Από το μικροσκόπιο του κορωνοϊού στη μεγάλη οθόνη της επόμενης μέρας

Έτσι διαβάζουμε, για παράδειγμα, τι έχουν να πουν οι αστροναύτες που έχουν μάθει να επιβιώνουν για μήνες αποκλεισμένοι σε ένα διαστημικό σταθμό κάτω από πολύ ειδικές και απαιτητικές συνθήκες. Μας συμβουλεύουν, λοιπόν, πώς να οργανώνουμε τη μέρα μας στην περίοδο της καραντίνας και πώς να κρατάμε τη φυσική και ψυχική μας ισορροπία. H αποκαλυπτικότερη, όμως, εμπειρία για έναν αστροναύτη δεν είναι ο εγκλεισμός και η χρόνια απομόνωση, αλλά το να κοιτά τη γη από το διάστημα! Μια εμπειρία καταλυτική που αλλάζει την αντίληψη για τη ζωή. Ο Ron Garan, ένας πρώην αστροναύτης της NASA, περιγράφοντας αυτή την εμπειρία του γράφει:

«Από τη μια μεριά έβλεπα την απίστευτη ομορφιά της εύθραυστης όασης του σύμπαντος, της Γης. Κι από την άλλη, σκεφτόμουν την πραγματικότητα της ζωής για τόσους ανθρώπους στον πλανήτη μας, εκείνους που δεν έχουν αρκετή τροφή να φάνε, καθαρό νερό να πιουν. Εκείνους που βιώνουν τη φτώχεια και τους πολέμους. Κι αυτή η παράλογη αντίθεση με απάλλαξε από το συμβατικό τρόπο να βλέπω τη γη και τη ζωή». Όλοι οι αστροναύτες και κοσμοναύτες έχουν περιγράψει το ίδιο ο καθένας με τα δικά του λόγια. Και σε αυτό που συγκλίνουν είναι ότι επιστρέφοντας στη γη, η ανάγκη τους για τα υλικά πράγματα υποβαθμίστηκε και κυριάρχησε η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή, αλληλεγγύη, ειρήνη, προστασία του πλανήτη.

Πάνω από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι βρισκόμαστε σήμερα σε καραντίνα, το 1/3 όμως του αστικού πληθυσμού του πλανήτη ζει σε παραγκουπόλεις, χωρίς τρεχούμενο νερό και χωρίς καθόλου – ή στην καλύτερη περίπτωση με κοινόχρηστες – τουαλέτες. Δεν είμαστε, λοιπόν, όλοι ίσοι απέναντι στον κοινό μας εχθρό καθώς δεν διαθέτουμε όλοι τα ίδια μέσα προστασίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά στις χώρες να ξοδεύουν το 4-5% του ΑΕΠ τους στην υγεία. Στην Αφρική, ωστόσο, το ποσοστό αυτό δεν ξεπερνάει το 1.5% με την αναλογία των κρεββατιών στα νοσοκομεία να είναι 1,2 ανά 1.000 ανθρώπους, τη στιγμή μάλιστα που πολλές από τις χώρες της Αφρικής ξοδεύουν πάνω από το 20% των κρατικών εσόδων τους στην αποπληρωμή δανείων, σε πολλές περιπτώσεις περισσότερα απ’ ότι ξοδεύουν συνολικά για την υγεία και την εκπαίδευση.

Όμως και σε αναπτυγμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, το σύστημα υγείας είναι πληγωμένο και σε κάποιες υπηρεσίες του αποδεκατισμένο από την κρίση. Στο μάτι του κυκλώνα της πανδημίας βρίσκονται οι πιο ευάλωτοι και είναι εκείνοι που θα κληθούν να πληρώσουν ακριβότερα το κόστος της νέας πραγματικότητας που θα αφήσει πίσω της. Άστεγοι, πρόσφυγες, γυναίκες… Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η πλειονότητα των γυναικών εργάζονται στην άτυπη οικονομία, χωρίς άδεια ασθενείας και παροχές ανεργίας και εάν δεν δουλεύουν, εκείνες και οι οικογένειές τους δεν τρώνε. Σε όλο τον κόσμο, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αυξάνονται ραγδαία μέρα με τη μέρα και η προστασία των γυναικών καθίσταται στις συνθήκες που βιώνουμε ολοένα και πιο δύσκολη.

Η κρίση που ζούμε σήμερα εκθέτει τις ατέλειες ενός παγκόσμιου συστήματος που έχουμε κατασκευάσει και αποτελεί τη σοβαρή πανδημία που θα συνεχίσει να εξαπλώνεται ανενόχλητη εκεί έξω αν δεν δράσουμε τώρα με διαρθρωτικές αλλαγές. Ανθεκτικότητα δεν σημαίνει να τη βγάλουμε «καθαρή» μετά από κάποιες εβδομάδες καραντίνας και να επιστρέψουμε στην κανονικότητα επανεκκινώντας οικονομία και κοινωνία βάζοντας πάλι σε λειτουργία την ίδια χαλασμένη μηχανή. Πιστεύουμε πραγματικά πως μπορούμε να παραμείνουμε υγιείς σε ένα κόσμο και ένα πλανήτη που νοσεί;

Ας ακούσουμε τους αστροναύτες και ας δούμε τη μεγάλη εικόνα. Ας ξεκινήσουμε να οικοδομούμε οικονομίες που νοιάζονται τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τον πλανήτη και κοινωνίες στις οποίες κανείς δεν περισσεύει. Ας δυναμώσουμε τα αντισώματα της αλληλεγγύης στον ιό της αδικίας και της ανισότητας. Ευχαριστώ την ActionAid που με δίδαξε πως το παιδί μου έχει την ίδια αξία και το ίδιο δικαίωμα στη ζωή με το παιδί του οποίου είμαι Ανάδοχος στη Ζάμπια. Και ακόμη περισσότερο που σήμερα στη μοναξιά της καραντίνας με ανταμείβει με τη συντροφικότητα χιλιάδων ανθρώπων όπως εσείς που μοιραζόμαστε κοινές ανησυχίες, αξίες και όνειρα για τον κόσμο.

Τους μήνες που διανύουμε θα τους θυμόμαστε για πάντα, σε αυτό συμφωνούν όλοι, μελλοντολόγοι και μη. Το θέμα είναι το πώς! Αν σήμερα νιώθουμε κομπάρσοι σε μια ταινία που παιζόταν σε fast forward και κάποιος ξαφνικά πάτησε το pause, ας σκεφτούμε πριν πατήσουμε το play ότι είναι στο δικό μας χέρι να αλλάξουμε το σενάριο και να γίνουμε σκηνοθέτες και πρωταγωνιστές της συνέχειας, όσοι τουλάχιστον επιθυμούμε αυτή η ταινία να έχει happy end!

*Η ActionAid από την αρχή της πανδημίας έχει ξεκινήσει εκστρατείες ενημέρωσης για τους κανόνες υγιεινής στις κοινότητες δράσης της και στις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, μοιράζοντας ταυτόχρονα είδη πρώτης ανάγκης, όπως σαπούνια και μάσκες. Στην Ελλάδα συνεχίζει να υποστηρίζει τηλεφωνικά και διαδικτυακά μέσω του Επίκεντρου τους συνανθρώπους μας. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα εδώ.

*Tου Γεράσιμου Κουβαρά, γενικού διευθυντή της ActionAid