Οι κυρώσεις Σίζαρ για τη Συρία και οι συνέπειές τους στο προσφυγικό

Στο επίκεντρο της εν λόγω κρίσης είναι ο αμερικανικός «Νόμος Σίζαρ» (H.R.31 - Caesar Syria Civilian Protection Act of 2019, 17.6.2020) η εφαρμογή του οποίου προϋποθέτει την συνεργασία των ΗΠΑ και του λεγόμενου δυτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Προβλέπεται το πάγωμα της βοήθειας ανοικοδόμησης της Συρίας και κυρώσεις εναντίον της κυβέρνησης της Δαμασκού ή των εταιρειών που συνεργάζονται μαζί της, εφόσον δεν λογοδοτούν στη δικαιοσύνη οι δράστες ωμοτήτων του συριακού εμφυλίου. Οι κυρώσεις στοχεύει παράλληλα ρωσικές και ιρανικές εταιρείες που συνεργάζονται με τη Δαμασκό. Πρόκειται για μέθοδο κυρώσεων που έχει ήδη εφαρμοσθεί στην Β. Κορέα και το Ιράν συστηματικά την τελευταία δεκαετία.

Η Συρία όμως, λόγω του προηγηθέντος εμφυλίου είναι σε μια κατάσταση εύθραυστη. Την στιγμή που χρειάζεται ανοικοδόμηση από την καταστροφή, οι αμερικανικές κυρώσεις προσπαθούν να πετύχουν ό,τι δεν πέτυχαν οι ΗΠΑ και το Τελ Αβίβ στηρίζοντας την συριακή αντιπολίτευση στον συριακό εμφύλιο: την απομάκρυνση του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Στην πράξη οι κυρώσεις στρέφονται κατά του δεινοπαθούντος συριακού πληθυσμού και σε καμία περίπτωσης κατά της πολιτικής ηγεσίας της Συρίας. Η ανθρωπιστική καταστροφή είναι ορατή ακόμη και βραχυπρόθεσμα με προεκτάσεις στο γειτονικό Λίβανο.

Περίπου 9,3 εκατομμύρια πληθυσμού αντιμετωπίζουν επισιτιστική κρίση, μία αύξηση σχεδόν 1,5 εκατομμυρίου σε σύγκριση με τα δεδομένα πριν από έξι μήνες και παρά την περίοδο σχετικής ειρήνης στις υπόλοιπες περιοχές της Συρίας. Οι συνεχιζόμενες ελλείψεις σιταριού έχουν επίσης επιδεινώσει το πρόβλημα και η κυβέρνηση προσπαθεί να παράσχει επιδοτούμενο ψωμί, το οποίο είναι τώρα διαθέσιμο στη μαύρη αγορά έως και δέκα φορές στην τιμή επιδότησης. Οι τιμές των τροφίμων στη Συρία έχουν αυξηθεί δραματικά. Τους τελευταίους έξι μήνες, το κόστος των βασικών ειδών διατροφής διπλασιάστηκε, καθώς η αξία της συριακής λίρας έπεσε κατά περισσότερο από τα δύο τρίτα σε συνδυασμό με τους περιορισμούς του κορωνοϊού που εμποδίζουν τις αλυσίδες εφοδιασμού.

Η παράλληλη οικονομική κρίση του Λιβάνου ασκεί μεγαλύτερη πίεση στην συριακή λίρα και αποτελεί μέρος της σύμμετρης πολιτικής κυρώσεων των ΗΠΑ και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ο Λίβανος είναι ένας από τους στενότερους οικονομικούς εταίρους της Συρίας, μια από τις πιο αξιόπιστες πηγές ρευστότητας και εισαγωγών καθώς και τραπεζικός κόμβος όπου οι συριακές εταιρείες δημιουργούν δίκτυα για τις διεθνείς συναλλαγές ώστε να αποφύγουν τη σκιά των αμερικανο-ισραηλινών κυρώσεων. Από τον Οκτώβριο του 2019 εκτιμάται ότι έχει δεσμευθεί στην ανεξάρτητη (μη κρατική) Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου ρευστότητα ύψους 30-40 δις. δολαρίων, ποσό που προοριζόταν για την Συρία. Το εν λόγω κεφάλαιο δεσμεύθηκε, επειδή η Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου επέβαλε κεφαλαιακούς ελέγχους (capital controls) για να προλάβει την φυγή κεφαλαίων και να αποφευχθεί η συντριβή του τραπεζικού συστήματος στο Λίβανο. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό της Ουάσινγκτον, το γεγονός ότι οι κύριοι υποστηρικτές της Δαμασκού, το Ιράν και η Ρωσία, αντιμετωπίζουν επίσης τις ασφυκτικές κυρώσεις του δυτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, περιορίζει την ικανότητά τους να συνδράμουν το συριακό κράτος.

Η ανωτέρω δημοσιονομική έκρηξη και αδιέξοδο στην Συρία και το Λίβανο ενδέχεται να προκαλέσει την περαιτέρω αποσταθεροποίηση των δύο αυτών χωρών με επώδυνες συνέπειες για την γεωπολιτική ασφάλεια της περιοχής αλλά και ευρύτερα της Ευρώπης μέσω του μεταναστευτικού. Η προοπτική επισιτιστικής κρίσης του συριακού και λιβανέζικου λαού ενδέχεται να προκαλέσει πληθυσμιακές αναταράξεις στους γείτονες του Τελ Αβίβ με μεγαλύτερη φυγή πληθυσμού προς την Τουρκία και την Ιορδανία.

Οι μεταναστευτικές ροές προς την Τουρκία αυτομάτως συνεπάγονται ροές προς την Ελλάδα. Μέχρι τώρα η ΕΕ και η Ελλάδα θεώρησαν πρόσφυγες τους Συρίους στα εδάφη της. Εφεξής με την ειρήνευση στη Συρία και την δημοσιονομική της αποσταθεροποίηση οι Σύριοι που πιθανόν μετακινηθούν προς την Ελλάδα μέσω Τουρκίας θα χαρακτηρίζονται ως μετανάστες. Η αύξηση των ροών αυτών θα οξύνει τα δημοσιονομικά και κοινωνικά δεδομένα της ήδη δοκιμαζόμενης από την ύφεση και την πανδημία Ελλάδας.

Στην Συρία η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ΗΠΑ γίνεται πρόφαση για την έμπρακτη καταπάτησή τους λόγω μυωπικών γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων υπέρ του Τελ Αβίβ. Το εκβιαστικό δίλημμα στην Δαμασκό και την Βηρυτό «πολιτική υποταγή ή λιμοκτονία του συριακού και του λιβανέζικου λαού» έχει αποτύχει στο πεδίο της μάχης κατά το παρελθόν και δεν αναμένεται να αλλάξει με ασύμμετρου χαρακτήρα κυρώσεις.

Προφανώς η ασύμμετρη αμερικανο-ισραηλινή πολιτική ασφυκτικών οικονομικών στην Συρία και το Λίβανο δεν συνάδει με τα συμφέροντα της Ελλάδας λόγω μεταναστευτικού. Η Ελλάδα καλείται από τις εξελίξεις να αναλάβει πρωτοβουλίες για την άμβλυνση των εν λόγω αμερικανικών κυρώσεων προς την Συρία και το Λίβανο με την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας σε επίπεδο βασικών ειδών διατροφής και φαρμάκων. Προς αυτή την κατεύθυνση άλλωστε αναμένεται να συμβάλλουν οι παραδοσιακά φιλικές σχέσεις της Ελλάδας με την Συρία και το Λίβανο, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη επανεκκίνηση των ελληνοσυριακών διπλωματικών σχέσεων.

Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής