«112»: Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης

του Γιώργου Σταμάτη*

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τα άτομα με αναπηρία αποτελούν μια από τις πλέον ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και πλήττονται δυσανάλογα από την κλιματική κρίση.

Η ΕΕ έχει δημιουργήσει ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο επικοινωνίας, τον
πανευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112, ο οποίος πέρα από τα κράτη –
μέλη, χρησιμοποιείται επίσης και στην Ελβετία, Σερβία, Τουρκία, Ρωσία, Νότια
Αφρική, τα Νησιά Φερόε και το Ισραήλ.

Στόχος του κοινού αυτού αριθμού κλήσης είναι να προειδοποιεί τους πολίτες για
επικείμενες φυσικές καταστροφές, αλλά και να καλούν οι πολίτες σε περίπτωση
έκτακτης ανάγκης, να εντοπίζονται και να τους παρέχεται η απαιτούμενη
βοήθεια. Γι’ αυτό περιλαμβάνει τόσο εισερχόμενο όσο και εξερχόμενο σκέλος.
Η επικοινωνία διεξάγεται μέσω κλήσεων από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, μέσω
γραπτών μηνυμάτων και μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Στην Ελλάδα, το 112 ενημερώνει με προειδοποιητικά μηνύματα τους πολίτες για επικείμενες, σοβαρές φυσικές και άλλες καταστροφές, όπως πυρκαγιές και έντονες κακοκαιρίες, δίνοντας τους τις κατάλληλες για την περίσταση οδηγίες
αυτοπροστασίας.

Το 112 λειτουργεί όλο το εικοσιτετράωρο και συνδέεται με την αστυνομία, την πυροσβεστική, το ΕΚΑΒ, το λιμενικό, την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 και την Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα εξαφανισμένα παιδιά. Στη χώρα μας τέθηκε σε λειτουργία ουσιαστικά στις αρχές του 2020 και έγινε ευρέως γνωστό κατά την πρώτη φάση της πανδημίας.

Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να έχουν πλήρη πρόσβαση σε ίση βάση
με το γενικό πληθυσμό, τόσο στις υπηρεσίες του 112, όσο και στο γενικότερο
σύστημα πολιτικής προστασίας, ερείδεται στο αρ.11 της Σύμβασης των ΗΕ για
τα Δικαιώματα των Ατόμων με αναπηρία για την προστασία τους σε
καταστάσεις κινδύνου, σε συνάρτηση με το αρ.21 αυτής για την καθολική

πρόσβαση στην πληροφόρηση και την επικοινωνία. Δεδομένου ότι έχουν
αναπτυχθεί αρκετοί εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας με το 112, η συνθήκη
διασφάλισης της προσβασιμότητας καλύπτεται σε αρκετά ικανοποιητικό
βαθμό. Λαμβανομένης υπόψη όμως της κρισιμότητας των καταστάσεων, η
Πολιτεία οφείλει να διασφαλίσει την επίτευξη της βέλτιστης δυνατής
προσβασιμότητας για όλα τα άτομα με αναπηρία, αξιοποιώντας τα σύγχρονα
τεχνολογικά μέσα στο μέγιστο βαθμό.

Έτσι, με βάση και το στόχο 17 του εθνικού σχεδίου δράσης για τα δικαιώματα
των ατόμων με αναπηρία, σχεδιάζεται από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και
Πολιτικής Προστασίας η αναβάθμιση των υπηρεσιών του 112, προκειμένου να
καταστούν πλήρως προσβάσιμες.

Στην κατεύθυνση αυτήν, θα υπάρχει η δυνατότητα, πέραν των κλασικών
καναλιών επικοινωνίας, να επικοινωνούν οι κωφοί και βαρήκοοι συμπολίτες μας
και με βίντεο στη νοηματική γλώσσα. Επίσης, πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη και
για τα άτομα με οπτική αναπηρία που δε χρησιμοποιούν προγράμματα
ανάγνωσης οθόνης στα κινητά και γενικότερα για όλους, όσοι δεν
χρησιμοποιούν smartphone.

Kαι δεν είναι εξοικειωμένοι με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Επιπλέον, στη μεγιστοποίηση της προσβασιμότητας ιδίως των ατόμων με νοητική αναπηρία θα συνέβαλε η εκπαίδευση των χειριστών της τηλεφωνικής γραμμής και σε ζητήματα αναπηρίας.
Στο συνολικότερο σχεδιασμό και υλοποίηση δράσεων πολιτικής προστασίας,
κομβικό ρόλο διαδραματίζουν οι Δήμοι.

Σε αυτό το πλαίσιο, το αρμόδιο Υπουργείο συνεργάζεται με τους Δήμους για την κατάρτιση καταλόγων ανά Δήμο με τα άτομα με αναπηρία που υπάρχουν, τα στοιχεία επικοινωνίας και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, ώστε να τους παρέχεται η απαιτούμενη ασφάλεια και προστασία σε καταστάσεις κινδύνου, φυσικών και ανθρωπογενών
καταστροφών.

Οι Δήμοι οφείλουν να εντάξουν οριζόντια στο σχεδιασμό των δημόσιων
πολιτικών τους και τη διάσταση της αναπηρίας. Υπό αυτό το πρίσμα, υπεγράφη
το Φεβρουάριο του 2022 πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ της Γενικής
Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της ΚΕΔΕ και της ΕΣΑμεΑ, με στόχο τη
δημιουργία προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων, φιλικών και
λειτουργικών για όλους. Το πρωτόκολλο αυτό υιοθετήθηκε από το ΔΣ της ΚΕΔΕ
τον περασμένο Μάρτιο, στο ψήφισμα του με τίτλο «ένας Δήμος για όλους». Στο
πλαίσιο του πρωτοκόλλου περιλαμβάνεται και μια δέσμη δράσεων, με στόχο την
ορατότητα των ατόμων με αναπηρία από τους μηχανισμούς πολιτικής
προστασίας και την παροχή στοχευμένης βοήθειας στα άτομα με αναπηρία σε
περιπτώσεις κινδύνου και καταστροφών.

Ορισμένες ενδεικτικές δράσεις είναι οι ακόλουθες: Απογραφή σε κάθε δήμο των
δημοτών με αναπηρία, καταγραφή των προσβάσιμων χώρων καταφυγής σε έκτακτες συνθήκες, ανάπτυξη σχεδίων διάσωσης και διαφυγής των ατόμων με
αναπηρία, ανάπτυξη σχεδίων πρόληψης, εντοπισμού, υποστήριξης και διάσωσης
πολιτών με αναπηρία σε καταστάσεις κρίσεις, εκπαίδευση του στελεχιακού
δυναμικού για την αποτελεσματικότερη υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία.

Τέλος, το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας σε
συνεργασία με το αναπηρικό κίνημα, σχεδιάζει και υλοποιεί ασκήσεις
προσομοίωσης, ετοιμότητας και εκκένωσης, με την ενεργό συμμετοχή των ίδιων
των ατόμων με αναπηρία, διότι έτσι εντοπίζονται και διορθώνονται οι πιθανές
ελλείψεις.

Η παροχή της αναγκαίας συνδρομής, ασφάλειας και προστασίας στα άτομα με
αναπηρία σε καταστάσεις κρίσης σε ίση βάση με τους υπόλοιπους πολίτες
αποτελεί για εμάς μείζονα προτεραιότητα και καταβάλλεται κάθε δυνατή
προσπάθεια σε εθνικό και τοπικό επίπεδο για τη βελτίωση του επιπέδου της
πολιτικής προστασίας για όλους.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα προς αυτήν την
κατεύθυνση, ενώ η τεχνολογία μας διευκολύνει και μπαίνει σε τροχιά
υλοποίησης τόσο η πλήρης αναβάθμιση του 112, όσο και του πλαισίου της
συνολικότερης πολιτικής προστασίας.

* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