Δρ. Ίλια Θεοτοκά: «Ο γάμος είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο, που δεν πρέπει να υποτιμάμε»

Η διακεκριμένη κλινική ψυχολόγος, μιλάει στο CNN Greece για τον θεσμό του γάμου, τις αγωνίες, τις προκλήσεις, την προσωπική εξέλιξη του καθενός, αλλά και τα οχυρά ενός ζευγαριού. Αναφέρεται στην ευκολία που κάποια ζευγάρια επιλέγουν το διαζύγιο, αλλά και στο πώς θα οικοδομηθεί μία γόνιμη συμβίωση, η οποία θα οδηγήσει από το «εγώ» στο «εμείς». Μιλάει ακόμη και για το πόσο προχωρημένοι είμαστε ή δεν είμαστε, ώστε να αποδεχθούμε ως κοινωνία, ένα διαφορετικό οικογενειακό σχήμα, πέραν του συμβατικού.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης με την Δρ. Ίλια Θεοτοκά, έχει ως εξής:

Κυρία Θεοτοκά τι σημαίνει για μία νέα γυναίκα, επιστήμονα και παντρεμένη επί πολλά έτη, ο θεσμός του γάμου;

Καταρχήν, θα πρέπει να πούμε ότι δεν αντιλαμβάνονται όλες τις γυναίκες με αυτό το προφίλ το θεσμό του γάμου με τον ίδιο τρόπο.

Σχετίζεται με την προσωπικότητα της κάθε γυναίκας, τους λόγους για τους οποίους έχει παντρευτεί, κατά πόσο η επαγγελματική της δραστηριότητα επηρεάζει τη λειτουργία και την καθημερινότητα του γάμου, το αν υπάρχουν παιδιά και πόσα, την ηλικία στην οποία έχει παντρευτεί και ασφαλώς τη σχέση που έχει με τον σύντροφό της.

Τα παραδείγματα

Επίσης, το πρότυπο γάμου που έχει από την πατρική της οικογένεια ασφαλώς παίζει σημαντικό ρόλο. Όλοι αυτοί οι παράγοντες αλληλοσυνδέονται με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του συντρόφου της. Και ασφαλώς, πάνω απ' όλα, παίζει ρόλο η ψυχολογική ωριμότητα της κάθε γυναίκας, καθώς και τα γεγονότα ζωής μέσα στα χρόνια του γάμου. Οι γυναίκες και οι άνδρες μέσα στο γάμο αλλάζουν και εξελίσσονται με τα χρόνια και τα γεγονότα ζωής και θα πρέπει να είναι σε επαφή με τις αλλαγές αυτές που βιώνουν, και οι οποίες επηρεάζουν και εξελίσσουν την προσωπικότητα τους.

Οι προκλήσεις σε ένα γάμο

Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει στην εποχή μας ένα παντρεμένο ζευγάρι και ποια είναι τα οχυρά του;

Στον γάμο, σήμερα, οι βασικές «προκλήσεις» αφορούν σε σημαντικό βαθμό πώς διαχειρίζεται το ζευγάρι τις «κρίσεις» στη σχέση του, γιατί η πορεία της σχέσης έχει διακυμάνσεις και θα πρέπει κανείς να κρατάει τους σημαντικούς λόγους για τους οποίους ένα ζευγάρι είναι μαζί. Τα οικονομικά θέματα (κατανομή εξόδων και οικονομικών υποχρεώσεων) επίσης αποτελούν πρόκληση. Η οικονομική κρίση, η οποία διαρκεί πλέον πολλά χρόνια στην Ελλάδα, υποβάθμισε την ποιότητα ζωής του ζευγαριού και της οικογένειας, οδήγησε σε περικοπές πρωτεύουσες και δευτερεύουσες, ακόμα και σε μείωση των κοινωνικών δραστηριοτήτων και των χόμπι των παιδιών και ενηλίκων, αύξησε το άγχος, την κατάθλιψη, τη δυσφορία, την «γκρίνια» και την επιθετικότητα στην οικογένεια. Επίσης, άλλες «προκλήσεις» αφορούν τη διαφορετική αντίληψη ως προς τα θέματα ανατροφής των παιδιών (σχολείο, διάβασμα, κοινωνικές δραστηριότητες, θέματα ορίων, δικαιωμάτων και ελευθερίας), την προσωπική ζωή του ζευγαριού (σεξουαλικότητα, στιγμές που το ζευγάρι θέλει να είναι μόνο του), το μοίρασμα των υποχρεώσεων της καθημερινότητας, την επικοινωνία με τους συγγενείς του ζευγαριού κλπ.

