Καταργεί και τον Θουκυδίδη από τα σχολεία ο Ν. Φίλης;

Η ένταση δημιουργήθηκε εξαιτίας της απόφασης του υπουργείου να διδάσκονται συνοπτικά (δηλαδή με συνοπτική παρουσίαση ή απλή αναφορά και χωρίς εξετάσεις) μεταξύ άλλων:

• Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί: ο πολιτισμός του βορειοανατολικού Αιγαίου, ο κυκλαδικός πολιτισμός, ο μινωικός πολιτισμός, σ. 56-64
• Ο μυκηναϊκός πολιτισμός, σ. 65-74
• H αρχαία Ελλάδα (από το 1100 ως το 323 π.Χ)- εισαγωγικό σημείωμα, σ. 76
• Οι μετακινήσεις, σ. 77-78, Ο α΄ ελληνικός αποικισμός, σ.78-80
• Β΄αποικισμός (8ος -6 ος αι.), σ. 88-89
• Η σημασία των Περσικών πολέμων, σ. 97
• Τα γεγονότα μετατροπής της συμμαχίας σε ηγεμονία και της δράσης του Κίμωνα (από: ο Κίμων, σ. 99, έως και τριακοντούτεις σπονδαί, σ. 100)
• Ο Φίλιππος Β΄, σ. 106-107
• Το οικουμενικό κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 108-109
• Ο ελληνιστικός κόσμος, σ. 124, Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου, σ.124-127

Όπως αναφέρει το υπουργείο το σκεπτικό των οδηγιών της εγκυκλίου είναι «να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των υπό μελέτη φαινομένων, οι συνεχείς επαναλήψεις και η στεγανοποίηση των γνώσεων, ώστε να αποφευχθεί η στείρα απομνημόνευση, να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης (π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασμός των πηγών) και να δοθεί η ευκαιρία στους μαθητές να εμβαθύνουν στη μελέτη και κατανόηση των ιστορικών φαινομένων».

Έντονη αντίδραση της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων

Δύο εβδομάδες μετά την έκδοση της εγκυκλίου, η Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων εξέδωσε χτες ανακοίνωση-διαμαρτυρία για το μάθημα της ιστορίας όπου κάνει λόγο για «νέα, ὀλέθρια ἀπόφασή του συνεχίζει τὴν ἐκθεμελίωση τῶν βασικῶν πυλώνων τοῦ πολιτισμοῦ μας στὴν Ἑλληνικὴ Ἐκπαίδευση», κατηγορώντας το υπουργείο Παιδείας ότι «ἐπιδίδεται μεθοδικὰ καὶ συστηματικὰ στὴν συρρίκνωση καὶ ὑποβάθμιση τῆς διδασκαλίας τῶν ἀνθρωπιστικῶν μαθημάτων στὴν Δευτεροβάθμια Ἐκπαίδευση».

Η Εταιρεία χαρακτηρίζει τη «νέα, αὐθαίρετη ἀπόφαση» του υπουργείου «επιζήμια γιὰ τὴν ἐπαρκῆ μόρφωση τῶν νέων μας», καθώς όπως υποστηρίζει «παρέχει στοὺς μαθητὲς ἐλλιπῆ γνώση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ στὴν συνέχεια καὶ στὴν διαχρονία του», για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι:

Ἀποσιωπᾶται ἔτσι η οὐσία τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ἡ ἐξάπλωσή του σὲ ὅλο τὸν τότε γνωστὸ κόσμο, ἡ ἑνότητά του, ὅπως τὴν ἐπέτυχε ὁ Φίλιππος Β', ὁ βασιλιὰς τῆς Μακεδονίας, ἡ οἰκουμενικὴ διάσταση καὶ σημασία του μέσω τοῦ ἐκπολιτιστικοῦ ἔργου τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου.

Η Εταιρεία θεωρεί ότι «η κατάργηση μάλιστα τῆς ἐξετάσεως τῶν συνοπτικῶς διδασκομένων αὐτῶν κεφαλαίων τῆς Ἱστορίας, ὅπως συνέβη καὶ μὲ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά, κατ' οὐσίαν ὁδηγεῖ στὴν πλήρη ἄγνοια ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τῶν θεμελιωδῶν αὐτῶν σελίδων τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ μας καὶ συρρικνώνει δραματικὰ τὴν ἀνθρωπιστικὴ παιδεία καὶ τὴν μόρφωση τῶν νέων μας».

