Το κλίμα, και οι πολίτες ανά τον κόσμο, αξίζουν καλύτερα

Όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διακηρύσσει ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω κλιματικής αλλαγής και το ίδιο κάνουν πολλά άλλα κοινοβούλια και κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, όταν ο μέσος άνθρωπος βλέπει στην καθημερινή του/της ζωή να αυξάνονται οι αρνητικές επιπτώσεις με τη μορφή υψηλών θερμοκρασιών και ακραίων καιρικών φαινομένων, όταν καίγονται τα δάση από τη Σουηδία και τη Σιβηρία μέχρι την Καλιφόρνια και την Αυστραλία, όταν λιώνουν οι παγετώνες στα Ιμαλάϊα και οι πάγοι στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική ανεβάζοντας το επίπεδο της θάλασσας, όταν οι ασθένειες και τα παράσιτα για ανθρώπους, ζώα και φυτά εξαπλώνονται… τότε θα περίμενε κανείς να βγει κάτι πιο σοβαρό, συγκεκριμένο και άμεσο από τον ΟΗΕ και τα κράτη μέλη του μετά από δυο εβδομάδες εντατικών διαπραγματεύσεων.

Προσωπικά δεν εξεπλάγην πάντως και μάλιστα το είχα προαναγγείλει. Από την εμπειρία μου με τον ΟΗΕ και την συγκεκριμένη υπηρεσία για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) ξέρω ότι η ατζέντα των ετήσιων διασκέψεων περιορίζεται σε μικρό αριθμό τεχνικών κυρίως θεμάτων που δεν μπορούν «να σώσουν τον κόσμο», όπως φαίνεται να περίμεναν οι ακτιβιστές και το ευρύτερο κοινό. Σε αυτό το πλαίσιο η καλλιέργεια υψηλών προσδοκιών από τα μέσα μαζικής ανημέρωσης αλλά και από μη-κυβερνητικούς οργανισμούς και τον ίδιο τον ΟΗΕ συντέλεσε να φανεί ακόμα μεγαλύτερο το χάσμα μεταξύ του τί χρειάζεται να γίνει και του τί πραγματικά επιτεύχθηκε στη Μαδρίτη.

Λίγες είναι οι διεθνείς συνδιασκέψεις όπου πραγματικά επιτυγχάνονται ιστορικές συμφωνίες που αλλάζουν την πορεία του κόσμου, και συνήθως προετοιμάζονται για χρόνια πριν. Είναι λοιπόν υπερβολικό να περιμένουμε από την ετήσια αυτή συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή να αλλάζει κάθε φορά τον ρουν της ιστορίας. Η τελευταία συνδιάσκεψη του είδους που πέτυχε κάτι ιστορικό έγινε το Δεκέμβριο 2015 στο Παρίσι και κατέληξε στη Συμφωνία του Παρισιού, που όντως προετοιμαζόταν για χρόνια. Αυτή έθεσε σαφώς, σύμφωνα με σχετικές επιστημονικές μελέτες, το στόχο περιορισμού της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της γης όσο γίνεται πιο κάτω από το όριο των δύο βαθμών Κελσίου σε σχέση με τη μέση θερμοκρασία κατά την έναρξη της Βιομηχανικής Επανάστασης ενάμιση αιώνα πριν.

