Tα social media και οι φωτεινές πινακίδες του Tim Etchells: Η κοινωνία του σύντομου μηνύματος

Σάββατο, 29 Δεκεμβρίου 2018 16:44

Περνώντας από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, το βλέμμα τραβάει η τεράστια πινακίδα ΝΕΟΝ στην πρόσοψη. Ένα μήνυμα, λίγες λέξεις, ένα έργο Τέχνης, ή μήπως η απεικόνιση της κουλτούρας των σλόγκαν και της εποχής των social Media;

O Tim Etchells θα μπορούσε να κάνει τεράστια καριέρα στο Twitter, ποστάροντας ατάκες των 10-15 λέξεων αλλά αποφάσισε να κάνει καριέρα ως καλλιτέχνης, πράγμα που αποδείχθηκε μια πολύ σωστή απόφαση. Ζει και δουλεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο και έχει κυριολεκτικά γεμίσει την Ευρώπη -και όχι μόνο- με τις περίφημες πινακίδες από ΝΕΟΝ του, οι οποίες λένε «κάτι».

Κατά τον ίδιο, «μπαίνουν σε γκαλερί, σε γωνίες δρόμων, σε βιτρίνες, στέγες και άλλα σημεία και είναι απλές αλλά ενδιαφέρουσες φράσεις, μηνύματα και εντολές. Φαίνεται ότι απευθύνομαι προσωπικά στον θεατή με αυτά τα έργα, και αυτό που με ενδιαφέρει είναι να του δημιουργήσω σκέψεις σε ένα δημόσιο χώρο. Τα έργα είναι δημόσια αλλά και ιδιωτικά ταυτόχρονα, και προσπαθούν να τραβήξουν τον κάθε θεατή σε μια στιγμή πολύ προσωπικής σκέψης».

Τα καταφέρνει;

Όσο τα καταφέρνει κάθε σλόγκαν, που υπό μια έννοια ναι είναι κάτι πολύ προσωπικό, έχει δηλαδή διαφορετικό αντίκτυπο σε κάθε άνθρωπο που το ακούει/βλέπει, από την άλλη αντανακλά την κουλτούρα της μαζικής υποβολής στην ταχύτητα και το συνοπτικό χαρακτήρα του σύντομου μηνύματος.

Τα μηνύματα έχουν συχνά προτρεπτικό χαρακτήρα: «Κάνε αυτό», «μην κάνεις εκείνο», χωρίς επεξηγήσεις και πολλά λόγια, με τη δύναμη των γιγαντιαίων και λαμπερών γραμμάτων από ΝΕΟΝ ή LED να καθηλώνουν τον θεατή. Τα μηνύματα του Etchells δεν είναι απαραίτητα βαθιά φιλοσοφικά. Οι περισσότεροι χρήστες των Social Media γράφουν πιο ευφυή ή πρωτότυπα πράγματα, απλώς τα γράφουν για ένα πολύ πιο περιορισμένο κοινό.

Κατά μια εκδοχή, ο περιορισμός του Twitter σε μερικούς μόλις χαρακτήρες ήταν αυτός που αποδυνάμωσε το Μέσον προς όφελος του Facebook, το οποίο επιτρέπει 8.000 λέξεις ανά ανάρτηση.

Κατά μια άλλη κανείς πλέον δεν διαβάζει και όλοι θέλουν το μήνυμα σε λίγους χαρακτήρες. Ως μασημένη πνευματική τροφή περίπου, έναν τίτλο χωρίς κείμενο από κάτω του.

Σε ακόμα πιο προχωρημένη εκδοχή έρχεται το Instagram -αγαπημένο των πιο νεαρών ηλικιών- να τα σαρώσει όλα: Μια εικόνα και πέντε πιασάρικα hashtags, η πιο φευγαλέα εκδοχή μηνύματος που υπήρξε ποτέ, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της ψηφιακής εποχής.

Το μήνυμα, όσο σύντομο κι αν είναι, «περνάει». Εντυπώνεται στη μνήμη, διοχετεύεται στο μυαλό προς επεξεργασία. Συχνά θεωρείται και μεγάλη «σοφία», επειδή στην εποχή του σλόγκαν είναι πράγματι σοφία το να μπορείς να αποτυπώσεις ένα ολόκληρο νόημα σε λίγες λέξεις. Από που προέρχεται και πώς ακριβώς υποστηρίζεται αυτή η σοφία, όμως, είναι κάτι που κανείς δεν αναρωτιέται. Το μήνυμα γίνεται έτσι κι αλλιώς έργο Τέχνης, διότι πλέον εναπόκειται στον θεατή να το ερμηνεύσει με το δικό του τρόπο, όπως ακριβώς έναν πίνακα ή ένα μουσικό κομμάτι, χωρίς να έχει απαραίτητα το γνωστικό υπόβαθρο ή τις απαραίτητες πληροφορίες για να το κάνει. Η κουλτούρα των σλόγκαν έχει προφανείς κινδύνους, είναι δυνητικά ένα όπλο μαζικής προπαγάνδας, ήδη εξάλλου χρησιμοποιείται ως τέτοιο.

Πιθανώς ο Tim Eschells δεν έχει τέτοιο σκοπό, όμως εξίσου πιθανώς κάποιοι άλλοι έχουν. Η εκπαίδευση του μυαλού στην απορρόφηση -χωρίς πολλή αμφισβήτηση και διεργασία- ενός σύντομου μηνύματος ως μιας αδιαπραγμάτευτης αλήθειας, οδηγεί μοιραία και στην εκπαίδευση των μαζών να αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως μια αλληλουχία έτοιμων -μεσσιανικών- εντολών που θα αναβοσβήνουν πάνω από τα κεφάλια μας.

Τι θα σημαίνει αυτό παρακάτω, είναι σχεδόν αυτονόητο. Αλλά ας περιμένουμε και να το δούμε.