Αριστοτέλους: Σα βγεις στον πηγαιμό για την πλατεία, φοβού τις ουασινγκτόνιες και τους φοίνικες

Ο έντυπος Τύπος της εποχής παρουσίαζε, μάλιστα, τις μακέτες αυτής της νέας πλατείας, όπου στο κάτω μέρος της - εκεί που τώρα βρίσκονται το άγαλμα του Αριστοτέλη, παρέα με τις «νυφούλες», τα ποπ κορν και τα γεμισμένα με ήλιο μπαλόνια των πλανόδιων μικροπωλητών - θα κατασκευαζόταν ένας θερμαινόμενος ασφαλτοτάπητας, περιστοιχισμένος από τσιμέντο. Πολύ τσιμέντο όμως. Τόσο που θύμιζε το αντίστοιχο παράδειγμα με την πλατεία Ομονοίας πριν από την ανάπλαση με το σιντριβάνι. Όσο για δέντρο; Κάτι θαμνάκια, έτσι, για να σπάει η μονοτονία του γκρίζου.

Όπου κι αν γυρνούσες το βλέμμα σου, δεν έβλεπες μήτε σπιθαμή δέντρο. Μια industrial αρχιτεκτονική πινελιά, ανακατεμένη με μπόλικο κιτς.

Το γέλιο που έπεφτε στα «πηγαδάκια» της πλατείας από τους πολίτες που είχαν διαβάσει γι' αυτό το αρχιτεκτονικό «αριστούργημα» στις τότε τοπικές εφημερίδες της Θεσσαλονίκης, δεν περιγράφεται:

«Βρε άκου με που σε λέω! Θα περπατάμε ξυπόλητοι πάνω στον θερμαινόμενο ασφαλτοτάπητα, πίνοντας το φραπεδάκι μας, τι καλύτερο για; (sic)».

Τελικώς, η ιδέα εγκαταλείφθηκε, ίσως γιατί πρυτάνευσε η λογική. Ποια λογική; Μάλλον εκείνη των τραπεζοκαθισμάτων, γιατί δεν θα μπορούσε κανείς να καταργήσει τόσο εύκολα ένα σημαντικό έσοδο για την τότε δημοτική Αρχή, που ήταν ο φόρος για τα τραπεζοκαθίσματα. Πολύς ο μπεζαχτάς, πού να τρέχεις τώρα για αναπλάσεις, θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς.

Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η αρχιτεκτονική ανάπλαση της Αριστοτέλους «πάγωσε» τότε, επειδή υπήρξαν οι αντιδράσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων που έβλεπαν τότε ότι αυτή η ανάπλαση, μάλλον θα κατέστρεφε έτι περαιτέρω παρά θα αναμόρφωνε τον ήδη επιβαρυμένο οικιστικό ιστό του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης.

Πάμε πίσω στο χρόνο πριν από ακριβώς 104 χρόνια...

Στο σημείο αυτό, ας κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο κι ας γυρίσουμε πίσω 104 χρόνια. Ήταν τότε, στα 1917, όταν ο Γάλλος αρχιτέκτονας, Ερνέστ Εμπράρ, σχεδίασε την πλατεία, αμέσως μετά την μεγάλη πυρκαγιά που αποτέφρωσε το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τα σχέδια του Εμπράρ, η πλατεία - που θα ονομαζόταν Πλατεία Μεγάλου Αλεξάνδρου - θα είχε ένα μεγάλο άγαλμα του Αλέξανδρου στο κέντρο της και θα κατέληγε βόρεια στην Εγνατία, όπου θα χτιζόταν ένα επιβλητικό Δικαστικό Μέγαρο (σ.σ. η σημερινή Πλατεία Δικαστηρίων).

Σήμερα η πλατεία και η προς βορράν συνέχειά της, η οδός Αριστοτέλους, επιδεικνύουν αρκετά από τα βενετσιάνικα, βυζαντινά και αραβικά στοιχεία που οραματίστηκε ο Εμπράρ, αν και οι απλοποιήσεις και τροποποιήσεις υπήρξαν πολλές. Η οριστική της διαμόρφωση έγινε κατά την δεκαετία του 1960. Η οδός, που έχει πεζοδρομηθεί στο μεγαλύτερο μέρος της και έχει νησίδα πρασίνου στο μέσον, είναι στην πραγματικότητα μια επιμήκης πλατεία με πολλά εμπορικά καταστήματα και καφέ. Αποτελεί ουσιώδες τμήμα της σύλληψης του Εμπράρ.

Επιστροφή στο - όχι και τόσο μακρινό - μέλλον

Ας ξαναμπούμε τώρα στη χρονομηχανή κι ας γυρίσουμε πίσω στο 2021... Μπα, άστο καλύτερα πάμε λίγο πιο μπροστά στο μέλλον, στο 2024. Τότε δεν είπε ο νυν δήμαρχος Θεσσαλονίκης ότι θα έχει ολοκληρωθεί η αναδιαμόρφωση της πλατείας;

Βλέπω ένα απολύτως καθαρό περιβάλλον. Μια όμορφη και περιποιημένη Αριστοτέλους, όπου - σύμφωνα με τις μακέτες:

PHOTO 1 / 5

Photo 1/5

Photo 2/5

Photo 3/5

Photo 4/5

Photo 5/5

• Δεν υπάρχουν τραπεζοκαθίσματα (σ.σ. πολύ ωραία),
• ο κιτς θερμαινόμενος ασφαλτοτάπητας του «μακέτου» (sic) που είχαν σκαρφιστεί μια φορά κι έναν καιρό οι τότε τοπικοί άρχοντες της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας έχει δώσει τη θέση του σε γάργαρους υδατοπίδακες (σ.σ. εντάξει)
• δεν βλέπω ταξί, δεν βλέπω διπλοπαρκαρισμένα, ούτε παράνομες φορτοεκφορτώσεις εμπορευμάτων μέρα μεσημέρι (σ.σ. άψογα)
• υπάρχει ακόμη περισσότερο τσιμέντο, καμουφλαρισμένο μες στους θερμοπίδακες (εδώ αρχίζουν τα προβλήματα) και
• τα όμορφα δέντρα που υπάρχουν στην ελληνική φύση έχουν αντικατασταθεί από φοίνικες.

Όπα, στάσου μια στιγμή... Κοιτάζω ξανά γύρω μου και παρατηρώ εκ νέου τις μακέτες κι αρχίζω να μπερδεύομαι: Στην Αριστοτέλους (για) - σ.σ. το συνώνυμο του διαζευκτικού «ή» στα σαλονικιώτικα - στην παραλιακή της Γλυφάδας βρίσκομαι; Ή μήπως θα δω σε λίγο να σκάνε «μύτη», με καμιά πειραγμένη Lotus ο Crockett και ο Tubbs από τους «Σκληρούς του Μαϊάμι», θαρρείς και βρίσκομαι στη Washington Beach; Γιατί στη Θεσσαλονίκη, σίγουρα δεν είμαι!

Τάδε έφη ο δήμαρχος - εν έτει 2021 - Κωνσταντίνος Ζέρβας, ερωτηθείς για τις αντιδράσεις που υπήρχαν τότε σχετικά με τους φοίνικες:

«Κάθε κομμάτι της ανάπλασης στην πλατεία έχει δική του αισθητική, τη δική του δενδροφύτευση, το δικό του δάπεδο, αρκετό υγρό στοιχείο. Δεν ήμουν στην επιτροπή ή στους αρχιτέκτονες».

Τη δική του αισθητική, τη δική του δενδροφύτευση... Εγώ λέω να φυτέψουμε και μπανανιές, δήμαρχε, εσύ θα συμφωνήσεις ή θα πεις «δεν ξέρω, δεν ήμουν εκεί»;. Γιατί, πέρα από τους φοίνικες, δεν βλέπω άλλα δέντρα - στις μακέτες τουλάχιστον.

Πού θα χαθούν, άραγε όλα τα βενετσιάνικα, βυζαντινά και αραβικά στοιχεία που οραματίστηκε ο Εμπράρ, έχοντας στο νου του ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε από πάντα «μητέρα» διαφορετικών πολιτισμών, κοιτίδα καινοτομίας και πρωτοπορίας, αλλά σίγουρα όχι «φτωχομάνα» νεοπλουτίστικων λογικών υποβάθμισης, όπως τη θέλουν κάποιοι χρόνια τώρα;

Η Θεσσαλονίκη δεν είναι μόνον η εικόνα. Είναι οι γεύσεις και οι μυρωδιές - και όχι δεν αναφέρομαι στην essence de thermaïque (sic) που αναδύει η θάλασσα στην Παλιά Παραλία, όταν φυσάει μανιασμένη η Όστρια. Και η πλατεία Αριστοτέλους συνδέει την εικόνα με τα σοκάκια των γεύσεων και των μυρωδιών: Καπάνι, Μοδιάνο...

Βλέπω καθαριότητα, πράγματι. Και μου αρέσει. Αλλά δεν μπορώ άλλο τσιμέντο. Όχι άλλο τσιμέντο! Και κυρίως όχι άλλο καμουφλαρισμένο τσιμέντο με επίφαση πρασίνου.

Δεν έχω καμία αντίρρηση να διώξετε από μια πλατεία - ορόσημο, όπως η Αριστοτέλους, ό,τι σαθρό, βρώμικο και πεπαλαιωμένο, αλλά αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση να προδώσετε το πνεύμα του Εμπράρ.

Δεν έχω καμία αντίρρηση να αναπλαστεί η πλατεία Αριστοτέλους, αλλά γιατί, αξιότιμοι αρχιτέκτονες, δείχνετε μέσα από τις μακέτες σας ότι έχετε τόσο μίσος για το πράσινο; Και όχι, πράσινο δεν νοείται το θαμνάκι και η θαμνοσυστάδα, αλλά ούτε και η ουασινγκτόνια των 9.000 ευρώ - ελπίζω να μην μπείτε κι εσείς σε τέτοιους πειρασμούς.

Όχι τίποτε άλλο, γιατί το πειραματάκι εδώ στην Αθήνα δεν πήγε πολύ καλά και πλέον «ξηλώνεται».

Η αισθητική της Θεσσαλονίκης είναι μοναδική. Δεν είναι ούτε Ντόχα, ούτε Ντουμπάι. Καμία αντίρρηση στην ανάπλαση, αλλά με όρους επαναφοράς της φύσης και του πρασίνου και πάντα με σεβασμό απέναντι στον πολίτη, που σε λίγο θα μιλάει και θα περιγράφει στα παιδιά του τα δέντρα και τα δάση, μόνο μέσα από βιβλία και φωτογραφίες.