Καλεί, τέλος, το υπουργείο να αποσύρει την απόφαση και «νὰ δείξη γνήσια καὶ οὐσιαστικὴ φροντίδα γιὰ τὴν ὁλόπλευρη καλλιέργεια καὶ μόρφωση τῆς ἑλληνικῆς νεολαίας».

Τι λέει η εγκύκλιος

Ανατρέχοντας κανείς στην εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας για τη διδασκαλία της Ιστορίας διαβάζει την οδηγία ότι προς τους καθηγητές να διδάσκουν στην τάξη με συνοπτικό τρόπο (άρα χωρίς εξέταση) «ορισμένες ενότητες (...) των οποίων η διδασκαλία μέσα από δραστηριότητες θα βοηθούσε τους μαθητές να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς μελέτη γεγονότα και φαινόμενα στο ιστορικό τους πλαίσιο. Συχνά πρόκειται για στρατιωτικά γεγονότα ή ακόμη και πολιτισμικά, τα οποία πιστεύουμε ότι οι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν, δεν χρειάζεται όμως και να αποστηθίσουν».

Τόσο από την ανακοίνωση της Εταιρείας όσο και από την εγκύκλιο του υπουργείου δεν προκύπτει ότι κόβονται οι Περσικοί Πόλεμοι, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Φίλιππος και ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, τα τρία δηλαδή περισσότερο φορτισμένα διδακτικά κεφάλαια.

Αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι ένα χάσμα διδακτικής αντίληψης, το οποίο επικεντρώνεται στην (μη) εξέταση των επίμαχων κεφαλαίων.

Για την μεν Εταιρεία σημαίνει παροχή ελλιπούς γνώσης και αποσιώπηση της ουσίας του ελληνικού πολιτισμού.

Για το δε υπουργείο σημαίνει προσπάθεια αποφυγής του κατακερματισμού, των συνεχών επαναλήψεων και της στείρας απομνημόνευσης.

Το υπουργείο υποστηρίζει στις οδηγίες του ότι η συνοπτική διδασκαλία των συγκεκριμένων θεμάτων γίνεται ώστε να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης, όπως η διερεύνηση και ο κριτικός σχολιασμός των πηγών, τις οποίες και παραθέτει ανά διδακτική ενότητα.

Ενδεικτικά για τη συνοπτική παρουσίαση των Περσικών Πολέμων το υποστηρικτικό υλικό περιλαμβάνει πηγή από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού για το όνομα Έλληνες στα Γεωγραφικά του Στράβωνα, πηγή από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για το επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου για τη νίκη στον Μαραθώνα και πηγή επίσης από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για την ελληνικότητα των Μακεδόνων στον Ηρόδοτο.

Ως προτεινόμενη δε δραστηριότητα καταγράφει τη «διερεύνηση της αρχικής χρήσης και σημασίας των όρων ΄Ελληνες, Πανέλληνες, Ελλάδα, καθώς και της σημασίας της γενίκευσής τους κατά τη χρονική συγκυρία των Περσικών πολέμων. Συσχετισμός με τους κοινούς δεσμούς των Ελλήνων».

Ενώ δε καταχωρεί στην συνοπτική παρουσίαση τα γεγονότα μετατροπής της Συμμαχίας της Δήλου σε ηγεμονία της Αθήνας, δίνει οδηγία για αναλυτική παρουσίαση (δηλαδή εξεταζόμενη ύλη) το εισαγωγικό τμήμα της Κλασικής Εποχής και την συμμαχία-ηγεμονία με προτεινόμενες δραστηριότητες μεταξύ άλλων τον «σχολιασμό των μεθόδων με τις οποίες οι Αθηναίοι επιβλήθηκαν στους συμμάχους. Συζήτηση σχετικά με τη συμβατότητα αυτών των μεθόδων με το δημοκρατικό πολίτευμα».

Αντίστοιχα, γίνεται συνοπτική παρουσίαση του «Πελοποννησιακού Πολέμου» και αναλυτική παρουσίαση της «Εποχής του Περικλή» με προτεινόμενη δραστηριότητα τη «συζήτηση για τις συνέπειες του Πελοποννησιακού πολέμου με έμφαση στη διαίρεση που προκάλεσε, στα καταστρεπτικά του αποτελέσματα, στην εμπλοκή των Περσών, γεγονότα που συνδέονται με την κρίση της πόλης- κράτους» και επιπλέον «σύνδεση με γνώσεις από το μάθημα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας της Α΄Λυκείου, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι)».

