Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την αντισύλληψη. Η γυναικολόγος - μαιευτήρας Α. Βατοπούλου απαντά

Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στις διακοπές κυήσεων στην Ευρώπη. Σύμφωνα με το Τμήμα Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, το 22% των Ελληνίδων δηλώνουν ότι έχουν κάνει τουλάχιστον μία έκτρωση στη ζωή τους, γεγονός που αποδεικνύει ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ενημέρωσης για τους τρόπους προφύλαξης αλλά και τον οικογενειακό προγραμματισμό. Πώς όμως μπορεί να υπάρξει ευαισθητοποίηση γύρω από αυτό το τόσο σοβαρό ζήτημα που αφορά στην υγεία των γυναικών;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αντισύλληψης μιλήσαμε με τη γυναικολόγο - μαιευτήρα Αναστασία Βατοπούλου*, η οποία μας είπε περισσότερα για το θέμα.

Στην Ελλάδα παρατηρείται πολύ χαμηλό ποσοστό χρήσης αντισυλληπτικών μεθόδων, με δραματική εικόνα όσο αφορά στις εκτρώσεις. Πού αποδίδετε αυτό το φαινόμενο;

Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Υγείας κάθε χρόνο πραγματοποιούνται 300.000 εκτρώσεις εκ των οποίων το 60% γίνεται από κορίτσια 15-18 χρονών και το 30% πραγματοποιείται από γυναίκες περικλιμακτηριακές. Και στις δύο αυτές χρονικές περιόδους η γυναίκα πιστεύει πως δεν θα συμβεί σε αυτήν μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και δεν χρειάζεται αντισύλληψη.

Σήμερα είναι η παγκόσμια ημέρα αντισύλληψης, η οποία είναι αφιερωμένη στο δικαίωμα του ανθρώπου να γίνει γονέας όταν ο ίδιος αποφασίσει, όταν κρίνει πως είναι έτοιμος να αποκτήσει ένα παιδί και δεν αντιλαμβάνεται το γεγονός ως ατύχημα. Κύριος στόχος αυτής της ημέρας πρέπει να είναι η σωστή ενημέρωση των νέων για την αντισύλληψη και τη σεξουαλική υγεία, η επισήμανση του δικαιώματος της γυναίκας να αποφασίσει η ίδια το πότε θα αποκτήσει παιδί.

Στην Ευρώπη υψηλό ποσοστό γυναικών δεν λαμβάνει κάποια μέθοδο αντισύλληψης, στην Ελλάδα όμως οι γυναίκες που ακολουθούν μια μέθοδο αντισύλληψης είναι η εξαίρεση του συνόλου. Η χώρα μας κατέχει την πρώτη θέση πανευρωπαϊκά στις εκτρώσεις με το12% των Ελληνίδων να κάνουν έκτρωση κάθε χρόνο.

Γιατί; Είναι θέμα κουλτούρας; Θρησκείας; Παράδοσης; Θέμα οικονομικής κρίσης;

Είναι θέμα παιδείας. Είναι η συνέπεια της μη σωστής εκπαίδευσης και ελλιπούς ενημέρωσης. Η Ελληνίδα έχει -άνευ όρων - και ελέγχου ορμονοφοβία, ενώ ένα υψηλό ποσοστό καπνίζει ή παίρνει ηρεμιστικά χάπια, γεγονός που δυστυχώς επιβαρύνεται έντονα από το ενδεχόμενο μιας έκτρωσης.

Η σωστή ενημέρωση οδηγεί στην επιλογή της κατάλληλης αντισύλληψης για την κάθε γυναίκα. Πρέπει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο αλλάζοντας τις λάθος συνήθειες των νέων ανθρώπων. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να αρχίζει από τα σχολεία πριν τα παιδιά φτάσουν στην ηλικία των 14 χρόνων.
Η ιστορία της αντισύλληψης είναι παλαιά αλλά ο συνειδητός έλεγχος των γεννήσεων είναι χαρακτηριστικό προηγμένων κοινωνιών που παρέχουν υπεύθυνη επιστημονική ενημέρωση.

