Ήρθε η ώρα για ουσιαστική μεταρρύθμιση του ΕΣΥ: Ένα κείμενο πολιτικής της διαΝΕΟσις

ΤΟ Εθνικό Σύστημα Υγείας παραωρίμασε, ή μήπως πάλιωσε τελικά; Μήπως μετά από 40 χρόνια από τον ιδρυτικό του νόμο, ήρθε η ώρα να μετεξελιχθεί, ώστε να γίνει πιο αποδοτικό, βιώσιμο και αποτελεσματικό για τους πολίτες, αλλά και τους ίδιους τους λειτουργούς του;

Και εάν στη διάρκεια της σοβαρής κρίσης δημόσιας υγείας του COVID-19 το εκτιμήσαμε ακόμη περισσότερο, καθώς άντεξε και σήκωσε υποδειγματικά το βάρος χιλιάδων νοσηλειών και μιας έκτακτης πρωτοφανούς υγειονομικής κατάστασης, μήπως με έναν στρατηγικό μακρόπνοο σχεδιασμό, το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει τη δυνατότητα να γίνει ακόμη πιο λειτουργικό, ώστε και πόροι- υλικοί και άυλοι- να εξοικονομηθούν και οι πολίτες να έχουν στη διάθεσή τους, δίκαιες και αποδοτικές υπηρεσίες υγείας;

Το κείμενο πολιτικής της διαΝΕΟσις «Μια Mεταρρύθμιση Για Τη Διακυβέρνηση Του ΕΣΥ» εστιάζει στα χαρακτηριστικά μιας αποτελεσματικής διοικητικής αναδιοργάνωσης του ΕΣΥ. Έρχεται δε, στην πιο κατάλληλη στιγμή, γιατί τώρα είναι το momentum το οποίο θα μεταμορφώσει το ΕΣΥ σε ένα νέο αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα, το οποίο τελικά όλοι χρειαζόμαστε.

Επανίδρυση του ΕΣΥ ως ΝΠΔΔ

Η επανίδρυση του ΕΣΥ, ως ΝΠΔΔ, η έμφαση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας- μέσα από μία σειρά ουσιαστικών προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου και προαγωγής υγείας- η δημιουργία 20 περιφερειακών νοσοκομείων σε όλη τη χώρα, γύρω από τα οποία θα είναι συνδεδεμένα άλλα μικρότερα και πιο εξειδικευμένα, η δημιουργία 13 Υγειονομικών Περιφερειών- από 7 που υπάρχουν σήμερα- αλλά και η στόχευση σε ειδικές μονάδες χρονίων νοσημάτων, όπως μονάδες φροντίδας για την άνοια, εγκεφαλικά κλπ, αποτελούν τους βασικότερες άξονες της πρότασης της διαΝΕΟσις, για τη διακυβέρνηση και μεταρρύθμιση του ΕΣΥ.

Οι 4 συγγραφείς καθηγητές

Το κείμενο πολιτικής, υπογράφουν τέσσερις έγκριτοι καθηγητές ελληνικών πανεπιστημίων με συντονιστή τον Ομότιμο Καθηγητή Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ και Διευθυντή του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), Γιάννη Τούντα και μέλη τους καθηγητές Βασίλη Κέφη του Πάντειου Πανεπιστημίου, Νίκο Πολύζο του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και Κυριάκο Σουλιώτη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση πράγματι, ειδικά όταν γνωρίζουμε, ότι το πρόβλημα είναι πολύ βαθύ, όσον αφορά τη δημόσια υγεία. Και αυτό, διότι το ΕΣΥ διοικείται κεντρικά σε πολύ μεγάλο βαθμό από “αδύναμες υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας” και ασφαλώς από τα επιτελεία των υπουργών κάθε περιόδου. Η δομή του ΕΣΥ, όπως διαπιστώνει και το κείμενο πολιτικής, φαίνεται ότι περιορίζει σημαντικά και τη δυνατότητα επιτυχίας των νομοθετικών ή άλλων παρεμβάσεων του ίδιου του κράτους στο σύστημα υγείας.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η πρόταση της διαΝΕΟσις, αφιερώνει αρκετό χώρο στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνει η μετάβαση από το σημερινό σύστημα σε αυτό που προτείνεται με βάση ένα κοστολογημένο επιχειρησιακό σχέδιο. Επιπλέον, έχει παραδοθεί στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας, η οποία είναι ελεύθερη να το μελετήσει και να πράξει τα δέοντα.

Οι 12 παρεμβάσεις της πρότασης

Ας δούμε στη συνέχεια, τα 12 σημεία, στα οποία εστιάζουν οι 4 συγγραφείς καθηγητές:

1. Το ΕΣΥ επανιδρύεται ως ΝΠΔΔ, προκειμένου να λειτουργήσει ως ανεξάρτητος δημόσιος οργανισμός. Με αυτό τον τρόπο αποκτά διοικητική αυτονομία από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου υγείας, όπου μεταπολιτευτικά η μέση θητεία ενός υπουργού είναι λιγότερο από δύο χρόνια.
2. Το ΕΣΥ διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο με πρόεδρο/γενικό εκτελεστικό διευθυντή, που επιλέγεται από ειδική υπερκομματική επιτροπή κατόπιν ανοικτού διαγωνισμού, και μέλη τους διοικητές των ΥΠε (Υγειονομικών Περιφερειών), που και αυτοί επιλέγονται με ανάλογη διαδικασία.
3. Το Υπουργείο Υγείας διατηρεί τον στρατηγικό και εποπτικό ρόλο του, ο οποίος μάλιστα αναβαθμίζεται. Χαράσσει τις στρατηγικές, επιλέγει τις πολιτικές και θέτει τις προτεραιότητες στην οργάνωση και λειτουργία του ΕΣΥ, χωρίς όμως να ασκεί τη διοίκηση-διαχείρισή του.
4. Δημιουργείται Κέντρο Στρατηγικού Σχεδιασμού και Αξιολόγησης ως ΝΠΙΔ, το οποίο εντάσσεται στη διοικητική δομή του ΕΣΥ μαζί με τον ΟΔΙΠΥ (Οργανισμός Διαχείρισης Ποιότητας Υγείας) και το ΚΕΤΕΚΝΥ (Κέντρο Τεκμηρίωσης και Κοστολόγησης Νοσοκομειακών Υπηρεσιών), που ήδη λειτουργούν ως ΝΠΙΔ.
5. Οι ΥΠε (ΝΠΔΔ) αυξάνονται σε 13, αντίστοιχα με τις Διοικητικές Περιφέρειες της χώρας ή εναλλακτικά από 7 σε 8 με βάση λειτουργικά κριτήρια, για την καλύτερη πρόσβαση του τοπικού πληθυσμού στις μονάδες του ΕΣΥ. Οι νέες ΥΠε θα έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στον σχεδιασμό αλλά και στην παροχή των αναγκαίων υπηρεσιών υγείας. Ταυτόχρονα, ενισχύεται ο ρόλος τους με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων διοίκησης από τις κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας.
6. Τα νοσοκομεία του ΕΣΥ μετατρέπονται σε ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και λειτουργούν ως θυγατρικές εταιρείες των ΥΠε. Η προτεινόμενη μετατροπή, δεν αποτελεί ασφαλώς ιδιωτικοποίηση ή αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος, σύμφωνα με τους συγγραφείς, είναι κάτι που συμβαίνει και ευρύτερα σε άλλους τομείς του δημοσίου και αφορά την ευελιξία στον τρόπο διοίκησης που προσφέρει η συγκεκριμένη νομική μορφή. Με αυτό τον τρόπο τα νοσοκομεία διατηρούν αφενός τον αποκλειστικά δημόσιο χαρακτήρα τους, αλλά αποκτούν έτσι μεγαλύτερη διαχειριστική ευχέρεια για την αύξηση της κλινικής αποτελεσματικότητας και της οικονομικής αποδοτικότητας και επιπλέον προσαρμόζονται πιο εύκολα σε έκτακτες ανάγκες ή μεταβολές, πχ. τουριστική περίοδος. Η πρόταση τοποθετεί τη μετατροπή των νοσοκομείων σε ΝΠΙΔ χρονικά μετά τη συγκρότηση του ΕΣΥ σε ΝΠΔΔ, των προτεινόμενων ΥΠε και των νοσοκομειακών δικτύων.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι συγγραφείς αφιερώνουν αρκετό χώρο στην ανάλυση του μοντέλου “Hub-and-Spoke” (Κόμβου και Ακτίνας) για την οργάνωση της νοσοκομειακής φροντίδας, το οποίο αποτελεί και τη βάση της δικής τους πρότασης. Το μοντέλο αυτό προβλέπει τον προσδιορισμό ενός νοσοκομείου-κόμβου το οποίο παρέχει τις πιο εντατικές ιατρικές υπηρεσίες, έχει την υψηλότερη επένδυση πόρων και τη μεγαλύτερη συγκέντρωση της πιο προηγμένης ιατρικής τεχνολογίας. Σύμφωνα με το ίδιο μοντέλο, γύρω από το νοσοκομείο-κόμβο υπάρχουν δορυφορικά νοσοκομεία-ακτίνες που προσφέρουν πιο περιορισμένες υπηρεσίες που διανέμονται σε όλο το δίκτυο φροντίδας (σε πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο επίπεδο), ανάλογα με το μέγεθός τους και το εύρος των τμημάτων που διαθέτουν

7. Σε κάθε ΥΠε δημιουργούνται ένα ή περισσότερα δίκτυα νοσοκομείων -το κείμενο πολιτικής προτείνει αυτά να είναι συνολικά 20 τα οποία επίσης προσδιορίζει ακριβώς- με ένα περιφερειακό ή πανεπιστημιακό νοσοκομείο ως νοσοκομείο-κόμβο του δικτύου, και διασυνδεδεμένα με αυτό, ως ακτίνες του δικτύου, γενικά νομαρχιακά νοσοκομεία ή και συμπλέγματα νομαρχιακών νοσοκομείων στους νομούς όπου λειτουργούν περισσότερα του ενός. Στο νοσοκομείο-κόμβο παραπέμπονται τα περιστατικά που χρήζουν τριτοβάθμιας νοσοκομειακής περίθαλψης.

8. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας οργανώνεται με βάση δίκτυα ΠΦΥ (τουλάχιστον ένα ανά Δήμο ή ένα ανά διαμέρισμα στους μεγάλους Δήμους), τα οποία υπάγονται διοικητικά στον τομέα-διεύθυνση ΠΦΥ των ΥΠε. Κάθε ένα από αυτά τα δίκτυα διασυνδέεται λειτουργικά με το πλησιέστερο νοσοκομείο (βασικό ή/και γενικό), διατηρώντας όμως την οργανωτική και διοικητική του αυτοτέλεια. Στην Ελλάδα η ΠΦΥ είναι εντελώς κατακερματισμένη και εξαιτίας των πολλών υγειονομικών κέντρων, αλλά και των νησιωτικών περιοχών. Σήμερα, λειτουργούν 314 Κέντρα Υγείας, όπου υπάγονται 1.438 Περιφερειακά Ιατρεία, 93 Πολυδύναμα Περιφερειακά Ιατρεία, 45 Ειδικά Περιφερειακά Ιατρεία και 220 Τοπικά Ιατρεία. Ακόμη, λειτουργούν 10 δομές που αφορούν διαγνωστική ιατρική, ειδική οδοντιατρική φροντίδα και παιδοψυχιατρική.

9. Σε κάθε δίκτυο ΠΦΥ συμμετέχει ένα Κέντρο Υγείας -το οποίο προΐσταται του δικτύου- και οι υπόλοιπες πρωτοβάθμιες μονάδες του ΕΣΥ του γεωγραφικού/πληθυσμιακού τομέα ευθύνης του δικτύου (ΤοΜΥ, Περιφερειακά Ιατρεία, Τοπικά Ιατρεία, κ.ά.).

10. Σε κάθε δίκτυο ΠΦΥ διασυνδέονται λειτουργικά οι ιδιώτες προσωπικοί γιατροί, τα Δημοτικά Ιατρεία και ο συμβεβλημένος με τον ΕΟΠΥΥ ιδιωτικός τομέας. Προκειμένου να υπάρχει καθολική κάλυψη, αλλά και πιο αποδοτική χρηματοδότηση των υπηρεσιών, το κείμενο της διαΝΕΟσις προτείνει την επέκταση του θεσμού του προσωπικού γιατρού στον παιδιατρικό πληθυσμό με την ένταξη των παιδιάτρων και διεύρυνση του θεσμού σε άλλες συναφείς ειδικότητες, ιδιαίτερα για πολίτες με χρόνια νοσήματα.

11. Το δίκτυο ΠΦΥ διοικείται από τον διευθυντή ιατρό του Κέντρου Υγείας αναφοράς και από 5μελή διοικούσα επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι: της ΥΠε, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των εργαζομένων στις δομές του δικτύου και της Κοινωνίας των Πολιτών (π.χ. σύλλογοι ασθενών).

12. Κάθε δίκτυο ΠΦΥ αναπτύσσει ολοκληρωμένη δέσμη υπηρεσιών οικογενειακής ιατρικής, η οποία περιλαμβάνει δράσεις πρόληψης και προαγωγής της υγείας, περίθαλψης οξέων και χρόνιων νοσημάτων και καταστάσεων υγείας, αποκατάστασης και παρηγορητικής και υποστηρικτικής φροντίδας που προσφέρονται στο ιατρείο, στο σπίτι ή σε ειδικές δομές υγείας και φροντίδας στην κοινότητα.