Πολιτικά Κόμματα: από τον παραδειγματικό στον συνταγματικό άξονα

Ο διάσημος Ελβετός γλωσσολόγος Ferdinand De Saussure θεμελιωτής της σημειωτικής είχε αποδείξει πως ο λόγος των ανθρώπων αρθρώνεται σε δύο άξονες: έναν οριζόντιο άξονα και έναν κάθετο άξονα. Ο πρώτος ονομάζεται συνταγματικός (ή συντακτικός) και ο δεύτερος αποκαλείται παραδειγματικός. Ο οριζόντιος άξονας αφορά την σύνταξη και την σειρά με την οποία οι λέξεις τοποθετούνται στην ροή του λόγου μας, το γενικότερο πλαίσιο ενώ ο άλλος σχετίζεται με τις διαφορετικές λέξεις που μπορούν να αντικαταστήσουν η μία την άλλη διατηρώντας -περίπου- το ίδιο νόημα στην πρόταση ή την φράση. Για αυτό και ο πρώτος λειτουργεί οριζόντια και ο άλλος κάθετα.

Εάν επιχειρήσουμε έναν παραλληλισμό του γλωσσικού φαινομένου με βάση την σημειολογία με την πολιτική και τον πολιτικό λόγο θα διαπιστώσουμε πως, σήμερα, τα περισσότερα πολιτικά κόμματα χρησιμοποιούν τον παραδειγματικό άξονα. Δέχονται δηλαδή το γενικό πλαίσιο, όπως ορίζεται από τον συνταγματικό άξονα, δεν διαταράσσουν την σειρά των νοημάτων, άρα και των ιδεών και των αξιών και απλώς περιορίζονται στην εναλλαγή διαφορετικών όρων και προτάσεων με στόχο την ικανοποίηση διαφορετικών ομάδων ψηφοφόρων. Στην πραγματικότητα, τα συστημικά – παραδοσιακά κόμματα βρίσκονται κοντά στο κίνδυνο να θεωρηθούν όλα πάνω-κάτω τα ίδια. Ακριβώς διότι δεν διαταράσσουν τον παραδοσιακό άξονα πάνω στον οποίο κινούνται: και αυτός ο άξονας αποτελείται από την αριστερά και τη δεξιά ως τα απώτατα σημεία του. Για παράδειγμα, τα κεντροαριστερά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μετά τα μέσα της δεκαετίας του 90΄ αποδέχτηκαν grosso modo την αξία της ελεύθερης αγοράς και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας ταυτιζόμενα, επί της ουσίας, με τα κεντροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη. Με την πάροδο του χρόνου αυτή η ταύτιση και αδυναμία πρόταξης εναλλακτικών ιδεών οδήγησε και οδηγεί τα κόμματα αυτού του προσανατολισμού σε βαθιά παρακμή.

Έτσι λοιπόν, θα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον και ωφέλιμο για την στρατηγική διαφορετικών κομμάτων εάν επιλέξουν την αποκόλληση από τον κάθετο άξονα -που τα κρατά δεσμευμένα σε συγκεκριμένο πλαίσιο. Θα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον εάν επιλέξουν την συγκρότηση νέων οριζοντίων αξόνων, νέων σειρών προγραμματικών προτάσεων προς τους πολίτες. Αντί δηλαδή να προσπαθούν να αλλάξουν τις λέξεις και τις θέσεις τους με άλλες να αλλάξουν εν γένει το παραδοσιακό συντακτικό πλαίσιο προσανατολιζόμενα σε εναλλακτικές θεωρήσεις των αναγκών των πολιτών.

Πως θα το καταφέρουν; Με εκτενή έρευνα και ανάλυση των ποσοτικών και ποιοτικών μελετών που θα οδηγήσουν σε μία καλύτερη εποπτεία της αγοράς (market research) με στόχο την διαμόρφωση πλαισίων που θα ικανοποιούν με πιο αποδοτικό τρόπο τις σύγχρονες ανάγκες των ψηφοφόρων. Αυτή θα είναι μία συνολική μετακίνηση των πολιτικών κομμάτων από τον παραδειγματικό στον συνταγματικό άξονα.

* Ο Ιωάννης Χουντής είναι Ιδρυτής & Πρόεδρος Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών ''Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης''