Πότε θα γίνουν οι επόμενες εκλογές; Σενάρια για το πολιτικό μέλλον

Η πρόβλεψη αυτή όμως είναι ακόμη πιο δύσκολη για τον Πρωθυπουργό κ. Τσίπρα και το επιτελείο του. Οι δε συνέπειες της είναι ιδιαιτέρως σημαντικές και για τον ίδιο, αλλά πρωτίστως για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες πολίτες.

Ενώ ο προβλέπων το πολύ πολύ να χάσει την αξιοπιστία του, όποια και αν είναι αυτή, ο κ. Πρωθυπουργός εν δυνάμει παίζει στα ζάρια την διατήρηση της πολιτικής εξουσίας. Ποιαν απόφαση λοιπόν θα πάρει ο κ. Πρωθυπουργός, αφού εκείνος μόνον μπορεί να ορίσει την ημερομηνία των επομένων βουλευτικών εκλογών;

Στην Ελλάδα η οικονομική καταστροφή που βιώσαμε, τα μνημόνια, τα χρέη, έχουν διαμορφώσει μια βεβαρημένη κατάσταση για τους μισθοσυντήρητους και τους συνταξιούχους, που αποτελούν και την πλειοψηφία του πολιτικού σώματος.

Η μακροπρόθεσμη πορεία της οικονομίας είναι ο παράγοντας που θα καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, όμως αυτή η πορεία είναι θολή και απρόβλεπτη. Εδώ έγκειται και η μεγάλη δυσκολία της προβλέψεως.
Δεν θα επιχειρήσω να χτίσω ένα μεγάλο οικονομετρικό μοντέλο για την Ελλάδα, όπως έκανε ο Jan Tinbergen για την Ολλανδία το 1937 και άνοιξε το δρόμο για την οικονομετρική πρόβλεψη των οικονομικών μεγεθών μιας εθνικής οικονομίας με χρήση μεγάλων μοντέλων.

Θα επιχειρήσω να αντικρύσω τα ερωτήματα του μέλλοντος με τη χρήση και την ανάλυση δύο ενδεικτικών σεναρίων.
Στο πρώτο ενδεικτικό σενάριο, που ονομάζω «αισιόδοξο», η οικονομία της Ελλάδας θα επανέλθει – κάποια στιγμή – στα παλιά επίπεδα και δείκτες, όπως το ΑΕΠ, το ποσοστό ανεργίας, και άλλα. Με απλά λόγια, η οικονομία θα παράγει πλούτο όπως τις καλές εποχές, που χοντρικά είναι κάπου ανάμεσα στο 2000 – 2007. Η ανεργία θα πέσει κάτω από 10% και ο μέσος μισθός θα ξεπεράσει τα 700 Ευρώ.

Στο δεύτερο ενδεικτικό σενάριο, που ονομάζω «απαισιόδοξο», η Ελλάδα δεν θα επανέλθει στα πρότερα, και η οικονομία θα παραμείνει καθηλωμένη σε μια κατάσταση μεταξύ ζωής και θανάτου, με χαμηλούς μισθούς, υψηλή ανεργία, και μεγάλη μετανάστευση, όπου αυτή είναι δυνατή. Στο σενάριο αυτό θα ζούμε με πολύ λιγότερα από ό,τι παλιά. Έτσι οι συντάξεις για παράδειγμα, θα κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα, κάτω από 500 Ευρώ για την συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων. Οι δουλειές που θα δημιουργηθούν θα είναι προσφέρουν κατά μέσο όρο χαμηλούς μισθούς στα επίπεδα των 500 Ευρώ το μήνα, και δεν θα είναι τόσες όσες χρειάζονται για να απαλειφθεί η ανεργία, που θα παραμείνει σε επίπεδα περίπου 15%, και στη νεολαία 25%.

Θέλω να διευκρινίσω ότι τα σενάρια αυτά κατά κύριο λόγο δεν αποτελούν απόρροια της πολιτικής μιας κυβέρνησης από την μεταπολίτευση. Οι κυβερνήσεις με τις πράξεις τους δημιούργησαν ίσως διαταραχές και διαστρεβλώσεις στην πορεία της Ελλάδος. Όμως ούτε η Νέα Δημοκρατία, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε η Δημοκρατική Συμπαράταξη (ΠΑΣΟΚ) μπορεί να κατηγορηθούν στο μέλλον για το απαισιόδοξο σενάριο ή να διεκδικήσουν λάφυρα για το αισιόδοξο σενάριο. Βεβαίως έχουν στο μέτρο που τους αναλογεί την ευθύνη για την οικονομική καταστροφή, που όμως οφείλεται κυρίως σε ενδογενείς παράγοντες.