Στο δε υποστηρικτικό υλικό για την συνοπτική παρουσίαση του Φιλίππου περιλαμβάνεται η «προτροπή προς τον Φίλιππο να συμφιλιώσει τις ελληνικές πόλεις και να ηγηθεί του αγώνα ενάντια στους βαρβάρους», όπως καταγράφεται στον Ισοκράτη από πηγή προσβάσιμη δημόσια στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα.

Τέλος, στο πιο φορτισμένο ζήτημα –αυτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου– οι οδηγίες του υπουργείου Παιδείας αναφέρουν ότι θα διδαχτεί συνοπτικά και άρα δεν θα εξεταστεί το «Οικουμενικό κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου», αλλά θα διδαχτεί αναλυτικά και θα εξεταστεί το «Έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου» με υποστηρικτικό υλικό:

• Διαδραστικός χάρτης για την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.
• «Η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου μέσα από τον λόγο που απευθύνει το 324 στους στρατιώτες του – τα πλούτη της Ανατολής στη διάθεση των Ελλήνων», όπως παρατίθεται στον Αρριανό.
• «Οι μικτοί γάμοι ως σύμβολο για τη συμβίωση Ελλήνων και Περσών», όπως παρατίθεται στον Πλούταρχο.

Από την ανάγνωση των οδηγιών της εγκυκλίου αιτιολογείται η εισαγωγική παράγραφός της, σύμφωνα με την οποία «η πρόταση εξορθολογισμού και μείωσης της διδακτέας ύλης στο μάθημα της Ιστορίας στη βαθμίδα του Λυκείου διαμορφώθηκε με βάση τους περιορισμούς που επιβάλλει το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών, το σύστημα αξιολόγησης και το σχολικό εγχειρίδιο».

Με δεδομένη την ένταση που έχει δημιουργηθεί γύρω από το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών και των Θρησκευτικών με κοινό σημείο αναφοράς τον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη, είναι αναμενόμενο τα συμπεράσματα να προηγούνται της όποιας ανάγνωσης της εγκυκλίου.

Δημιουργείται δε τέτοια σύγχυση που ενδεχομένως διαβάζοντας την ίδια εγκύκλιο κάποιος να πιστεύει ότι κόβεται ο Μέγας Αλέξανδρος επειδή οι μαθητές δεν θα εξεταστούν στο οικουμενικό του κράτος ή δεν κόβεται επειδή οι μαθητές θα εξεταστούν στο έργο του αρχαίου στρατηλάτη· καθιστώντας τον δημόσιο διάλογο μετεξεταστέο, γιατί εκ των πραγμάτων και τα δύο δεν μπορούν να συμβαίνουν.

Καθηγητές δευτεροβάθμιας ανέφεραν στο CNN Greece ότι η εγκύκλιος περιέχει αναλυτικές οδηγίες για την κατανομή των ωρών, αφήνει όμως μεγάλα περιθώρια ερμηνείας για το πώς εννοείται η συνοπτική παρουσίαση κάποιων ενοτήτων. Δηλαδή, εναπόκειται στον καθηγητή να επιλέξει πού θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση.

Ως εκ τούτου δίνεται έμφαση στην ερμηνεία και αξιολόγηση των ιστορικών γεγονότων και όχι στην καταγραφή τους, αφού αυτή θεωρητικά έχει γίνει στο Γυμνάσιο, οπότε τα σχετικά χωρία –σύμφωνα με τις οδηγίες– πρέπει να διδάσκονται συνοπτικά.

Στην ιστοσελίδα της η Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων αναφέρει ότι «εἶναι ἀποκλειστικὰ ἐπιστημονικὸ Σωματεῖο, ἱδρυθὲν τὸ 1948 ἀπὸ τοὺς ἀριστεῖς τῆς ἑλληνικῆς φιλολογικῆς ἐπιστήμης. Στόχος τῆς Ἑταιρείας, σύμφωνα μὲ τὸ ἰσχῦον καταστατικό της εἶναι: Ἡ ἐνίσχυση τῶν κλασικῶν σπουδῶν "διὰ τῆς ἀναπτύξεως καὶ διαδόσεως τῶν ἀνθρωπιστικῶν γραμμάτων"· ἡ παρακολούθηση καὶ μελέτη τῶν πνευματικῶν ζητημάτων τῆς χώρας μας σχετιζομένων μὲ τὴν ἀνθρωπιστικὴ μόρφωση· ἡ ἐξύψωση τοῦ κλάδου τῶν Φιλολόγων μὲ τὴν στήριξη καὶ ἀναγνώριση τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ - παιδαγωγικοῦ ἔργου τους καθὼς καὶ τὴν βελτίωση τῆς ἐπαγγελματικῆς τους θέσεως».