Trafficking: Η ανέχεια, η ευαλωτότητα και τα άτομα «στόχοι» - Καππάτου και Γιαννόπουλος αναλύουν

Και εάν αυτό το νούμερο δεν είναι μία νίκη- έστω και μικρή- αναρωτιόμαστε άραγε τι άλλο μπορεί να είναι… όταν μιλάμε για εμπορία και εκμετάλλευση ανθρώπων από άλλους ανθρώπους.

Καθώς το θέμα του trafficking σε ανήλικα παιδιά αλλά και νέους – ζήτημα οδυνηρό και ευαίσθητο ταυτόχρονα- έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις και στη χώρα μας, με τις σκιές, τις αντεγκλίσεις, τις ενδείξεις και συχνά τις αποδείξεις- οι οποίες όμως φαίνεται πώς δεν είναι καν αρκετές για να κλείσουν κάποιους στη φυλακή- το CNN Greece, μίλησε με τον πρόεδρο του «ΧΑΜΟΓΕΛΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ» κ. Κώστα Γιαννόπουλο, για το τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα, καθώς και με τη διακεκριμένη ψυχολόγο και παιδοψυχολόγο κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου, για τις συνέπειες των θυμάτων και το μακρύ τους ταξίδι- και τις περισσότερες φορές ατελέσφορο- σε μία κανονικότητα και στην επιστροφή στη ζωή.

Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο οδυνηρή

Όπως μάλιστα υπογραμμίζει εμφατικά η κυρία Καππάτου, δυστυχώς το ζήτημα της εμπορίας και εκμετάλλευσης ανθρώπων είναι πολύ βαθύ, δαιδαλώδες και δραματικό και αυτό που φθάνει σε εμάς είναι πολύ μικρό, σε σχέση με την πραγματικότητα.

Αξίζει να σημειώσουμε σύμφωνα με την κυρία Καππάτου, ότι δυστυχώς τα «παιδιά ή τα άτομα στόχοι», έχουν κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία δεν περνούν απαρατήρητα από τους επίδοξους θύτες. Ειδικότερα, είναι άτομα ευάλωτα που βιώνουν σίγουρα ανισότητες και καταστάσεις ευαλωτότητας, είναι μετανάστες, βρίσκονται σε δυσλειτουργικές οικογένειες, είναι παιδιά που εμφανίζουν ροπή να σταματήσουν το σχολείο, ή έχουν μαθησιακά προβλήματα.

Κύριε Γιαννόπουλε, ποια είναι η στάση και η θέση του "Χαμόγελου του Παιδιού" για το trafficking, καθώς και στο πεδίο αυτό, έχετε βοηθήσει ιδιαίτερα, εκτός από το πεδίο των εξαφανίσεων;

Με πάνω από δύο δεκαετίες εμπειρίας στον τομέα, «Το Χαμόγελο του Παιδιού», έχει λάβει σαφή θέση για το θέμα του trafficking, δίνoντας έμφαση σε μια πολύπλευρη προσέγγιση για την καταπολέμηση και πρόληψη του φαινομένου καθώς και την προστασία των θυμάτων, προσεγγίζοντας το θέμα ως ένα κρίσιμο ανθρωπιστικό ζήτημα παγκοσμίως με σοβαρές επιπτώσεις για τα παιδιά.

Η φτώχεια, η βία & οι ανισότητες

Στην Ελλάδα η εμπειρία του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού δείχνει ότι ανήλικα παιδιά και έφηβοι αποτελούν δυνητικά θύματα εκμετάλλευσης και εμπορίας είτε λόγω συνθηκών κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας που μπορούν να οδηγήσουν σε παιδική εκμετάλλευση είτε ως απόρροια παραμέλησης, ενδοοικογενειακής βίας και εξάρτησης από ουσίες. Οι παραπάνω παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε φυγές παιδιών και επομένως σε μεγάλο κίνδυνο θυματοποίησής τους. Τα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται αντιμέτωποι με επικίνδυνες καταστάσεις, ενώ ανάμεσα στα παιδιά που πέφτουν θύματα τέτοιου είδους εκμετάλλευσης από άλλα, συνήθως ενήλικα άτομα, βρίσκονται παιδιά, που για οποιοδήποτε λόγο, θεωρούνται ευάλωτα. Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι τα παιδιά αυτά είναι θύματα εγκληματικών συμπεριφορών εναντίον τους και ως τέτοια χρειάζεται να αντιμετωπίζονται.

Από τη φυγή από το σπίτι, στο trafficking

Πόσο μεγάλος κίνδυνος υπάρχει στη φυγή μία έφηβης να καταλήξει σε trafficking;

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Γραμμής για τις Εξαφανίσεις «116000» για το 2023, στο προφίλ του εξαφανισμένου παιδιού στην Ελλάδα παραμένει κυρίαρχη φιγούρα η φυγή κοριτσιού, εφηβικής ηλικίας.

