Ο βραβευμένος συγγραφέας Richard Ford στην Αθήνα

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διάλεξη για τα απομνημονεύματα (memoirs) ως λογοτεχνικό είδος, έδωσε την Τρίτη 13 Ιουνίου, ο βραβευμένος με Pulitzer, Αμερικανός συγγραφέας Richard Ford και φετινός κεντρικός ομιλητής της καθιερωμένης σειράς διαλέξεων Kimon Friar που διοργανώνει το Deree – Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, αυτήν τη χρονιά σε συνεργασία με τις εκδόσεις Πατάκη.

Ο Ford έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό με το μυθιστόρημα «Ο Αθλητικογράφος» ενώ το βιβλίο του «Ημέρα Ανεξαρτησίας», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη, κέρδισε το 1996 το βραβείο Pulitzer και το βραβείο PEN/Faulkner.

Η πολυαναμενόμενη εμφάνισή του έλαβε χώρα στον κατάμεστο πολυχώρο του Μεγάρου Μουσικής, με καλεσμένους από τον ακαδημαϊκό και πνευματικό κόσμο των Αθηνών. Τον Richard Ford προλόγισε ο συγγραφέας, ποιητής και καθηγητής ιστορίας στο Αμερικανικό Κολλέγιο, Χάρης Βλαβιανός. Κατατάσσοντάς τον ανάμεσα σε δημιουργούς όπως ο John Updike και ο Philip Roth, περιέγραψε τον Ford ως κορυφαίο μυθιστοριογράφο, στα μυθιστορήματα του οποίου καθρεφτίζεται με τρόπο αριστοτεχνικό η σημερινή Αμερική, με όλες τις αντιφάσεις και παραδοξότητες που τη χαρακτηρίζουν, ενώ στάθηκε και στα μικρότερα έργα του αποκαλώντας τον «μαιτρ του σύντομου αφηγήματος».

Τα απομνημονεύματα ως θέμα της φετινής διάλεξης, προέκυψε από την ανάγκη του Ford να γράψει για τους γονείς του, όπως αποτυπώθηκε στο τελευταίο και πρώτο μη μυθοπλαστικό του έργο Between Them: Remembering My Parents – μια εξερεύνηση της μνήμης, της οικειότητας και της αγάπης. Σύμφωνα με τον Ford, ο οποίος προσβλέπει στην τέχνη να προσφέρει παρηγοριά αντί για τη θρησκεία, «οι λέξεις μπορούν να μικρύνουν την απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους».

«Η μεγάλη πρόκληση για τη λογοτεχνία είναι να συνδέσει τα διαφορετικά είδη της γνώσης και τους διαφορετικούς κώδικες της ζωής σε μία πλουραλιστική, πολύπλευρη αντίληψη του κόσμου» είπε κλείνοντας ο Χάρης Βλαβιανός, αναφερόμενος σε μία ρήση του Ίταλο Καλβίνο και παραχώρησε το βήμα στον καλεσμένο της βραδιάς Richard Ford.

«Η μόνη αληθινή αποστολή του δημιουργού είναι να συγγράψει ένα αριστούργημα» ξεκίνησε την ομιλία του ο Richard Ford. «Το να είμαι εδώ και να μιλώ για τα απομνημονεύματα είναι ένα ανακουφιστικό διάλειμμα από την πολιτική» σχολίασε υπαινικτικά για την κατάσταση στην Αμερική και προειδοποίησε ότι «ξεχνώντας και αμελώντας το παρελθόν μας είναι σαν να ανοίγουμε την πόρτα στον κίνδυνο». Συγγράφοντας ένα βιβλίο απομνημονευμάτων, σημείωσε, φτάνει κανείς στην αλήθεια διαφορετικά απ’ ό,τι συγγράφοντας ένα μυθιστόρημα: εστιάζοντας κυρίως στο γεγονός, κι όχι στη φαντασία. Στα απομνημονεύματα, η μόνη κατάλληλη λέξη είναι η αληθινή και η διαφορά ανάμεσα σε αυτά και το μυθιστόρημα ανάγεται, εντέλει, στην επιλογή των λέξεων.

Η αλήθεια της μνήμης είναι βαθιά, δύσκολη και καθόλου απλή. Επιχειρώντας να ορίσει τα απομνημονεύματα ως ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος, ο Ford σημείωσε: «Τα απομνημονεύματα εγκαθιδρύουν έναν τόπο για τον αναγνώστη. Είναι μια μορφή βιωματικού πεζού λόγου, που πρέπει να δώσει μορφή στην εμπειρία, να μεταμορφώσει το γεγονός, να μεταδώσει σοφία. Κανένα βιβλίο με απομνημονεύματα δεν είναι ίδιο με το άλλο. Και κανένα δεν πρέπει να είναι προϊόν μυθοπλασίας ή κατασκευής. Υποδεέστερο της λογοτεχνίας, τα απομνημονεύματα είναι ένα μαύρο πρόβατο, και η μνήμη απλά φευγαλέα και αναξιόπιστη όταν προσπαθείς να γράψεις γι’ αυτή. Όλοι μπορούν να γράψουν μυθιστορήματα, δεν είναι όμως όλοι ικανοί να γράψουν απομνημονεύματα» κατέληξε.

Η αυθεντία των απομνημονευμάτων βρίσκεται στο εξής: ότι αυτό που αφηγείται συνέβη πραγματικά. Στην περίπτωση του Richard Ford, η νοσταλγία για τους γονείς του ήταν το δικό του κίνητρο για να γράψει. Για τη μητέρα του έγραψε το 1981, ενώ για τον πατέρα του μόλις το 2015, σχεδόν μισό αιώνα μετά τον θάνατό του! «Αν είχα γράψει μυθιστόρημα για τους γονείς μου, θα τους είχα αδικήσει» σχολίασε. «Εκείνοι υπήρξαν, ήταν πέρα για πέρα αληθινοί» και παρόλο που η ζωή τους δεν ήταν σπουδαία ή μεγαλειώδης, το αποτύπωμά τους στη δική μου ζωή ήταν πολύ σημαντικό.

«Το να αφηγηθείς μία ζωή είναι ένα σπουδαίο εγχείρημα. Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην ηλικία, δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για να γράψεις. Κανείς δεν μπορεί να πει στον άλλον “Δεν είσαι ικανός για συγγραφή”. Η αληθινή τόλμη ξεκινά από μέσα μας» είπε ο συγγραφέας κλείνοντας τη διάλεξή του.

Σχετικά με την ετήσια σειρά διαλέξεων Kimon Friar

Η σειρά διαλέξεων του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ελληνοαμερικανού ποιητή και μεταφραστή Kimon Friar, ο οποίος –με το έργο του– συνέβαλε σημαντικά στην αναγνώριση της ελληνικής λογοτεχνίας διεθνώς. Ο Kimon Friar κληροδότησε ένα μεγάλο μέρος του αρχείου του στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, υλικό το οποίο φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Κολλεγίου στην Αγία Παρασκευή.