Κατάδυση στον φόβο - Ανάδυση στην ενσυναίσθηση

Κι εκεί στον άχρονο χρόνο, στον ατέλειωτο χρόνο του αναπνευστήρα όπου τα λεπτά γίνονται μέρες και οι μέρες μήνες, εμφανίζεται ένας γιατρός που θα πρέπει να αποφασίσει ποιος είναι σημαντικότερος να ζήσει εσύ ή ο 30χρονος που μόλις μπήκε, κι αυτός πολύ βαριά, γιατί τελικά ο ιός χτυπάει και τους νέους.

Και ο γιατρός να πρέπει να αποφασίσει ποιος από τους δύο σας θα πάρει τον αναπνευστήρα, γιατί οι ασθενείς είναι πολλοί και οι αναπνευστήρες λίγοι και δεν φτάνουν. Και ο γιατρός θα πρέπει στο επόμενο λεπτό να αποφασίσει το ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Θα πρέπει να αποτιμήσει τη ζωή σου σε ένα λεπτό, στο επόμενο λεπτό. Και να το ξέρεις!

Να ξέρεις ότι αυτή η επιλογή γίνεται εκείνη τη στιγμή. Τα άγρια ένστικτα σου να σε προειδοποιούν, να το νοιώθεις, να το καταλαβαίνεις και να μην μπορείς να πεις, να μην μπορείς να κάνεις τίποτα. Και να ξέρεις ότι ό,τι κι εάν έχεις κάνει, ό,τι κι εάν έχεις γράψει, ό,τι κι εάν έχεις πει σε αυτή τη ζωή, ό,τι κι εάν θα μπορούσες να γράψεις ή να πεις στο μέλλον, όσο σημαντικά κι εάν είναι για την επιστήμη, για την κοινωνία, για τον πλησίον σου· εκείνη τη στιγμή το παιχνίδι το έχεις χαμένο.

Το έχεις χαμένο γιατί είσαι πενηντάρης και είναι τριαντάρης, γιατί αντικειμενικά έχει πιο καλές πιθανότητες επιβίωσης και πιο πολλά χρόνια μπροστά του. Γιατί όσο σημαντικός κι εάν είσαι εσύ για την κοινωνία, για τη βιολογία ο άλλος είναι πιο σημαντικός· ο άλλος θα συνεισφέρει στη συνέχεια, στη διαιώνιση· ο άλλος είναι που πρέπει να ζήσει και για τη βιολογία πρέπει να ζήσει πιο πολύ από ότι πρέπει να ζήσεις εσύ.

Και ξέρεις ότι εάν ήσουνα στη θέση του γιατρού, ότι εάν ήσουν υποχρεωμένος να παίξεις για ένα λεπτό τον Θεό, ή μάλλον έπρεπε να παίξεις μέσα σε ένα λεπτό τον Θεό, τότε με βάση τα συγκεκριμένα κριτήρια κι εσύ στον άλλο θα έπρεπε να δώσεις τον αναπνευστήρα.

Και μέσα στην αγωνία σου σκέφτεσαι τον γιατρό, που ορκίστηκε να τους σώζει όλους και όχι να αποφασίζει για το ποιος θα πεθάνει. Και ξέρεις ότι κάθε φορά που θα πρέπει να πάρει μία τέτοια απόφαση μαζί με τον άνθρωπο θα πεθαίνει και ένα μέρος του εαυτού του, και ίσως όταν όλα αυτά τελειώσουν να έχει χαθεί και αυτός, να έχει χάσει την ψυχή του.

Εάν μπορούσες να μιλήσεις σε αυτόν τον γιατρό θα του έλεγες ότι τον καταλαβαίνεις και τον συγχωρείς αλλά από την άλλη η ζωή είναι γλυκιά. Ότι υπάρχουν άνθρωποι που τους αγαπάς πολύ, βαθιά και με πάθος, και που σε αγαπούν και αυτοί και τι θα γίνουν τώρα αυτοί χωρίς εσένα; Ότι θέλεις να ζήσεις με αυτούς, ότι πρέπει να ζήσεις γι’ αυτούς. Ότι υπήρχαν μεγάλες αλήθειες και πάλευες μία ζωή για να τις βρεις και να τις μοιραστείς και τώρα δεν θα μπορέσεις.

Και μετά σκέφτεσαι ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που σε έχουν ανάγκη, παιδιά, μικρά πουλάκια που δεν είναι ακόμα έτοιμα να ανοίξουν τα φτερά τους και να πετάξουν και σε χρειάζονται λίγο ακόμα, λίγο ακόμα, λίγους μήνες, λίγα χρόνια, λίγο ακόμα»

Ξύπνησα με αυτόν τον εφιάλτη. Ο φόβος του θανάτου; Ο φόβος της ζωής και της μη πραγμάτωσης της; Ο φόβος της αναστολής της δημιουργίας; Η κρίση του κορονοϊού δημιουργεί συνθήκες έμπλεες ρίσκου, κινητοποιεί αισθήματα φόβου, του βαθιού οντολογικού φόβου, αυτού που «φυλάει τα έρμα» και ταυτόχρονα δημιουργεί το πραγματολογικό και ψυχοκοινωνικό υπόστρωμα για να ανθίσουν μηνύματα απειλής.

Ρίσκο, φόβος, απειλή: Η ύπαρξη μας, αυτές τις ημέρες περιτρυγίζεται από αυτά. Ας τα κατανοήσουμε, ας τα χρησιμοποιήσουμε για να προστατευθούμε, ας τα αξιοποιήσουμε κριτικά να βαθύνουμε την ενσυναίσθηση μας και να βελτιώσουμε την αυτογνωσία μας.

Ως μέρος αυτής της διαδικασίας καταθέτω τον εφιάλτη μου, ως μία άσκηση ενσυναίσθησης με άξονα τον φόβο, θεωρώντας αυτό χρηστικότερο από την όποια επιστημονική ανάλυση.

--------------------

* Ο Αθανάσιος Ν. Σαμαράς είναι επίκ. καθηγητής Διεθνούς και Πολιτικής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Η πανδημία του Covid-19 ανοίγει βίαια την πόρτα να εισρεύσουν καταιγιστικά, παλιά αλλά και νέα, ερωτήματα σε σχέση με τη ραγδαία εξελισσόμενη παγκόσμια πραγματικότητα. Ενόσω υφιστάμεθα από τη μία την απειλή της μόλυνσης, και από την άλλη πρωτοφανή και παγκόσμιας εμβέλειας περιοριστικά μέτρα, προκύπτει η ανάγκη να ερμηνευτεί η πανδημία ως ένα κορυφαίο γεγονός που πλήττει συνολικά τον πλανήτη. Το CNN Greece απευθύνεται σε καταξιωμένους ακαδημαϊκούς και δημοσιεύει τις αναλύσεις και τις βιωματικές καταθέσεις τους.

Την επιστημονική επιμέλεια της σειράς κειμένων έχει η Δρ. Νικολέττα Τσιτσανούδη – Μαλλίδη.