Η εκμετάλλευση για κάποια παιδιά ξεκινά μετά από τη φυγή τους ενώ για άλλα είναι ο λόγος της φυγής. Η εμπειρία της Ευρωπαϊκής Γραμμής για τις Εξαφανίσεις 116000 στη διαχείριση περιστατικών εξαφάνισης παιδιών που χαρακτηρίζονται ως φυγές ─από το σπίτι ή από χώρους παιδικής προστασίες─, μας δίνει επιπλέον πληροφορίες για το ζήτημα.

Συγκεκριμένα, τα παιδιά και οι έφηβοι που πραγματοποιούν φυγές είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε επικίνδυνες καταστάσεις όπως, η χρήση ουσιών, η σεξουαλική και οικονομική τους εκμετάλλευση (trafficking) από τρίτα άτομα, τα οποία δρουν είτε μεμονωμένα είτε ως μέλη επικίνδυνων ομάδων. Συχνά οι ανήλικοι εμπλέκονται σε αυτές τις διαδικασίες υιοθετώντας επικίνδυνες συμπεριφορές προκειμένου να επιβιώσουν ή να αισθανθούν μέλη μίας ομάδας.

Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορεί να εμφανίζουν τέτοιες συμπεριφορές, από τις οποίες ξεκινά ένας κύκλος απειλών και ανταλλακτικών συμπεριφορών ως μέσο εκμετάλλευσης της ευάλωτης θέσης τους. Αυτές οι καταστάσεις δημιουργούν χώρο για τον κίνδυνο εκμετάλλευσης, ιδίως για τα νεαρά κορίτσια.

Που καταλήγουν τα παιδιά αυτά όταν τελικά βρίσκονται/επιστρέφουν;

Παιδιά από εντελώς διαφορετικό υπόβαθρο θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν φυγές είτε από το σπίτι τους, είτε από χώρους φιλοξενίας. Συγκεκριμένα, τα παιδιά που φεύγουν από χώρους φιλοξενίας, αναγνωρίζονται ανάμεσα στις πιο επιρρεπείς ομάδες παιδιών.

Να σημειωθεί ότι πρόκειται για μία ομάδα παιδιών που είναι πολύ πιθανόν να μην έχουν εμπιστοσύνη στους ενήλικες στη ζωή τους, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών από τους οποίους υποστηρίζονται ή να νιώθουν ότι στιγματίζονται. Επιπλέον, ενδεχομένως να βιώνουν συναισθήματα που συνδέονται με την ανάγκη τους να επανενωθούν με την βιολογική τους οικογένεια. Η επιστροφή έπειτα από μία φυγή και η παροχή υποστήριξης στα παιδιά αυτά, μπορεί να αποτελέσει πρόκληση τόσο για τους επαγγελματίες που αναλαμβάνουν την υποστήριξή τους όσο και για τις αρχές που διερευνούν τα αίτια μίας εξαφάνισης. Επιπλέον, η επιστροφή και η μετέπειτα στήριξη αλλά και διερεύνηση των λόγων που οδήγησαν ένα παιδί στην φυγή αποτελεί κρίσιμο βήμα ώστε να μην υπάρξουν επαναλαμβανόμενες φυγές και επαναθυματοποίηση.

Πως αντιμετωπίζει το "Χαμόγελο" το trafficking;

«Το Χαμόγελο του Παιδιού» αναπτύσσει ένα ευρύ πλέγμα δράσεων και πρωτοβουλιών στην «πρώτη γραμμή» στην κατεύθυνση της πρόληψης και καταπολέμησης του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων ενώ βρίσκεται, διαχρονικά και ολιστικά, δίπλα στα παιδιά θύματα trafficking. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2023 το «Χαμόγελο του Παιδιού» υποστήριξε 808 παιδιά πιθανά θύματα οικονομικής εκμετάλλευσης και εμπορίας ανθρώπων. αναφορά

Οι σωτήριες δράσεις

Αξίζει να θυμίσουμε ότι «Το Χαμόγελο του Παιδιού», όλο το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο αναλαμβάνει συγκεκριμένη δράση και κινητοποίηση, στα εξής πεδία:

• «Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα Εξαφανισμένα Παιδιά 116000» -Είναι αναγνωρισμένη ως κόμβος ενημέρωσης (info desk) για το trafficking, και διασυνδεδεμένη με τον Ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112

• «Εθνική Γραμμή SOS 1056»: Είναι χαρακτηρισμένη ως Εθνική Γραμμή Έκτακτης Ανάγκης και είναι διασυνδεδεμένη με τον Ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112

• «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης για Παιδιά & Εφήβους 116111» όπου ομάδα εξειδικευμένων Ψυχολόγων είναι στη διάθεση κάθε παιδιού και ενήλικα για παροχή υποστήριξης σε θέματα που τους απασχολούν.