Πιστεύετε ότι τα σχολεία θα έπρεπε να έχουν μία πολιτική αντισύλληψης;

Με το σύνθημα «Η σωστή ενημέρωση έχει τη δύναμη» το ιατρείο της Παιδικής & Νεανικής Γυναικολογίας του Α.Π.Θ, στο οποίο είμαι υπεύθυνη, ξεκινά σεμινάρια σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης για μαθητές Β και Γ λυκείου στο αμφιθέατρο του Νοσοκομείου Παπαγεωργίου.

Στόχος αυτών των εκπαιδευτικών πρωινών είναι η ενημέρωση για θέματα που αφορούν στη σεξουαλική υγεία και την κατάρριψη των προκαταλήψεων σχετικά με αυτήν. Είναι σημαντικό να υπάρχει συνεργασία των επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με την εφηβεία και των εκπαιδευτικών για την υλοποίηση αυτού του στόχου. Η εκπαίδευση πρέπει να δίνει σωστή και σύγχρονη πληροφόρηση μέσω της συνεργασίας της με ιατρεία, όπως το δικό μας για θέματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας.

Για ποιους λόγους μία γυναίκα κάνει έκτρωση αντί να μπει στη διαδικασία μίας εγκεκριμένης μεθόδου αντισύλληψης;

Η πλειονότητα των γυναικών αγνοεί ή ξεχνά πόσο εύκολο είναι να συλλάβει όταν δεν λαμβάνει συστηματική αντισύλληψη. Οι περισσότερες νομίζουν ότι η διακεκομμένη συνουσία (τράβηγμα), το προφυλακτικό ή ακόμη και ο συνδυασμός τους με τον υπολογισμό των γόνιμων ημερών αποτελούν επαρκείς μεθόδους. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει άγνοια για την περιορισμένη αποτελεσματικότητα αυτών των φυσικών μεθόδων.

Η άγνοια οφείλεται σε απουσία οργανωμένης διαπαιδαγώγησης και ελλιπούς ή λανθασμένης πληροφόρησης από τον γιατρό που είναι υπεύθυνος για την αναπαραγωγική τους υγεία.

Επιπλέον, ανάμεσα στις γυναίκες επικρατούν πολλές προκαταλήψεις και ανακρίβειες για τους κινδύνους της ορμονικής αντισύλληψης και της ενδομήτριας αντισυλληπτικής συσκευής (σπιράλ), όπως ότι παχαίνουν, προκαλούν καρκίνο, στείρωση, φλεγμονές ή ότι είναι «ξένα σώματα» που εμποδίζουν στην επαφή κλπ.

Οι γιατροί είτε δεν είναι αρκετά εμφατικοί για να τις πείσουν για το αντίθετο, είτε δεν διαθέτουν τον χρόνο γι’ αυτό στα πλαίσια της επίσκεψης. Στη χώρα μας υπάρχει έλλειψη εναλλακτικών μεθόδων, όπως διαφράγματος στις μεγαλύτερες ή ορμονική αντισύλληψη μόνο με προγεστερόνη. Αποτέλεσμα είναι να περιορίζεται η ευελιξία των γιατρών στην επιλογή της καλύτερης μεθόδου για την κάθε γυναίκα.

Τελικά, οι περισσότερες ακολουθούν φυσικές μεθόδους οι οποίες δεν εφαρμόζονται σωστά ή προφυλακτικό και νομίζοντας ότι θα καταφέρουν να αποφύγουν μία πιθανή εγκυμοσύνη. Η διακεκομμένη συνουσία μπορεί να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία στον άνδρα ή διαταραχή του οργασμού στη γυναίκα.

Όταν η πρόληψη είναι ελλιπής η στατιστική είναι αμείλικτη και τελικά οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με το πρόβλημα της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης που οδηγεί σε έκτρωση με σωματικές και κυρίως ψυχολογικές επιπτώσεις οι οποίες επηρεάζουν τις ίδιες και την ισορροπία του ζευγαριού.

Υπάρχουν όντως νέας γενιάς αντισυλληπτικά μέσα; Είναι ασφαλή;

Οι μέθοδοι της αντισύλληψης εξελίσσονται συνεχώς. Σήμερα μια γυναίκα μπορεί να διαλέξει εκτός -από φυσικές μεθόδους ή μεθόδους φραγμού που έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα- ορμονική αντισύλληψη όπως το χάπι, το αυτοκόλλητο, το εμφύτευμα προγεστερόνης, την ενέσιμη προγεστερόνη και τις ενδομήτριες συσκευές αντισύλληψης.

