Η «Κοινωνική Ευρώπη» περνάει μέσα από τα δικαιώματα 80 εκατ. ατόμων με αναπηρία

Η ικανοποίησή μου ενισχύεται από το γεγονός ότι η αυξημένη εκπροσώπηση των ΑμεΑ στις ευρωλίστες αντανακλά σε ένα βαθμό την προσπάθεια τη δική μου και της πολιτικής μου ομάδας - του ΣΥΡΙΖΑ και της GUE/NGL - τα πέντε χρόνια θητείας στο Ευρωκοινοβούλιο. Και ας μη θεωρηθεί αυτό αλαζονεία. Νομίζω ότι πρώτη φορά έγινε τόσο συστηματική προσπάθεια από ελληνικής πλευράς να γίνουν ορατοί στο ΕΚ οι άνθρωποι με αναπηρία, το κίνημά τους, οι διεκδικήσεις τους.

Με εκδηλώσεις, συνέδρια, ευρύτατες διαβουλεύσεις σε κρίσιμα νομοθετήματα, επισκέψεις εκπροσώπων ΑμεΑ στις Βρυξέλλες.
Αυτό συνδυάστηκε με την απόφαση της κυβέρνησης να βάλει ψηλά στην ατζέντα τα ζητήματα της αναπηρικής πολιτικής. Για παράδειγμα, με τη θέσπιση Συντονιστικού Μηχανισμού για την Αναπηρία. Για πρώτη φορά υπάρχει στο ελληνικό κράτος συγκεκριμένο σημείο αναφοράς για την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.
Η Σύμβαση αυτή είναι ένα από τα πιο προχωρημένα κείμενα του διεθνούς δικαίου, το οποίο, μάλιστα, δεσμεύει την ΕΕ ως ένωση. Άρα, δεσμεύονται όχι μόνο τα κράτη μέλη της, αλλά και τα θεσμικά της όργανα.

Τη θεωρία από την πράξη τις χωρίζει, δυστυχώς, η υποκρισία. Στη διάρκεια της θητείας μου διαπίστωσα την απροθυμία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να εφαρμόσουν πραγματικά τη Σύμβαση του ΟΗΕ. Είτε δήλωναν αναρμόδιοι και πέταγαν το μπαλάκι στα κράτη μέλη, είτε υπερασπίζονταν τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα που έπλητταν και τα δικαιώματα των αναπήρων. Όποτε ζητούσα επίμονα ρητή εξαίρεση των πολιτικών για την αναπηρία από τα προγράμματα λιτότητας, έπεφτα σε τοίχο. Αυτή η στάση βέβαια είχε ως αποτέλεσμα σημαντικά νομοθετήματα που θα βελτίωναν την ποιότητα ζωής των αναπήρων, όπως η «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αναπηρία» και η «Σύμβαση του ΟΗΕ», να παραμένουν ευχολόγια.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και η «Ευρωπαϊκή Πράξη Προσβασιμότητας», Οδηγία βάσει της οποίας χιλιάδες προϊόντα και υπηρεσίες πρέπει να προσαρμοστούν στις ανάγκες των ΑμεΑ. Η Οδηγία αποδυναμώθηκε υπό την πίεση των λόμπυ της αγοράς και των επιχειρήσεων, με τη συνέργεια των συντηρητικών πολιτικών ομάδων. Προετοιμασία χρόνων και εκατοντάδες προτάσεις που καταθέσαμε σε συνεργασία με τους φορείς του αναπηρικού κινήματος θυσιάστηκαν στο όνομα του επιχειρηματικού κόστους.
Τα αναφέρω αυτά διότι συχνά δημιουργείται η αίσθηση ότι τα δικαιώματα των ΑμεΑ είναι ένα «ουδέτερο» πεδίο, στο οποίο δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές, «όλοι είμαστε ενωμένοι σ’ αυτό». Είναι απόλυτα ψευδές. Το διαπιστώνει κανείς εύκολα βλέποντας πώς ψήφισαν σε κρίσιμα νομοθετήματα για τα δικαιώματα των αναπήρων στο ΕΚ η δεξιά, οι φιλελεύθεροι, η ακροδεξιά.

Περιθώρια για απογοητεύσεις και απαισιοδοξία δεν υπάρχουν. Το αναπηρικό κίνημα και όσοι θα το εκπροσωπήσουν - χωρίς να το υποκαταστήσουν - στο νέο Ευρωκοινοβούλιο έχουν να δώσουν πολλές και δύσκολες μάχες. Θα ξεχώριζα δύο προτεραιότητες:

Πρώτη είναι η προώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης, πάγιου αιτήματος που απαιτεί ριζική αλλαγή κουλτούρας. Δεν είναι η αναπηρία, αλλά το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που θέτει τα εμπόδια στους αναπήρους. Τα άτομα με αναπηρία μπορούν να εργαστούν, να παράγουν και να προσφέρουν στην κοινωνία που ζουν, αν υπάρχουν προσβάσιμες δομές. Κρίσιμο βήμα για να ξεδιπλώσουν οι άνθρωποι αυτοί τις ικανότητές τους, είναι να τους διατεθεί ο πυλώνας της ανεξάρτητης διαβίωσης, ο προσωπικός βοηθός. Το κόστος αυτής της ριζικής αλλαγής θα επιστραφεί πολλαπλάσιο στην κοινωνία. Δεν είναι ουτοπία, είναι εν μέρει πραγματικότητα στις σκανδιναβικές χώρες.

Η δεύτερη προτεραιότητα αφορά την πραγματική και πλήρη εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, από τους κανονισμούς προσβασιμότητας των μέσων μεταφοράς μέχρι την Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας. Υπάρχει τρομακτικό κενό εφαρμογής, που πηγάζει κυρίως από το γεγονός ότι αναγνωρισμένα κοινωνικά δικαιώματα στην πράξη ακυρώνονται όταν εφαρμόζονται οι άκαμπτοι κανόνες της δημοσιονομικής λιτότητας. Αυτό είναι το νόημα της θέσης που έχει πάρει σε αρκετά ψηφίσματα το ΕΚ, οικονομικοί και κοινωνικοί δείκτες να είναι ισότιμοι. Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα για την ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους στην ΕΕ, για να αποκτήσουν υπόσταση για τους 80.000.000 πολίτες με αναπηρία οι διακηρύξεις περί «Κοινωνικής Ευρώπης».

* Ευρωβουλευτή, υποψήφιας Ευρωβουλευτή ΣΥΡΙΖΑ