• «Εθνική Γραμμή για τους Αγνοούμενους Ενήλικες 1017», η οποία παρέχει δωρεάν υποστήριξη σε ενήλικα άτομα που έχουν εξαφανιστεί, την οικογένεια και τους φροντιστές τους, ενώ παράλληλα δέχεται ανώνυμα και επώνυμα πληροφορίες για περιστατικά εξαφάνισης τις οποίες και προωθεί στις αρμόδιες Αρχές.

• Επιτόπια Παρέμβαση για Παιδιά που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο: Αυτό περιλαμβάνει ασφαλή μεταφορά, συνοδεία Κοινωνικού Λειτουργού ή Ψυχολόγου με τα οχήματα άμεσης Επέμβασης του Οργανισμού, σε προστατευμένο περιβάλλον, καθώς και συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς, ώστε να βρεθεί άμεσα λύση.

• Chat 1056: Εφαρμογή άμεσης επικοινωνίας μέσω γραπτού κειμένου (μήνυμα) που αποτελεί επέκταση της Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής για τα Παιδιά SOS 1056.

• Missing Alert App. Σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε για «Το Χαμόγελο του Παιδιού» από την COSMOTE. Η προηγμένη εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να συμβάλλουν σε πραγματικό χρόνο στις έρευνες εντοπισμού αγνοουμένων μέσω της εφαρμογής στο κινητό τους, αλλά και για να προστατεύσουν προληπτικά αγαπημένα τους πρόσωπα -παιδιά καθώς και ενήλικες με υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης.

• GMCNgine: Μια πρωτοποριακή ψηφιακή πλατφόρμα όπου αναρτώνται όλες οι πληροφορίες και φωτογραφίες εξαφανισμένων παιδιών, έχουν πρόσβαση οι συνεργαζόμενοι φορείς και οι διωκτικές αρχές, και όπου, στο πλαίσιο συνεργασίας με την εταιρεία Amazon Web Services γίνεται αναζήτηση και αναγνώριση σε βάσεις δεδομένων και στο deep & dark web. Σε περίπτωση που τα παιδιά εντοπιστούν, κινητοποιούνται διασυνοριακά όλες οι αρμόδιες αρχές για τον εντοπισμό των παιδιών όσο και για τη δίωξη των δραστών. Η Ελλάδα και «Το Χαμόγελο του Παιδιού» χάρη στην εμπειρία, τον τεχνολογικό εξοπλισμό, την τεχνογνωσία που διαθέτουν εντάχθηκαν πρώτοι στο νέο αυτό εργαλείο. Παρακολουθήστε το video στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.youtube.com/watch?v=uFMpzDK880s&t=2s

• Εγκεκριμένα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) Προγράμματα Πρόληψης και Ευαισθητοποίησης σε Μαθητές, Μαθήτριες αλλά και σε Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων και Εκπαιδευτικών.
• Σταθερές συνεργασίες και συμπράξεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ανυπολόγιστες συνέπειες,
ψυχικές, σωματικές & κοινωνικές

Για την πολύ δύσκολη κατάσταση που βιώνουν τα άτομα σε καθεστώς trafficking, ακόμη και για το υπόλοιπο της ζωής τους, με ανυπολόγιστες συνέπειες- ψυχικές, σωματικές, κοινωνικές- αναφέρεται η ψυχολόγος παιδοψυχολόγος κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου.

Κατ΄αρχάς, θα πρέπει να πούμε τι σημαίνει το trafficking, τονίζει η συνομιλήτριά μας:

Πρόκειται για μία κατάσταση στρατολόγησης, διακίνησης μετακίνησης, ή παραλαβής ατόμων- και ανηλίκων και νέων- μέσω χρήσης βίας, απειλής ή άλλων μορφών εξαναγκασμού κατάχρησης εξουσίας, ή μέσω μιας ευάλωτης θέσης ή της παροχης ή οικονομικής βοήθειας με σκοπό την εκμετάλλευση.

Τα άτομα που εξαναγκάζονται σε trafficking, χρησιμοποιούνται συνήθως για σεξουαλικούς σκοπούς ή σε καταναγκασμό εργασίας κάτω από άθλιες συνθήκες, όπου καταπατώνται τα δικαιώματά τους, η αξιοπρέπειά τους ενώ ίσως αξίζει να αναφέρουμε, ότι σε άλλες χώρες είναι γνωστή και η εμπορία οργάνων.