Το κολπικό δαχτυλίδι είναι έξυπνο και εύχρηστο. Είναι επίσης πρακτικό καθώς χρειάζεται αλλαγή μόνο μια φορά τον μήνα και φυσικά γίνεται από την ίδια την γυναίκα, σαν το ταμπόν. Πρόκειται για ορμονική αντισύλληψη χαμηλής δοσολογίας που απορροφάται με υψηλό ποσοστό αντισυλληπτικής κάλυψης και ρύθμισης κύκλου. Η απορρόφηση του δεν εξαρτάται από το γαστρεντερικό σύστημα.

Επίσης πρόσφατα ήρθαν και νέα αντισυλληπτικά χάπια τα οποία έχουν μικρότερη δόση ορμονών ή φυσικές ορμόνες
που πλεονεκτούν.

Το χάπι της επόμενης μέρας είναι δια πάσα νόσο;

Ενώ η κλασσική αντισύλληψη λαμβάνεται συστηματικά πριν τη σεξουαλική επαφή η επείγουσα αντισύλληψη έχει σκοπό να προλάβει την πιθανότητα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης μετά την επαφή.

Πρέπει να τονιστεί ότι η αποτελεσματικότητα της ορμονικής επείγουσας αντισύλληψης, χάπι της επόμενης ημέρας υστερεί από τη συστηματική αντισύλληψη (προστασία 61-85% , ανάλογα με τις ημέρες που περνούν από την επαφή, σε σχέση με 99,9% από το κανονικό χάπι). Ανάλογα με το είδος της ορμόνης που χορηγείται στο χάπι η δραστικότητα ελαττώνεται με την πάροδο των ημερών και παρέρχεται μετά από πέντε ημέρες.

Επείγουσα αντισύλληψη αποτελεί η τοποθέτηση ενδομήτριας συσκευής (σπιράλ) έως 5 ημέρες μετά από την επαφή αλλά αυτό αποτελεί ιατρική πράξη. Η επείγουσα ορμονική αντισύλληψη δεν προκαλεί έκτρωση γιατί εμποδίζει την ωοθυλακιορρηξία και τη γονιμοποίηση.

Δεν έχουν αναφερθεί κίνδυνοι στην υγεία ακόμα και αν επαναληφθεί στον ίδιο κύκλο και όλες οι γυναίκες ανεξάρτητα με την ηλικία τους μπορούν να την πάρουν. Συχνές όμως είναι οι διαταραχές του κύκλου με την περίοδο να έρχεται νωρίτερα ή να καθυστερεί. Σε περίπτωση που η περίοδος αργεί πάνω από δύο εβδομάδες πρέπει να γίνει τεστ εγκυμοσύνης. Ακόμα και αν συμβεί εγκυμοσύνη η πρόοδός της δεν φαίνεται να επηρεάζεται με το χάπι λεβονοργεστρέλης ενώ ακόμα δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για τις επιπτώσεις του χαπιού ουλπριστάλης.

Η επείγουσα αντισύλληψη είναι καλύτερη από την «καμία αντισύλληψη» αλλά δεν υποκαθιστά τις συστηματικές μεθόδους γιατί δεν είναι γνωστοί οι κίνδυνοι υγείας από τη συχνή χρήση της και γιατί κάνει τις γυναίκες να μη χρησιμοποιούν συστηματική αντισύλληψη ελπίζοντας ότι έχουν εναλλακτική λύση.

Η συστηματική χορήγηση του χαπιού μπορεί να ξεκινήσει από την επόμενη ημέρα με την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει προστασία με προφυλακτικό για 7 ημέρες.

Τελικά, το χάπι της επόμενης ημέρας αποτελεί αντισύλληψη ανάγκης με μικρότερη αποτελεσματικότητα και ενθαρρύνει την ανεύθυνη συμπεριφορά σε αυτό το σημαντικό θέμα της αναπαραγωγικής υγείας.

* Η Αναστασία Βατοπούλου είναι: Γυναικολόγος - Μαιευτήρας, IFEPAG Fellow, Πανεπιστημιακή Υπότροφος, Υπεύθυνη Ιατρείου Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας , Α' Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ΓΝΘ "Παπαγεωργίου"