Με τη Συμφωνία του Παρισιού όλες οι χώρες κλήθηκαν να αναλάβουν υποχρεώσεις για τη δραστική μείωση της έκλυσης διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, καθώς και για μέτρα προσαρμογής στις αναπόφευκτες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που όλοι πλέον βιώνουμε στην καθημερινή μας ζωή. Μετά το Παρίσι οι ετήσιες συνδιασκέψεις επικεντρώνονται σε τεχνικά θέματα εφαρμογής της Συμφωνίας και γίνονται σε μέσο επίπεδο διαπραγματευτών, με κάποιους ηγέτες να δίνουν το παρόν για λίγο κυρίως για δημόσιες σχέσεις. Φέτος υποτίθεται ότι θα συμφωνούσαν στη χρήση μηχανισμών της αγοράς για την επίτευξη μείωσης των εκλύσεων αερίων του θερμοκηπίου. Δεν τα κατάφεραν όμως γιατί οι προσεγγίσεις και τα συμφέροντα των διαφόρων χωρών διαφέρουν, όπως και οι προτεραιότητές τους, καταλήγοντας να κρατιόνται κάποια θέματα «όμηροι» άλλων θεμάτων μέχρι να επιτευχθεί συνολική συμφωνία. Ούτε ξεκαθαρίστηκαν ζητήματα χρηματοδότησης κλιματικών δράσεων σε αναπτυσσόμενες χώρες από τις αναπτυγμένες χώρες που κυρίως προκάλεσαν το πρόβλημα αλλά δεν υποφέρουν τις χειρότερες συνέπειες και δεν θέλουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Τέλος, δεν επιτεύχθηκε κάποια σημαντική ανακοίνωση από κάποια χώρα ή ομάδα χωρών σχετικά με μια δραστική μείωση των εκλύσεων αερίων του θερμοκηπίου, εκτός από την περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει ανακοινώσει τέτοια πρόθεση ως μέρος της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας».

Ακόμη κι όλα αυτά να επιτυγχάνονταν στον καλύτερο δυνατό βαθμό στη Μαδρίτη δεν θα απαντούσαν στα αιτήματα των ακτιβιστών για άμεση αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσα στα δέκα επόμενα χρόνια. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να αλλάξουν πάρα πολλά στον τρόπο που λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία, στην παραγωγή ενέργειας, στον τρόπο που εξάγονται και επεξεργάζονται οι πρώτες ύλες, στην καλλιέργεια της γης και την επεξεργασία των τροφίμων, στα μέσα μεταφοράς, στη διαχείριση των απορριμάτων, κλπ. Δεν υπάρχει ακόμα κάποια συνδιάσκεψη ή άλλο φόρουμ που να φέρνει μαζί και να υποχρεώνει να πάρουν μέτρα όλους τους εμπλεκόμενους πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες στο υψηλό επίπεδο που χρειάζεται για να παρθούν τέτοιου είδους δραστικές αποφάσεις – που πολλοί δεν θέλους να τις πάρουν, βέβαια. Ετσι καταλήγουμε να έχουμε από τη μια μεριά διαδηλώσεις και φωνές κι από την άλλη γενικές διακηρύξεις καλών προθέσεων που όμως δεν μεταφράζονται σε υποχρεωτικές δράσεις. Και οι συνδιασκέψεις συνεχίζονται σε ετήσια βάση, διαφημιζόμενες ως σωτήριες και καταλήγοντας εν γένει σε απογοητεύσεις.

Αν θέλουμε να πετύχουμε δραστικά αποτελέσματα και να συμφωνήσουμε σε μέτρα αντάξια των περιστάσεων της κλιματικής κρίσης χρειάζεται δραστική αναθεώρηση του τόπου και τρόπου που γίνονται οι διαπραγματεύσεις, καθώς και των συμμετεχόντων σε αυτές. Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να απογοητευόμαστε από τον ΟΗΕ και τις συνδιασκέψεις του, θα τρωγόμαστε μεταξύ μας για την έλλειψη προόδου, και όσοι δεν θέλουν να αλλάξουν τους ρυπογόνους τρόπους λειτουργίας τους θα χαίρονται γιατί εξυπηρετούνται τα κοντόφθαλμα συμφέροντά τους.

----------------------------------------------------------

Ο Δρ. Γιώργος Κωστάκος είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του ιδρύματος FOGGS Foundation for Global Governance and Sustainability) με βάση τις Βρυξέλλες. Έχει πολυετή εμπειρία με τα Ηνωμένα Έθνη στα κεντρικά γραφεία τους στη Νέα Υόρκη και σε άλλες περιοχές του κόσμου πάνω σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, κλιματικής αλλαγής αλλά και διεθνούς διακυβέρνησης, ειρήνης και ασφάλειας. Μεταξύ άλλων εκτελεί χρέη Συν-διευθυντή του Ελληνικού Φόρουμ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΛΦΟΒΑ) που πρόσφατα δημιουργήθηκε ως κοινή πρωτοβουλία του FOGGS και του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).