Η Τουρκία δεν είναι απρόβλεπτη

Επειδή πρόκειται για μία εν εξελίξει υπόθεση, που απαιτεί λεπτούς διπλωματικούς χειρισμούς, είναι ακόμη νωρίς να γίνει μία ολοκληρωμένη ανασκόπηση των επιμέρους πτυχών της ή καταγραφή ευθυνών για πιθανές παραλείψεις της ελληνικής πλευράς. Είναι η στιγμή που το υπουργείο Εξωτερικών με το διπλωματικό του σώμα, τις υπηρεσίες και το επιστημονικό του δυναμικό, τους επαγγελματίες δηλαδή, να κάνει τη δουλειά του όπως –κατά τεκμήριον- ξέρει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον στη χώρα.

Ωστόσο, παρά την περιπλοκότητα των χειρισμών που απαιτούνται και την ανάγκη αυτές να γίνονται άλλοτε με διακριτικότητα και άλλοτε με προβολή κάθε μορφής ισχύος (διπλωματική, στρατιωτική ή οικονομική), είναι ξεκάθαρα εμφανές το περίγραμμα της τουρκικής συμπεριφοράς στην όλη υπόθεση, στοιχείο βασικό για τη χάραξη μίας πολιτικής πρόληψης των τουρκικών κινήσεων, για να μην τρέχει η Αθήνα πίσω από τις εξελίξεις.

Η στρατηγική στόχευση της Άγκυρας είναι γνωστή. Δεν την κρύβει άλλωστε ούτε η ίδια. Μια απλή ματιά στον χάρτη αρκεί: Χονδρικά, ο πλήρης έλεγχος μεταξύ 28ου και 32ου μεσημβρινού στην Ανατολική Μεσόγειο, από τις νότιες ακτές της στο εύρος αυτό μέχρι το σημείο που συναντά την ΑΟΖ της Αιγύπτου, και η συγκυριαρχία ή μία μορφή συνδιαχείρισης από τον 25ο μεσημβρινό, δηλαδή κάπου από το μέσο του Αιγαίου, έως τον 28ο -σε βυθό, επιφάνεια και αέρα.

Η Άγκυρα ανησυχεί ότι οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο ενέχουν τον κίνδυνο να την εγκλωβίσουν σε μια νέα «Συνθήκη των Σεβρών», που θα αφορά αυτή τη φορά τη διανομή μεταξύ τρίτων χωρών του ζωτικού για την ίδια θαλάσσιου χώρου γύρω από την Ανατολία. Όλα τα υπόλοιπα είναι τακτικές κινήσεις με επίκεντρο αυτόν τον στρατηγικό στόχο, συμπεριλαμβανομένης και της πρόσφατης συμφωνίας με την Λιβύη. Το ίδιο και με τα νησιά και τις νησίδες του Αιγαίου, την ελληνική κυριαρχία επί των οποίων αμφισβητεί και τα οποία με μία πιο προσεκτική ματιά στον χάρτη δημιουργούν έναν νοητό διάδρομο από την έξοδο του κόλπου της Σμύρνης μέχρι την Μεσόγειο, στο τμήμα δηλαδή του Αιγαίου που η Τουρκία αισθάνεται περισσότερο εγκλωβισμένη.

Ανεξαρτήτως ποιος βρίσκεται στην εξουσία, κεμαλικοί ή Ερντογάν, η Τουρκία ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς: Δεν κρύβει τις διεκδικήσεις της, τις οποίες κάνει εγκαίρως γνωστές, συνήθως μέσω δημοσιευμάτων και μελετών, τα οποία υιοθετούνται στη συνέχεια ως επίσημη πολιτική. Οι κινήσεις της δεν έρχονται ως κεραυνός εν αιθρία. Κανείς στην Αθήνα δεν μπορεί δηλώσει έκπληξη για τις τουρκικές πρωτοβουλίες κι αν κάποιος το κάνει είτε έχει άγνοια των ελληνοτουρκικών είτε συγκαλύπτει ευθύνες.

Στην υπόθεση της συμφωνίας με την Λιβύη π.χ. η θεωρεία ότι ο χώρος της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας καλύπτει ένα πολύ μεγάλο τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου που ξεπερνά τα 145 τετρ. χιλιόμετρα και ότι τα νησιά έχουν περιορισμένη έως μηδενική επήρεια στην οριοθέτηση της ΑΟΖ είχε διατυπωθεί από τον πρώην επιτελάρχη του τουρκικού ναυτικού υποναύαρχο ε.α. Τζιχάτ Γιαϊτζί πριν από αρκετά χρόνια, σχεδόν δεκαετία, μέχρι που έγινε επίσημη τουρκική πολιτική. Είναι ο ίδιος, σύμφωνα με πληροφορίες, που χάραξε την ΑΟΖ της «ΤΔΒΚ» στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο. Το ίδιο συνέβη και με τα «γκριζαρισμένα» νησιά και νησίδες στο Αιγαίο. Το θέμα πρωτοεμφανίστηκε το 1996 (δηλαδή λίγο µετά την κρίση των Ιµίων) σε ένα εγχειρίδιο των Ακαδηµιών Πολέµου. Ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα μία έκδοση του κρατικού «Ιδρύματος Τουρκικής Ιστορίας» περί «αμφισβητούμενης κυριαρχίας νησιά» στο Αιγαίο (“Ege’de Temel Sorun – Egemenligi Tartismali Adalar, Turk Tarih Kurumu, Άγκυρα 1998). Το θέμα άρχισε να αναδεικνύει ένας απόστρατος Τούρκος συνταγµατάρχης, ο Ουµίτ Γιαλίµ, πρώην γενικός γραµµατέας του Συµβουλίου Εθνικής Ασφαλείας. Αρχικά εθεωρείτο ένας γραφικός εθνικιστής, µε ιδεοληψία στην ανάδειξη ενός ανύπαρκτου θέµατος, χωρίς καµία νοµική ή ιστορική βάση, μέχρι που οι θέσεις αυτές άρχισαν να υιοθετούνται από την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση και τον Τύπο. Παρομοίως, αρκετά χρόνια νωρίτερα, υπήρχαν σαφείς ενδείξεις για την επερχόμενη απόβαση στην Κύπρο •δεν εμφανίστηκε ο τουρκικός στρατός από το πουθενά.

Στο θέμα της Λιβύης –μιας και αυτό είναι το επίκαιρο- η τουρκική πλευρά, πέραν της διακηρυγμένης εδώ και χρόνια θέσης της για την ΑΟΖ, είχε εξ αρχής εντατική εμπλοκή στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης. Μαζί με την Ιταλία, και εν μέρει την Βρετανία, η Τουρκία παρέχει υποστήριξη -διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική- στην αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης, ενάντια στις δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ και του Κοινοβουλίου με έδρα το Τομπρούκ, οι οποίες από τις αρχές του Απριλίου του 2019 επιχειρούν να καταλάβουν την πρωτεύουσα. Η εμπλοκή αυτή της Τουρκίας ήταν επίσης γνωστή, όπως και η προσπάθεια της να προλάβει την υπογραφή συμφωνίας με την κυβέρνηση της Τρίπολης, εν όψει του κινδύνου αυτή να καταρρεύσει.

Συμπερασματικά, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι οι κινήσεις της Άγκυρας είναι προβλέψιμες. Κι αυτό είναι σημαντικό πλεονέκτημα για την Αθήνα, αν το χρησιμοποιήσει προκειμένου να ανακόψει την πρωτοβουλία των κινήσεων από την τουρκική πλευρά.