Κοτταρίδη (ΠΑ.ΠΕΙ.): Απαραίτητο ένα στρατηγικό πλάνο που θα βάζει «φρένο» στον υπέρμετρο τουρισμό

Βέβαια, αν και ο κλάδος της φιλοξενίας συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας, «οι αριθμοί δεν αρκούν για να υποστηρίξουμε ότι όλα βαίνουν καλά», υποστηρίζει η Κωνσταντίνα Κοτταρίδη, Καθηγήτρια του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Δ/ντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος στη Βιοοικονομία, Κυκλική Οικονομία και Βιώσιμη Ανάπτυξη, σε συνέντευξή της στο CNN Greece.

Υπάρχουν μία σειρά θεμάτων τα οποία συνηγορούν σε αυτό όπως ο υπερτουρισμός, εξαιτίας του οποίου «υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής όλων». Παίρνοντας ως παράδειγμα τη Βαρκελώνη και τη μεγάλη διαδήλωση κατά του υπερτουρισμού, η κ. Κοτταρίδη σχολιάζει πως το αντι-τουριστικό κίνημα γίνεται πιο έντονο. Σημειώνει, δε, πως «λαμβάνονται διάφορα μέτρα μετριασμού στους δημοφιλείς προορισμούς διεθνώς». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βενετία, η οποία εισήγαγε πιλοτικά τον Απρίλη -και για τις 29 πιο πολυσύχναστες μέρες της high season- εισιτήριο ύψους 5 ευρώ για τους τουρίστες, σε μία προσπάθεια να μετριάσει τον υπερτουρισμό. Μάλιστα, καθώς το μέτρο δεν επέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, οι αρχές προσανατολίζονται όχι μόνο στο να το συνεχίσουν αλλά και στην αύξηση της τιμής του εισιτηρίου.

Στα καθ’ ημάς, η κ. Κοτταρίδη υπογραμμίζει πως «η φιλοξενία έχει όρια, δεν μπορούμε στον βωμό των εσόδων να το παραβλέπουμε αυτό». Λαμβάνοντας υπόψη την κλιματική κρίση αλλά και τον μεγαλύτερο όγκο αποβλήτων και την έλλειψη νερού και υποδομών, καταστάσεις που συνδέονται με τον υπερτουρισμό, «η εικόνα που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια είναι σε πλήρη αντίθεση με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης». Όσο για το τι πρέπει να γίνει για έχουμε βιώσιμο τουρισμό, προκρίνει τον σχεδιασμό ενός μακροχρόνιου στρατηγικού πλάνου «με συγκεκριμένες πολιτικές που θα βάζουν φρένο στον υπέρμετρο τουρισμό και με ανακατεύθυνση ροών που θα στοχεύει σε πιο ισόρροπη κατανομή», καθώς και την εύρεση λύσεων σχετικά με τα «ζωτικά θέματα των αποβλήτων και της ύδρευσης».

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με την Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πειραιά Κωνσταντίνα Κοτταρίδη:

Όπως δημοσιεύτηκε σε πρόσφατη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ, η άμεση συνεισφορά του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2023 εκτιμάται σε 28,5 δισ. ευρώ, τα οποία αντιστοιχούν στο 13,0% του ΑΕΠ, και ήταν αυξημένη σε σχέση με το 2022. Πιστεύετε πως τέτοια στοιχεία που αντικατοπτρίζουν μία ανοδική πορεία του τουρισμού αρκεί για να λέμε ότι όλα πηγαίνουν καλά;