Τα «οχυρά»

Τα «οχυρά» του ζευγαριού είναι:

• Η καλή επικοινωνία και η αλληλοκατανόηση.
• Η διάθεση να επιλύουν τα προβλήματά τους στο «εδώ και τώρα».
• Ο γάμος των γονιών τους. Όταν το ζευγάρι έχει γονείς με καλό γάμο αυτό λειτουργεί σαν οχυρό.
• Η ηλικία στην οποία γνωρίστηκαν και πότε αποφάσισαν να παντρευτούν. Ο γάμος σε πολύ νεαρή ηλικία δέχεται περισσότερους κλυδωνισμούς, απ’ ότι αν παντρευτεί κανείς σε μια πιο ώριμη φάση. Επίσης, εάν ο λόγος του γάμου είναι μία εγκυμοσύνη, που προέκυψε, χωρίς να είναι πραγματικά απόφαση και των δύο, μπορεί να είναι λόγος για προβλήματα στη σχέση του ζευγαριού στην πορεία της οικογενειακής ζωής.
• Το οικογενειακό και κοινωνικό δίκτυο στην ελληνική οικογένεια συχνά προστατεύει το γάμο. Θα πρέπει βέβαια να πούμε ότι τίποτα απ' όλα τα παραπάνω δεν είναι απόλυτα.

Ασφαλώς, οχυρά αποτελούν η εμπιστοσύνη του ενός στον άλλον, η διάθεση για συνεργασία, ο βαθμός στον οποίο έχουν αποφασίσει να εμπλέκονται με τις πατρικές τους οικογένειες, τα κοινά ενδιαφέροντα, η ευγένεια, ο σεβασμός.

Τα διαζύγια και η ιστορία τους

Γιατί με τόση ευκολία οι άνθρωποι στην εποχή μας ζητούν διαζύγιο και γιατί δεν παλεύουν να σώσουν το γάμο τους, διασώζοντας παράλληλα και τις αξίες της ζωής τους;

Καταρχήν, υπάρχουν άνθρωποι με περισσότερο ή λιγότερο «κακό» γάμο που δε ζητούν διαζύγιο, άνθρωποι με «κακό» γάμο που εύλογα ζητούν διαζύγιο και άνθρωποι που ζητούν εύκολα διαζύγιο.

Κάποιοι που θα έπρεπε πραγματικά να χωρίσουν δεν χωρίζουν ποτέ, κάποιοι ζητούν διαζύγιο γιατί θα πρέπει να ζητήσουν και υπάρχουν και κάποιοι που όντως το ζητούν με ευκολία. Οι βασικοί λόγοι των διαζυγίων στη σύγχρονη εποχή είναι η έλλειψη δέσμευσης στη σχέση και η χρόνια φθορά στην επικοινωνία, η απιστία, οι συχνοί έντονοι καβγάδες που χαλούν την ποιότητα ζωής, την ψυχολογική διάθεση του ζευγαριού και επιβαρύνουν έντονα την ψυχολογία των παιδιών, η ενδοοικογενειακή βία, η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ.

Πολλές φορές, ο εγωισμός, ο έντονος ναρκισσισμός η έλλειψη ενσυναίσθησης, αλλά και η έλλειψη αυτογνωσίας και αυτοπαρατήρησης, ασφαλώς η έλλειψη αγάπης και υπομονής μπορεί να οδηγήσουν σε μια εύκολη απόφαση για διαζύγιο.

Οι άνθρωποι στην εποχή μας είναι πιο οικονομικά ανεξάρτητοι, πιο αυτόνομοι, έχουν ανάγκες προς ικανοποίηση, τις οποίες και ικανοποιούν (να παντρευτούν, να κάνουν παιδιά), αλλά στην πορεία της ζωής τους αλλάζουν οι ανάγκες τους και δεν επιθυμούν να υποστηρίξουν κάτι που είχαν ανάγκη παλαιότερα. Σήμερα οι κοινωνίες είναι πιο ατομικιστικές και οι άνθρωποι κοιτούν περισσότερο τον εαυτό τους και πως να μην καταπιεστούν.

