Τα εργαλεία που σώζουν οικονομία και επιχειρήσεις

Το πρώτο χρηματοδοτικό εργαλείο, τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (Quantitative Easing) είναι ένας μηχανισμός παροχής ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στο τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης, ως κομμάτι μιας γενικότερα πολύ χαλαρής νομισματικής πολιτικής μηδενικών ή και αρνητικών επιτοκίων.

Αυτή η αυξημένη ρευστότητα και το πολύ φθηνό κόστος δανεισμού, μέσω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ είναι ένα εργαλείο που δεν ήταν διαθέσιμο στην ελληνική οικονομία κατά την διάρκεια της μνημονιακής περιόδου.

Θα μπορούσε να έχει ιδιαιτέρως θετική επίπτωση στην βαθιά χειμαζόμενη ελληνική οικονομία δρώντας πολλαπλασιαστικά όσον αφορά στους δείκτες ανάπτυξης, κυρίως της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, εάν οι ελληνικές τράπεζες είχαν δείξει την ίδια τόλμη και θέληση να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις αυτές την οποία επέδειξαν οι άλλες Ευρωπαϊκές τράπεζες καθόλη την διάρκεια της πανδημίας.

Από την άλλην πλευρά, και κυρίως εκτός ευρωπαϊκού χώρου, οι πολύ χαλαρές νομισματικές πολιτικές της τελευταίας δεκαετίας και η αδυναμία του χρηματοοικονομικού συστήματος να αξιοποιήσεις αυτά τα κεφάλαια για παραγωγικές επενδύσεις, όχι μόνον έχει οδηγήσει τις τιμές των χρηματοοικονομικών αγορών σε ιστορικά υψηλά επίπεδα εν μέσω πανδημίας, αλλά έχει οδηγήσει και στα πολύ αρνητικά φαινόμενα που παρατηρούμε τελευταία με την εκρηκτική αύξηση της τιμής των λεγόμενων κρυπτο-νομισμάτων τύπου bitcoin. Αυτό παρότι τα συγκεκριμένα μέσα πληρωμών αποτελούν τον αγαπημένο επενδυτικό προορισμό κεφαλαίων που προέρχονται από εγκληματική δραστηριότητα.

Το Ταμείο Ανασυγκρότησης/Ανάπτυξης τάξεως 700 δισ. ευρώ από την άλλη πλευρά, αποτελεί το κύριο εργαλείο της ΕΕ για την επιτάχυνση της ανασυγκρότησης των οικονομιών των χωρών μελών μετά το τέλος της πανδημίας. Ο κύριος στόχος του Ταμείου είναι αντικυκλικός, δηλαδή η ταχεία επιστροφή της Ευρωπαϊκής οικονομίας σε συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης και υψηλής απασχόλησης μέσω της χορήγησης γενναίας ποσότητας επενδυτικών κεφαλαίων αναστρέφοντας την παρούσα καθοδική πορεία.

Οι χορηγήσεις αυτές που είτε παίρνουν την μορφή ενισχύσεων (grants) ή δανείων, εξασφαλίζονται κυρίως μέσω του δανεισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για λογαριασμό των κρατών μελών, μια πρωτοβουλία που αποτελεί αυτή καθαυτή ένα πολύ μεγάλο βήμα προς την δημοσιονομικής ολοκλήρωση της ευρωζώνης. Πρόκειται για πόρους που θα κατευθυνθούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρωπαϊκής οικονομίας για να ανταπεξέλθει και να πρωταγωνιστήσει στην καινούργια τεχνο-οικονομική περίοδο που κοινώς αποκαλείται ως η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.

Τα κεφάλαια αυτά δεν θα μπορούσαν να εξασφαλισθούν σε αυτό το ύψος από τους κρατικούς προϋπολογισμούς, δεδομένης και της βαθιάς ύφεσης που σημειώθηκε το 2020 και των διαρκώς αυξανόμενων δημοσιονομικών ελλειμάτων.

Είναι λοιπόν ευχής έργον να υλοποιηθούν μέσω σφιχτών εθνικών επενδυτικών σχεδίων. Ειδικώς στην Ελλάδα της οποίας η μονο-θεματική οικονομία (τουρισμός, σίτιση, κατανάλωση, εξαγωγή πετρελαιοειδών) αποδείχθηκε ιδιαιτέρως ευάλωτη στο σοκ της πανδημίας, το ύψος των κεφαλαίων αποτελεί ιστορική ευκαιρία για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και την χρηματοδότηση της μετάβασης σε ένα αναπτυξιακό υπόδειγμα που στηρίζεται στα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά της χώρας.

Αυτά βεβαίως δεν είναι μόνον ήλιος και θάλασσα, αλλά κυρίως η δυνατότητα εκσυγχρονισμού της πρωτογενούς παραγωγής και τη βιομηχανικής μεταποίησης με όρους παγκόσμιου ανταγωνισμού. Επίσης η εκμετάλλευση του πολύ υψηλού επιπέδου τους ελληνικού επιστημονικού δυναμικού, ακόμη και αυτού που είναι εγκατεστημένο στο εξωτερικό.

Θα ήταν κρίμα να δούμε κι αυτήν την ευκαιρία να περνάει ανεκμετάλλευτη και τα 32 δισ. ευρώ να γίνονται είτε το νέο σχέδιο Μάρσαλ (το οποίο δημιούργησε μια ολόκληρη τάξη αεριτζήδων και προσοδούχων με την μισή Ελλάδα στις εξορίες και τα ξερονήσια) , είτε να ομοιάζουν με τα λεηλατημένα διαρθρωτικά προγράμματα (ΚΠΣ) των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, τα οποία έγιναν κυρίως καταθέσεις στο εξωτερικό.

Το ίδιο ισχύει και για το τρίτο χρηματοδοτικό εργαλείο το πρόγραμμα ΕΣΠΑ. (Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης) 2021-2027 με την συνδρομή σημαντικών πόρων που προέρχονται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα σημαντικά αυτά κεφάλαια ύψους περίπου 20 δισ. ευρώ θα πρέπει να κατευθυνθούν σε χρήσεις που σε κάποιον βαθμό ορίζονται από το σχέδιο Πισσαρίδη, το οποίο όμως δείχνει να αγνοεί τις βαριές πληγές που έχουν αφήσει στο σώμα της Ελληνικής κοινωνίας οι μονομερείς πολιτικές λιτότητας και οι πρωτοφανείς στόχοι πρωτογενών πλεονασμάτων, οι οποίες κυρίως έθιξαν την μεσαία τάξη των επαγγελματιών και της έντιμης μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας.

Οι ανάγκες ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου και του εκσυγχρονισμού των υποδομών της ελληνικής οικονομίας παραμένουν τεράστιες και οι πόροι θα πρέπει να κατευθυνθούν προς αυτήν την κατεύθυνση με στόχο, επαναλαμβάνω, την ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής, της κυκλικής οικονομίας, της περιβαλλοντικής ανασυγκρότησης και της ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής, καθώς και για την ανάπτυξη της ελαφράς βιομηχανίας (πχ. ιατρικά προϊόντα) με εξαγωγικό προσανατολισμό.

Ο Αιμίλιος Αυγουλέας είναι καθηγητής Διεθνούς Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.