Αναμφίβολα, ο κλάδος της φιλοξενίας αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα της οικονομικής μας ανάπτυξης. Ωστόσο, οι αριθμοί δεν αρκούν για να υποστηρίξουμε ότι όλα βαίνουν καλά. Πρέπει να δούμε πίσω από τους αριθμούς μία σειρά θεμάτων. Ένα βασικό ζήτημα αποτελεί η κατεύθυνση των τουριστικών ροών. Προφανώς δεν θέλουμε υπερσυσσώρευση σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές ενώ άλλες να ερημώνουν. Επίσης, πώς συμβάλλει η καλή αριθμητική εικόνα της φιλοξενίας στη μετάβαση σε βιώσιμες πρακτικές, με ποιοτικότερες υπηρεσίες και σεβασμό στο περιβάλλον; Πώς ενισχύεται η τοπική παραγωγή και η τοπική ανάπτυξη; Και, βέβαια, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι κάποιοι από τους δημοφιλείς προορισμούς υπολείπονται σε υποδομές ικανές να υποστηρίξουν αυτό το αυξανόμενο κύμα. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει βελτίωση σε κάποια από τα παραπάνω, έχουμε δρόμο να διανύσουμε ακόμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Τα τελευταία χρόνια, και ειδικά από πέρσι, γίνεται μεγαλύτερη συζήτηση για τον υπερτουρισμό, γεγονός που αποδεικνύει τη σοβαρότητά του. Ποιος ο αντίκτυπος αυτού του φαινομένου στη βιώσιμη ανάπτυξη ενός προορισμού;

Θα σας δώσω το πρόσφατο παράδειγμα της Βαρκελώνης και της μεγάλης διαδήλωσης κατά του υπερτουρισμού, καθώς οι διαδηλωτές ισχυρίζονται πως η πόλη, πλέον, είναι αβίωτη. Το αντι-τουριστικό κίνημα στους δημοφιλείς προορισμούς «φουντώνει» και λαμβάνονται διάφορα μέτρα μετριασμού στους δημοφιλείς προορισμούς διεθνώς. Είναι τεράστιο θέμα ο υπερτουρισμός, καθώς έτσι υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής όλων. Η φιλοξενία έχει όρια, δεν μπορούμε στον βωμό των εσόδων να το παραβλέπουμε αυτό. Δεν είναι δυνατό οι κάτοικοι να μην μπορούν να κυκλοφορήσουν ή να απολαύσουν τη θάλασσα στον τόπο τους. Ας σκεφτούμε πόσοι από εμάς τους Έλληνες και τις Ελληνίδες μπορούμε να απολαύσουμε το περίφημο ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης, επί παραδείγματι. Επιπλέον, με δεδομένα τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, η επιβάρυνση είναι τεράστια σε όγκους αποβλήτων, επάρκειας νερού και άλλων υποδομών. Η εικόνα που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια είναι σε πλήρη αντίθεση με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Και από την άλλη, υπάρχουν όμορφοι προορισμοί στη χώρα μας οι οποίοι ερημώνουν. Έχουν απομείνει ελάχιστοι ηλικιωμένοι. Δεν δουλεύει αυτό το μοντέλο. Η οικονομία της φιλοξενίας μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό μοχλό ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης. Με ανάπτυξη θέσεων εργασίας σε όλους τους τομείς, τοπική παραγωγή, συνέργειες, πολιτισμό, κοινωνική συνεισφορά.

Για να μπορούμε να μιλάμε για πραγματικά βιώσιμο τουρισμό ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν, έστω σε αρχικό στάδιο;

Είναι απαραίτητο ένα μακροχρόνιο στρατηγικό πλάνο με συγκεκριμένες πολιτικές που θα βάζουν φρένο στον υπέρμετρο τουρισμό και με ανακατεύθυνση ροών που θα στοχεύει σε πιο ισόρροπη κατανομή. Επίσης, πρωταρχικό μέλημα να λυθούν, επιτέλους τα ζωτικά θέματα των αποβλήτων και της ύδρευσης, βασικά θέματα υποδομών δηλαδή. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν νησιά που δεν μπορούν να διαχειριστούν τα κρουαζιερόπλοια. Δεν είναι εύκολη άσκηση αυτός ο στρατηγικός σχεδιασμός με δεδομένη τα διαφορετικά ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά του κάθε προορισμού. Σε αυτόν τον στρατηγικό σχεδιασμό, ωστόσο, πρέπει να συνεργαστούν όλοι -η κεντρική κυβέρνηση, η τοπική αυτοδιοίκηση, η επιστημονική κοινότητα, οι κάτοικοι. Και πάντα με το βλέμμα στη διατήρηση του ανταγωνιστικού μας πλεονεκτήματος στη διεθνή σκηνή. Δεν είναι μόνο ανάγκη δική μας. Οι ταξιδιώτες ολοένα και περισσότερο αναζητούν ποιοτικότερες υπηρεσίες φιλοξενίας και είναι πολύ πιο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα βιωσιμότητας. Δεν μπορούμε να αγνοούμε τις τάσεις και τα προβλήματα που δημιουργούνται στον τουρισμό.