Χωρισμός και αξιακό σύστημα

Σ' ένα βαθμό, κάποιοι παλεύουν να σώσουν το γάμο τους, πηγαίνοντας στον ψυχολόγο, κάνοντας συνεδρίες οικογενειακής ψυχοθεραπείας. Ασφαλώς, δε σημαίνει το ότι αν χωρίσουν δεν διασώζουν τις αξίες της ζωής τους. Γιατί ακριβώς, μπορεί χωρίζοντας, τότε να διασώζουν τις αξίες της ζωής τους, όταν πχ. βρίσκονται σε έναν ακατάλληλο γάμο, που υποβαθμίζει τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία των ενηλίκων, αλλά και των παιδιών. Και βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι, παρότι οι άνθρωποι χωρίζουν περισσότερο από το παρελθόν, συνεχίζουν να παντρεύονται σχεδόν στον ίδιο βαθμό.

Από το «εγώ« στο «εμείς»

Πως μπορεί να προχωρήσει ένα ζευγάρι από το «εγώ» στο «εμείς» και μπορεί να αφήσει στην άκρη τον άκρατο εγωισμό του;

Για να προχωρήσει κάποιος από το «εγώ» στο «εμείς» πρέπει να είναι σε επαφή με τον εαυτό του, να κατανοήσει, όχι μόνο τις δικές του ανάγκες, αλλά και του άλλου και να είναι διατεθειμένος να διανύσει την απόσταση προς τον άλλον.

Πολλές φορές αυτό χρειάζεται ψυχοθεραπεία για να γίνει, γιατί οι άνθρωποι έχουμε την τάση να σχολιάζουμε τη συμπεριφορά του άλλου και να εστιάζουμε στα αρνητικά του (σε αυτά που δεν έκανε, ή σε αυτά που κάνει λάθος) και να μην εστιάζουμε στον εαυτό μας. Στην ατομική και οικογενειακή θεραπεία, ο στόχος είναι να εστιάσουμε στον εαυτό μας, να δούμε τα «δικά» μας και να «δουλέψουμε» τις δικές μας δυσκολίες, γιατί αυτό αυτόματα θα βοηθήσει την σχέση. Αν ο καθένας εστιάσει στον εαυτό του και στην διαχείριση των δικών του προβλημάτων, η σχέση μπορεί σε μεγάλο βαθμό να φτιάξει και από μόνη της.

Η πραγματική αξία του γάμου & η καλή υγεία μέσα από αυτόν

Υπάρχει περίπτωση στην εποχή μας να χαρακτηριστούν παλιομοδίτες οι άνθρωποι που επιλέγουν να ζήσουν σε ένα σχήμα κλασικής ελληνικής οικογένειας;

Ο γάμος είναι ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό κεφάλαιο, το οποίο δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε καθόλου. Προωθεί ηθικές, πνευματικές και συναισθηματικές αξίες, πέραν των πρακτικών και νομικών ωφελειών. Η κλασική οικογένεια έχει πολλά καλά, πολλά οφέλη και για το ζευγάρι και για τα παιδιά. Ο γάμος προστατεύει και το ζευγάρι και τα παιδιά. Δίνει συναισθηματική σταθερότητα και ασφάλεια που χρειάζονται και οι ενήλικες, αλλά βέβαια πολύ περισσότερο τα παιδιά. Είναι γνωστές οι μελέτες ότι οι παντρεμένοι έχουν καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία. Οι παντρεμένοι ζουν περισσότερο, είναι πιο υγιείς, πιο ευτυχισμένοι, έχουν περισσότερο σεξ και η ζωή τους είναι πιο «πλούσια» και άφθονη σε βιώματα.

Μήπως είμαστε τελικά αρκετοί από εμάς πολύ παρωχημένοι για να αποδεχθούμε τα νέα σχήματα συμβίωσης της κοινωνίας; H κοινωνία προχωράει και πολλοί από μας δυσκολεύονται να τα αποδεχθούν.

Το ότι μπορεί η κοινωνία να απαιτεί κάποια καινούργια σχήματα, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να απορρίψουμε ή να αμφισβητήσουμε τα παλιά. Οι κοινωνίες εξελίσσονται και προχωράνε, είτε το θέλουμε, είτε όχι. Το θέμα είναι ότι όλοι πρέπει να προβληματιζόμαστε, στο βαθμό που μας αναλογεί, έτσι ώστε οι κοινωνίες να προχωράνε προς τη κατεύθυνση που αφορά το καλό, διασφαλίζοντας την ψυχική υγεία, το σεβασμό και την αγάπη στον άνθρωπο.