Κυνηγώντας μάγισσες στο Διαδίκτυο

Ότι δεν μπορεί να υπάρχει καινοτομία και ανάπτυξη στις νέες τεχνολογίες, όταν το νομικό πλαίσιο είναι πολύπλοκο και απαρχαιωμένο. Να, όμως, που υπάρχουν και τομείς στους οποίους οι νόμοι είναι σαφέστατοι, αλλά κάποια μονοπωλιακά συμφέροντα και δημόσιες υπηρεσίες συνεργάζονται για να επιβάλλουν εμπόδια αμφίβολης νομιμότητας. Με αποτέλεσμα το σαφές να γίνεται πολύπλοκο. Χαρακτηριστική περίπτωση, η τελευταία σύλληψη διαχειριστών ιστοσελίδας, η οποία περιλάμβανε υπερσυνδέσμους (links) προς τρίτες ιστοσελίδες με ταινίες, που ούτως ή άλλως μπορούσε καθένας να εντοπίσει με μηχανές αναζήτησης.

Μα επιτρέπεται στο Διαδίκτυο η παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας; Κατηγορηματικά, όχι. Το γεγονός ότι η παραβίαση είναι πιο εύκολη στο Διαδίκτυο δεν αρκεί για να "νομιμοποιηθεί" η αναπαραγωγή έργων από πρόσωπα που δεν είναι δικαιούχοι. Βέβαια, ο νόμος επιβάλλει ένα ποσοστό από κάθε αγορά ηλεκτρονικού υπολογιστή να εισπράττεται από Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και να αποδίδεται σε καλλιτέχνες, διότι εξ ορισμού θεωρείται ότι μέσω των η/υ θα γίνουν αντιγραφές , οπότε κάποια χρήματα θα χαθούν. Ακόμη κι αν στον δικό σας υπολογιστή δεν υπάρχουν "κατεβασμένες" ταινίες ή άλλα έργα, ένα ποσοστό από την αγορά του θα το εισπράξουν οι καλλιτέχνες, επειδή θεωρείστε εκ των προτέρων ύποπτος.

Η νομοθεσία όμως δεν είναι μονοδιάστατα υπέρ των καλλιτεχνών. Ήδη από το 2000, η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε οδηγία που έχει ενσωματωθεί και στο ελληνικό δίκαιο (π.δ.131/2003), σύμφωνα με την οποία όποιος φιλοξενεί στο Διαδίκτυο παράνομο περιεχόμενο που ανάρτησαν τρίτοι, δεν ευθύνεται για αυτό, εάν δεν γνωρίζει ότι είναι παράνομο. Καθώς στο Διαδίκτυο κανείς δεν γνωρίζει ποιος είναι ο άλλος (όπως και στην γνωστή γελοιογραφία με τον σκύλο), κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει και αν ένα έργο αναρτήθηκε από άλλον νόμιμα ή παράνομα. Γι΄ αυτό το Ευρωπαϊκό Δίκαιο αφαιρεί την προληπτική ευθύνη (που κλασικά έχουν τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης) και, ειδικά για τις διαδικτυακές υπηρεσίες, μεταθέτει την ευθύνη σε μεταγενέστερο στάδιο: όταν ο διαχειριστής αντιληφθεί ότι η πληροφορία που φιλοξενεί, είναι παράνομη. Αλλιώς δεν θα υπήρχε ούτε YouTube, ούτε Facebook, ούτε καμία άλλη υπηρεσία που φιλοξενεί περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες. Δεν θα υπήρχε το Διαδίκτυο όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Όλοι θα έπρεπε να καταθέτουν δικαιολογητικά και μετά από έλεγχο θα "ανέβαιναν" δημοσίως τα δεδομένα! Παραλογισμός.

Αφού λοιπόν ο νόμος απαλλάσσει από την προληπτική ευθύνη αυτόν που φιλοξενεί όσα αναβάζουν οι χρήστες, πολύ περισσότερο δεν μπορεί να ευθύνεται και ο χρήστης που βρίσκει κάτι να κυκλοφορεί ελεύθερα στο Διαδίκτυο. Δεν μπορεί να είναι παράνομος ο τρίτος που τοποθετεί links προς το YouTube, αφού το ίδιο το YouTube ήδη απαλλάσσεται από την προληπτική ευθύνη! Ακόμη κι αν υποψιαζόμαστε ότι ένα έργο είναι παράνομα αναρτημένο, από την στιγμή που το YouTube δεν το έχει αφαιρέσει, σημαίνει ότι οι δικαιούχοι δεν έχουν επισημάνει την παρανομία, οπότε κάθε τρίτος δεν δικαιούται να θεωρεί παράνομη την ανάρτηση. Αν οι ίδιοι οι δικαιούχοι δεν έχουν διαμαρτυρηθεί ή αν δεν έχουν λύσει τις διαφορές τους με το YouTube, δεν φταίει ο απλός χρήστης που φτιάχνει έναν κατάλογο με links προς το YouTube, ακόμη κι αν για αυτόν τον κατάλογο φιλοξενεί διαφημίσεις ή έχει έσοδα από την επισκεψιμότητά του! Η ίδια η κερδοφορία δεν καθιστά παράνομη μια εξ αρχής νόμιμη διαδικασία.

Σε αυτά τα συμπεράσματα έχουν καταλήξει εδώ και χρόνια κάποια Ελληνικά δικαστήρια και πρόσφατα σε αυτήν κατεύθυνση κινούνται και οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουν περάσει ήδη 15 χρόνια από αυτή την νομοθεσία και δεν επιτρέπεται πια να υποκρίνονται κάποιοι ότι δεν καταλαβαίνουν! Ούτε τα δικά τους συμφέροντα θα προωθήσουν στήνοντας κυνήγι μαγισσών και αναζητώντας αποδιοπομπαίους τράγους. Στην εποχή μας δεν είναι ανεκτές τέτοιες στρατηγικές.

* O Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος παρ' Αρείο Πάγω και διαχειρίζεται το ιστολόγιο νομικών πληροφοριών E-Lawyer. Έως το 2014 ήταν ο νομικός σύμβουλος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Διαφάνειας.