Πώς ο βιώσιμος τουρισμός συνδέεται με την προώθηση της καινοτομίας και ποια τα οφέλη για τις εκάστοτε τοπικές κοινωνίες;

Γενικά τα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης, ή, όπως συνηθίζουμε να το αποκαλούμε, ESG πλαίσιο, δίνουν τεράστιες δυνατότητες καινοτομίας μέσα από ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, νέων εργαλείων, νέων προϊόντων ή υπηρεσιών, νέων διαδικασιών, νέας οργάνωσης, κτλ. Παλαιότερα, επί παραδείγματι, δεν υπήρχε η έννοια του οικοτουρισμού που έχει αναδυθεί έντονα τα τελευταία χρόνια, είναι μία νέα μορφή τουρισμού σε άρρηκτη σύνδεση με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η κατανόηση του ESG πλαισίου από τους εμπλεκόμενους οδηγεί, αναμφίβολα, σε καινοτομίες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, οι οποίες δύνανται να είναι ευεργετικές για τις τοπικές κοινωνίες.

Ένα απλό παράδειγμα είναι η χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας, η οποία εξοικονομεί και σημαντικούς οικονομικούς πόρους στο ίδιο το κατάλυμα αλλά ενέχει και σημαντική μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, άρα καλύτερη ποιότητα ζωής. Αντίστοιχα, η ανάπτυξη συνεργασιών με τοπικούς παραγωγούς για την ανάδειξη του τουριστικού προϊόντος της περιοχής έχει πολλαπλά οφέλη. Είναι πολλές οι δυνατότητες. Χρειάζεται όμως σωστή ενημέρωση, εκπαίδευση και συνεργασία.

Τέλος, προώθηση και βιώσιμη ανάπτυξη στον τουρισμό χωρίς τη συμβολή των πανεπιστημίων είναι τουλάχιστον δύσκολη. Ως ιδρύτρια και διευθύντρια μεταπτυχιακού σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη, πώς κρίνετε το επίπεδο γνώσεων και πληροφόρησης γύρω από αυτή;

Τουλάχιστον αποσπασματική. Η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί συνεργασίες, διεπιστημονικότητα, διατομεακότητα. Το σύγχρονο επιχειρείν, η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, η κλιματική αλλαγή, η διακυβέρνηση, η κοινωνική συνοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και απαιτεί ο καθένας να εισφέρει τη δική του επιστημονική γνώση.

Εδώ ο ρόλος των πανεπιστημίων είναι κομβικός. Αφενός γιατί εμείς διδάσκουμε, εμείς εκπαιδεύουμε τους επιχειρηματίες και τα στελέχη του αύριο, άρα είναι απόλυτα αναγκαίο να είμαστε σε άμεση συνεργασία με την αγορά εργασίας αλλά και δημόσιους φορείς ώστε να μπορούμε να παράσχουμε στοχευμένες γνώσεις. Αφετέρου, έχουμε σημαντικό ρόλο στην επιμόρφωση των ήδη υφιστάμενων επιχειρηματιών και τη μετάβασή τους σε πιο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, αλλά και να συνδιαμορφώσουμε πολιτικές με αρμόδιους φορείς. Όλοι είναι απαραίτητοι στο δρόμο για ένα βιώσιμο μέλλον στο οποίο η οικονομία της φιλοξενίας, ειδικά στη δική μας τη χώρα, αποτελεί στιβαρό πυλώνα.

Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα του CNN Greece για τον τουρισμό ΕΔΩ