες. Στην παρούσα συγκυρία αυτή η realpolitik αποδίδει.

Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην Τουρκία, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μάας, υποσχέθηκε υποστήριξη στις τουρκικές πρωτοβουλίες. Τέτοιες δημόσιες εξαγγελίες -και μάλιστα από τη Γερμανία- είναι μουσική στα αυτιά τωνΤούρκων.

Δεν θα αργήσουν να ζητήσουν πολιτικό αντάλλαγμα για τον ρόλο που παίζουν στο Αφγανικό.

Το γερμανικό ινστιτούτο ερευνών για την εξωτερική πολιτική SWP σε πρόσφατη ανάλυση γράφει ότι, δεδομένων των στενών σχέσεων των Ταλιμπάν και του Πακιστάν, η Άγκυρα πιθανώς να ζητήσει ως αντάλλαγμα για τις κινήσεις της υπέρ των Ταλιμπάν πιο σθεναρή υποστήριξη του Ισλαμαμπάντ για τις τουρκικές θέσεις στο Κυπριακό.

Κατά το SWP, το «αλογοπάζαρο» αυτό μπορεί να φτάσει μέχρι το σημείο το Πακιστάν να αναγνωρίσει επισήμως το ψευδοκράτος στη Βόρεια Κύπρο.

Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι ο διευθυντής του Ιδρύματος Friedrich Naumann στην Τουρκία και πολιτικός αναλυτής για περιφερειακά και διεθνή θέματα.