Τα «βαθιά» αυτά σενάρια έχουν σχέση με την θέση της Ελλάδας στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία του ύστερου καπιταλισμού, θέση που διαστρεβλώθηκε από την είσοδο της χώρας στην Ευρωζώνη, τον ακατάσχετο δανεισμό που ακολούθησε, και την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Με δύο λόγια, αυτά που θα συμβούν στην Ελλάδα μόλις ξεπεραστεί ο έκτακτος κίνδυνος της οικονομίας και επανέλθουμε σε κάποια κανονικότητα, δεν θα εξαρτώνται κυρίως από τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά από την θέση που έχει σήμερα η Ελλάδα στο παγκόσμιο σύστημα.

Για να φέρω ένα απλό παράδειγμα, είναι σχεδόν απίθανο να έλθει στην Ελλάδα κατασκευαστής αυτοκινήτων και να «ανοίξει» εργοστάσιο. Για αυτό δεν φταίει ούτε η ΝΔ, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε το ΠΑΣΟΚ. Δεν προωθώ ένα δόγμα άρσεως της πολιτικής ευθύνης, αλλά πραγματισμού. Πολλά από τα βασικά χαρακτηριστικά του μέλλοντος της Ελλάδας δεν θα καθορίζονται από τις πολιτικές δυνάμεις της Ελλάδας, αλλά από τις συνεχώς εξελισσόμενες σχέσεις της χώρας με τις κυρίαρχες οικονομικά και στρατιωτικά δυνάμεις στον κόσμο.

Επανέρχομαι στα σενάρια που θα επικρατήσουν μακροπρόθεσμα στην οικονομία για την οικονομία και στις αποφάσεις για τις επόμενες εκλογές.

Στο αισιόδοξο σενάριο, μετά από την έξοδο από το μνημόνιο τα πράγματα θα βελτιωθούν σημαντικά. Η απλή λογική λέει ότι όσο αργότερα γίνουν οι εκλογές, τόσο καλύτερα για τον ΣΥΡΙΖΑ, αφού κάθε μέρα που περνά τα πράγματα θα καλυτερεύουν. Σημειώνω ότι αυτό δεν σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κερδίσει τις εκλογές. Αντίθετα, η Νέα Δημοκρατία στο σενάριο αυτό ωφελείται από πρόωρες εκλογές, αφού θεωρητικά ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι σε καλύτερη θέση αργότερα. Αν αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει εκλογές το 2018 και επικρατήσει το αισιόδοξο σενάριο, κάνει δώρο στη ΝΔ, αφού σε περίπτωση που αναλάβει την εξουσία η ΝΔ θα έχει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της οικονομίας στο μέλλον.

Στο απαισιόδοξο σενάριο η κατάσταση στην χώρα θα παρουσιάσει μεν οριακές βελτιώσεις σε σχέση με το σήμερα, αλλά όσοι περιμένουν να γυρίσουμε στις παλιές καλές εποχές θα απογοητευθούν. Λαμβάνοντας υπόψη το «φαντασιακό» στοιχείο του εκλογικού σώματος στην Ελλάδα, μπορούμε να πούμε ότι στο σενάριο αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ καλά θα κάνει να βιαστεί να κάνει τις εκλογές όσο ποιο γρήγορα μετά τον Αύγουστο 2018, που λήγει το ισχύον μνημόνιο, και να αφήσει τη Νέα Δημοκρατία να αντικρύσει το τέρας των ανεκπλήρωτων ονείρων που θα ταλανίσουν τη χώρα αμέσως μετά. Στην περίπτωση αυτή η ΝΔ θα εύχεται να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ το λάθος να κάνει τις εκλογές όσο πιο αργά επιτρέπει το Σύνταγμα, ώστε να μεγιστοποιηθεί η φθορά του. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει τις εκλογές το 2019, με τη λήξη της τετραετίας, και επικρατήσει το απαισιόδοξο σενάριο, και πάλι κάνει δώρο στη ΝΔ, αφού σε περίπτωση που αναλάβει την εξουσία, θα έχει ήδη φανεί ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο καλά όσο θα θέλαμε, και πρέπει – ίσως – να αναθεωρήσουμε κάποιες από τις επιδιώξεις και στοχεύσεις μας. Οι προσδοκίες του εκλογικού σώματος θα είναι πιο ρεαλιστικές, και τα επίπεδα ανοχής κάποιων μεταρρυθμίσεων θα είναι σημαντικά χαμηλότερα.

Μετά από την σύντομη θεώρηση των προβλέψεων στα πλαίσια σεναρίων, θα πρέπει να δούμε στοιχεία και χαρακτηριστικά στον ευρύτερο χώρο της πολιτικής, που είναι πιο περίπλοκος.