Η κυρία Καππάτου τονίζει ότι τα περιστατικά που εμείς γνωρίζουμε και έρχονται στο φως της δημοσιότητας, είναι λίγα, καθώς η πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερη και πολύ πιο οδυνηρή, είτε γιατί τα παιδιά αδυνατούν να προβούν σε καταγγελίες, είτε γιατί φοβούνται και δεν εμπιστεύονται τις αρχές, ενώ πολλές φορές θεωρούν υπεύθυνο τον εαυτό τους για την κατάσταση που βιώνουν. Επομένως, οι θύτες στις περισσότερες περιπτώσεις, δρουν ανενόχλητοι…

Οι άνθρωποι - στόχοι - Εν αρχή η ευαλωτότητα

Αξίζει να σημειώσουμε σύμφωνα με την κυρία Καππάτου, ότι δυστυχώς τα «παιδιά ή τα άτομα στόχοι», έχουν κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία δεν περνούν απαρατήρητα από τους επίδοξους θύτες. Ειδικότερα, είναι άτομα ευάλωτα που βιώνουν σίγουρα ανισότητες και έχουν αρνητικά βιώματα που τα καθιστούν δυνητικά θύματα, είναι μετανάστες, βρίσκονται σε δυσλειτουργικές οικογένειες, είναι παιδιά που εμφανίζουν ροπή να σταματήσουν το σχολείο, ή έχουν μαθησιακά προβλήματα.

Ποιες όμως είναι οι συνέπειες των παιδιών που βρίσκονται στα χέρια των ανθρώπων αυτών, οι οποίοι έχουν αποφασίσει να αλλάξουν οριστικά και ουσιαστικά τη ζωή αθώων και ανυποψίαστων ανηλίκων;

Όπως υπογραμμίζει η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Κυρία Καππάτου, οι συνέπειες είναι σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές, όπως: χτυπήματα, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, ροπή σε εξαρτήσεις, απομόνωση, μη πρόσβαση στην εκπαίδευση και τελικά πορνεία. Αποτέλεσμα όλων αυτών, είναι τα παιδιά ή οι νέοι που βιώνουν τις συνέπειες αυτές, να αποκτήσουν αναγκαστικά μία παραβατική συμπεριφορά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ψυχική, σωματική και κοινωνική τους υγεία, αφού οι θύτες δεν σταματούν, επιχειρώντας να αυξάνουν διαρκώς την επιρροή, τον έλεγχο και την εξουσία επάνω τους.

Ακόμη, τα θύματα εμφανίζουν απομόνωση αδυναμία ουσιαστικής σύνδεσης με ενήλικες μετατραυματικό στρες, διαταραχές στον ύπνο με εφιάλτες, διαταραχές στη διατροφή , διαταραχές στη διάθεση όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές , φοβίες ,αυτοτραυματισμό, ευερεθιστότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη σκοπού στην ζωή τους, σεξουαλικές δυσκολίες, αδυναμία εμπιστοσύνης και δημιουργία σχέσεων, ενώ πολλοί από αυτούς καταλήγουν σε εξαρτήσεις.

Υπάρχει επόμενη ημέρα;

Το μεγάλο ερώτημα βεβαίως που τίθεται εδώ, είναι εάν επανέρχονται ποτέ οι άνθρωποι αυτοί, και μπορούν να αναλάβουν μόνοι τους το τιμόνι της ζωής, μετά την τόσο τραυματική αυτή εμπειρία;

Σύμφωνα με τη συνομιλήτριά μας, αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από πολλές παραμέτρους, όπως την ψυχοκοινωνική βοήθεια που θα λάβουν και την εντατική δουλειά με ειδικούς, από το πόσο υποστηρικτικό θα είναι το περιβάλλον, ενώ ένα ζήτημα που έχει βαρύνουσα σημασία, είναι πόσο διάστημα έχουν βιώσει αυτή την τραγωδία τα θύματα;

Διότι σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει πρόσφατα, μετά από περιστατικά trafficking, έχει διαπιστωθεί, ότι εκτός από το πολύ σοβαρό μετατραυματικό στρες, ένα 33% των θυμάτων, προέβη σε αυτοτραυματισμό, ενώ ένα 18% έκανε κατάχρηση ουσιών.

Και καταλήγει η κυρία Καππάτου:

«Είναι αδήριτη ανάγκη, η Πολιτεία να δώσει έμφαση στην πρόληψη, καθώς και μεγάλη έμφαση σε όλα τα κέντρα που διαβιούν οι μετανάστες, οι ειδικοί να ενημερώνουν και να ενδυναμώνουν διαρκώς και να έχουν μία επίβλεψη. Στόχος είναι οι ευάλωτες αυτές ομάδες, να έχουν μία κανονική όσο γίνεται ζωή, ενώ σε βάθος χρόνου η Πολιτεία, να δώσει ουσιαστικές ευκαιρίες στους πρόσφυγες, μετανάστες και ανθρώπους που προέρχονται από ειδικά περιβάλλοντα».