To «kazan-kazan» του Ερντογάν και οι προθέσεις του

Η αποκωδικοποίηση της τουρκικής συμπεριφοράς σε αυτή την κρίση αποκτά ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά στο πώς θα επιτευχθεί πρωτίστως η αποκλιμάκωση της στρατιωτικής έντασης και στο πώς θα διαμορφωθεί το πλαίσιο των σχέσεων της Ελλάδας με την Τουρκία στο εξής.

Υπό το πρίσμα αυτό και προτού ακόμη καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός της κρίσης, με την όποια αβεβαιότητα στις προβλέψεις δημιουργεί το γεγονός αυτό, ξεχωρίζουν τρεις επισημάνσεις:

ΠΡΩΤΟΝ, το γεγονός ότι το Oruc Reis πάει και έρχεται μέσα την περιοχή της Navtex δεν έχει αξία είδησης για να «ταράζονται» τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης -και μαζί τους τα ακροατήριά τους- κάθε φορά που το τουρκικό ερευνητικό σκάφος αλλάζει πορεία. Έτσι γίνεται η σάρωση της περιοχής, όπως οργώνεται ένα χωράφι. Αν τώρα είναι σε λειτουργία ο εξοπλισμός του, αν τον έχει ποντίσει, αν συλλέγει πληροφορίες από τον βυθό και τι σημαίνει αυτό από τεχνικής ή νομικής άποψης είναι άλλη συζήτηση και δευτερεύουσα.

Πρωταρχικός στόχος για την Τουρκία είναι η επίδειξη σημαίας και προβολή ισχύος για να εξασφαλίσει πλεονεκτική θέση στο μεγάλο «παζάρι» που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα ακολουθήσει. Στη λογική αυτή η απειλή της χρήσης στρατιωτικής βίας εντάσσεται στον τρόπο σκέψης και στο έως τώρα πρότυπο συμπεριφοράς της Τουρκίας. Μόνιμη επωδός της, για παράδειγμα, όταν απαριθμεί τα οφέλη για την ίδια από την εισβολή στην Κύπρο είναι το γεγονός ότι εξασφάλισε θέση ισχύος στις διαπραγματεύσεις.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ, όπως είπε στο διάγγελμά του και ο πρωθυπουργός «ο κίνδυνος ατυχήματος καραδοκεί, όταν συγκεντρώνονται τόσες στρατιωτικές δυνάμεις σε περιορισμένη έκταση», σε μία στιγμή μάλιστα που στην Αθήνα κυκλοφορούσαν οι πληροφορίες περί «επακούμβησης» φρεγατών. Ωστόσο στην Αγκυρα μάλλον δεν «βλέπουν» ενδεχόμενο άμεσης εμπλοκής σε ένα θερμό επεισόδιο. Όχι τουλάχιστον προς στιγμήν. Αλλιώς δεν εξηγείται το γεγονός ο Τούρκος υπουργός Αμυνας, μεσούσης της κρίσης, να παίρνει σύσσωμη τη στρατιωτική ηγεσία της χώρας του και να πηγαίνει επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν.

ΤΡΙΤΟΝ, πίσω από τις λέξεις των τούρκων αξιωματούχων, η Αθήνα διαβλέπει πρόθεση του διδύμου Ερντογάν και Ακάρ για διάλογο και πιθανώς πρόταση για τετραμερή συνομιλία μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Αιγύπτου και της κυβέρνησης της Τρίπολης, κάτι που η ελληνική πλευρά δεν πρόκειται να δεχτεί καθώς δεν περιλαμβάνεται η Κύπρος, την οποία δεν αναγνωρίζει η Τουρκία. Φυσικά δεν είναι το μοναδικό εμπόδιο, αλλά σίγουρα το σημαντικότερο.

Υπέρ της εκτίμησης αυτής συνηγορεί μια πιο προσεκτική παρατήρηση των γεγονότων των τελευταίων ημερών: Παρά τις δηλώσεις των τούρκων αξιωματούχων ότι απορρίπτουν τη νομιμότητα και την ισχύ της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας για την ΑΟΖ, το τουρκικό ερευνητικό σκάφος απέφυγε να εισέλθει στην περιοχή που ορίζει το η συμφωνία αυτή. Χοντρικά δηλαδή κινήθηκε στα ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που συντάσσονταν οι γραμμές αυτές. Αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να το πράξει στο άμεσο μέλλον, καθώς υπάρχουν εκτιμήσεις ότι, ανάλογα με τις εξελίξεις, θα εκδοθεί σε δεύτερο χρόνο νέα τουρκική Navtex για έρευνες ακόμη και νοτίως της Κρήτης. Με τα έως τώρα δεδομένα, πάντως, η τουρκική συμπεριφορά μπορεί να ερμηνευτεί ως ένδειξη ότι η Αγκυρα επιχειρεί να κατοχυρώσει την παρουσία της στο κομμάτι της ΑΟΖ που έμεινε εκτός της συμφωνίας Ελλάδας – Αιγύπτου, από το ύψος της Ρόδου δηλαδή μέχρι την Κύπρο, διαγράφοντας ουσιαστικά από τον χάρτη τη ζώνη θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Ρόδου, του συμπλέγματος του Καστελορίζου και στα ανατολικά της Κύπρου. Όσον αφορά την περιοχή που καλύπτεται από τη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου, η Αγκυρα «βλέπει» να γίνεται πλέον αυτή αντικείμενο νομικής διαφοράς έναντι του δικού της μνημονίου με την κυβέρνηση της Τρίπολης, επί της νομιμότητας και ισχύος του οποίου επιμένει.

Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι στην επιθετική τουρκική ρητορική και τους λεονταρισμούς ο πρόεδρος Ερντογάν ήρθε να προσθέσει και τη φόρμουλα "kazan-kazan" (μία λύση από την οποία θα βγουν όλοι κερδισμένοι, "win-win"), την οποία ο ίδιος είχε βάλει στο λεξιλόγιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων προ ετών. «Ο δρόμος της λύσης στην Ανατολική Μεσόγειο περνάει μέσα από τον διάλογο και τις διαπραγματεύσεις. Αν λειτουργήσουμε ευσυνείδητα και με λογική μπορεί να βρεθεί μια φόρμουλα στη βάση του "kazan-kazan"» ανέφερε.

Σε ανάλογο μήκος κύματος προηγήθηκε ένα εικοσιτετράωρο νωρίτερα ο υπουργός Αμυνας, Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος επί της ουσίας συγκυβερνά με τον Ερντογάν. Έκανε λόγο για διάλογο στη διένεξη με την Ελλάδα σχετικά με τις έρευνες για ενεργειακούς πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο, προσθέτοντας όμως πως η Άγκυρα θα υπερασπισθεί «τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της» στην περιοχή. «Παρά ταύτα, θέλουμε να πιστεύουμε πως η κοινή λογική θα επικρατήσει. Τόσο στο πεδίο όσο και στο τραπέζι, είμαστε με την πλευρά του διεθνούς δικαίου, της καλής γειτονίας και του διαλόγου», δήλωσε ο Ακάρ, προς επίρρωση ουσιαστικά των εκτιμήσεων που προαναφέρθηκαν.