Ένα πολιτικό κόμμα εξουσίας δεν πρέπει να περιορίζεται στο πότε θα γίνουν οι εκλογές και πως θα κυβερνήσει στην περίπτωση που αναλάβει την εξουσία. Ένα κόμμα εξουσίας πρέπει να διαχειριστεί τις ελπίδες και τα όνειρα του εκλογικού σώματος με ένα τρόπο που να μην είναι εξωπραγματικός, γιατί σύντομα θα συντριβούν, ούτε όμως και να απαλείφουν μια θετική διάσταση, αφού χωρίς αυτήν ο άνθρωπος δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Το τεράστιο αυτό έργο και η ευθύνη ταυτόχρονα, πέφτουν στους ώμους της Νέας Δημοκρατίας, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη επιλέξει να στηρίξει τις στρατηγικές του επιλογές στο αισιόδοξο σενάριο. Συνέχεια ακούμε από τον κ. Πρωθυπουργό και τα κυβερνητικά στελέχη το πόσο καλά πάμε, το πόσο προοδεύουμε. Αυτή η μονομερής και σχετικά απλοϊκή προσήλωση στο αισιόδοξο σενάριο είναι μια βόμβα που αν εκραγεί θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στο πολιτικό μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό όμως είναι θέμα για άλλο άρθρο.

Από όσα έχω δει μέχρι σήμερα, ο κ. Μητσοτάκης ακολουθεί μια αντιπολιτευτική πολιτική που πάει με όλα. Δεν είναι ακραίος στις προεκλογικές του υποσχέσεις, όμως τις παρέχει προς όλες τις κατευθύνσεις. Σημειώνω επίσης ότι η ΝΔ μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να αξιοποιεί την μονομερή προσήλωση του ΣΥΡΙΖΑ στο αισιόδοξη σενάριο.

Τι σημαίνει η σημερινή αντιπολιτευτική πολιτική σε περίπτωση που επικρατήσει το απαισιόδοξο σενάριο; Απλά ότι η ΝΔ - εφόσον εκλεγεί, και μάλλον θα εκλεγεί - θα αποτύχει οικτρά, αφού οι στοχεύσεις της είναι εξωπραγματικές, βασίζονται στο αισιόδοξο σενάριο, ότι δηλαδή κάποτε θα επανέλθουμε στις παλιές καλές μέρες. Μια τέτοια αποτυχία βέβαια θα καταστήσει τη ΝΔ μια βραχύβια κυβέρνηση, αφού η απογοήτευση του εκλογικού σώματος θα είναι μεγάλη και θα το οδηγήσει στην «εναλλακτική» λύση του ΣΥΡΙΖΑ στις μεθεπόμενες εκλογές.

Εδώ έχουμε βρει ένα σημείο «αστοχίας», αφού σε τέτοιο ενδεχόμενο ουσιαστικά καταστρέφεται η πολιτική καριέρα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Στον σχεδιασμό με χρήση σεναρίων, όπως αυτός που επιχειρούμε σήμερα, τα σημεία αστοχίας είναι ιδιαίτερα σημαντικά, αφού απαιτούν περαιτέρω επεξεργασία. Στο συγκεκριμένο σημείο, η πρώτη διαπίστωση είναι ότι η ΝΔ και ο κ. Μητσοτάκης προσωπικά θα πρέπει να είναι έτοιμοι να κυβερνήσουν μια χώρα που δεν θα επιστρέψει στις παλιές καλές μέρες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτό σημαίνει επεξεργασία του «απαισιόδοξου» σεναρίου, που μπορεί σε τελική ανάλυση να είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα ασκήσει κυβερνητική εξουσία ο κ. Μητσοτάκης. Αυτή η πρόκληση είναι μπροστά στον κ. Μητσοτάκη που όχι μόνο δεν μπορεί να την παρακάμψει, αλλά θα πρέπει να ανασκουμπωθεί και να την αντιμετωπίσει άμεσα. Είναι δε τόσο σημαντική, που ξεπερνάει κατά την γνώμη μου το ερώτημα του πότε θα γίνουν οι επόμενες εκλογές, αφού βοηθά έναν επίδοξο πρωθυπουργό να απαντήσει το ερώτημα, το «πώς θα μπορέσω να κυβερνήσω δύο συνεχόμενες τετραετίες;». Κάτι που θα δυσκολευθεί πολύ να απαντήσει με επιτυχία ο κ. Τσίπρας.

*Ο Νίκος Μορόπουλος είναι Σύμβουλος Εταιρικών Μετασχηματισμών (MSc)