Από την «Ευρυδίκη» στον «Daniel»: Οι χειρότερες πλημμύρες της 20ετίας - Η καταστροφή σε αριθμούς

Άτοπες φαίνεται πως είναι οι διάφορες εκτιμήσεις για το πότε θα μπορούσε η Ελλάδα να βρεθεί ξανά αντιμέτωπη με μια πλημμύρα βιβλικών διαστάσεων, όπως αυτή που προκάλεσε η κακοκαιρία Daniel στη Θεσσαλία τις περασμένες ημέρες.

Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης έντονων ακραίων βροχοπτώσεων και πλημμυρικών επεισοδίων στην νοτιοανατολική Μεσόγειο είναι πλέον πραγματικότητα, με την Ελλάδα να πλήττεται σημαντικά και να μετρά 142 θανάτους από το 2000 -μη συμπεριλαμβανομένου του απολογισμού της κακοκαιρίας Daniel.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους…

Από το 2000 έως και τον Σεπτέμβριο του 2023 έχουν καταγραφεί 433 πλημμύρες στη χώρα μας, συνοδευόμενες τακτικά με ανεμοθύελλες, χαλάζι ή έντονη κεραυνική δραστηριότητα.

Εξ αυτών, το 27% (οι 116) είχαν σοβαρές επιπτώσεις και προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές σε υποδομές, δρόμους και κτήρια.

Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι υπήρξαν ανθρώπινες απώλειες ενώ κινδύνεψαν και εκατοντάδες άλλοι άνθρωποι, με τις Αρχές να προχωρούν σε εκκενώσεις και απεγκλωβισμούς.

Τι επιφυλάσσουν, όμως, τα επόμενα χρόνια για την Ελλάδα; Και πότε θα εμφανιστούν ξανά φαινόμενα αντίστοιχης σφοδρότητας με την κακοκαιρία Daniel;

«Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης πολύ έντονων έως ακραίων βροχοπτώσεων και επεισοδίων με καταστροφικές συνέπειες στην νοτιοανατολική Μεσόγειο είναι πλέον πραγματικότητα, ενώ έχει προβλεφθεί από διεθνείς επιστημονικές μελέτες εδώ και αρκετές δεκαετίες. Η συζήτηση για το κάθε πότε θα εμφανίζονται τέτοια φαινόμενα μπορεί να προκαλέσει όμως εσφαλμένες εντυπώσεις. Στην πραγματικότητα οι επιστήμονες αναφερόμαστε σε πιθανότητες εμφάνισης μέσα σε ένα έτος ή μια εποχή, οι οποίες μαθηματικά δεν αποκλείουν την εμφάνισή τους, είτε αυτή είναι μικρή είτε μεγάλη. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι δεν θα ξαναπέσει τέτοια ποσότητα βροχής στα επόμενα Χ χρόνια, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση της κλιματικής αλλαγής» λέει στο CNN Greece η Δρ. Κατερίνα Παπαγιαννάκη, Ειδική Λειτουργική Επιστήμονας Β’ στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και μέλος της ομάδας METEO.

Και συμπληρώνει:

«Η δε τρωτότητα των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων στο περιβάλλον έχει επίσης αυξηθεί. Σε πρόσφατη δημοσίευσή μας με τον Επίκουρο Καθηγητή στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ Δρ. Διακάκη στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Water, μελετήσαμε τις καταστροφικές πλημμύρες των τελευταίων 140 ετών σε 13 χώρες στην Ανατολική Μεσόγειο, εντοπίζοντας στο διάστημα 14 δεκαετιών (1882-2021) συνολικά 132 γεγονότα που προκάλεσαν από 10 έως και 598 θανάτους».

Η μελέτη των ειδικών έδειξε ότι πλημμύρες με πάνω από 10 θανάτους εμφανίζονται μια φορά στα 6,5 χρόνια -δηλαδή πιθανότητα 5% ανά τυχαίο έτος.

«Πρέπει να τονίσω ξανά ότι μιλάμε για πιθανότητες, και ότι σχόλια για το χρόνο επανεμφάνισης φυσικών καταστροφών με απόλυτα νούμερα προκαλούν περαιτέρω ανασφάλεια στους πολίτες, οι οποίοι άλλωστε βιώνουν με μεγάλη πια συχνότητα καταστροφικέ πλημμύρες αλλά και βροχοπτώσεις μικρότερης κλίμακας μεν, με αρκετές έως σοβαρές αρνητικές συνέπειες δε» λέει η δρ. Παπαγιαννάκη.

«Η πολιτεία δεν είναι έτοιμη ούτε για τα πιο πιθανά σενάρια»

Η θλιβερή πραγματικότητα -που αποτυπώνεται από τα στοιχεία και τις καταγραφές της ομάδας METEO- είναι ότι το τελευταίο διάστημα οι λιγότερο καταστροφικές πλημμύρες γίνονται ολοένα και συχνότερα στη χώρα μας και προκαλούν απώλεια ανθρώπινων ζωών και διόλου ευκαταφρόνητες οικονομικές απώλειες.

«Κάτι που δείχνει ότι η πολιτεία δεν είναι έτοιμη ούτε για τα πιο πιθανά σενάρια. Και αυτό, παρόλο που η έρευνα και οι καινοτόμες τεχνολογίες όπως τα εργαλεία εκτίμησης και έγκαιρης προειδοποίησης της επικινδυνότητας σε τοπικό επίπεδο έχουν ωριμάσει. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι ότι υπάρχουν επιστημονικά εργαλεία που σε συνδυασμό με τα αντιπλημμυρικά έργα, την πρόληψη και την κατάλληλη εκπαίδευση και ενημέρωση, ακόμα κι αν δεν απέτρεπαν καταστροφές από ακραία φαινόμενα, θα μείωναν το μέγεθος της καταστροφής» λέει η κ. Παπαγιαννάκη.

Από το 2003 μέχρι και το 2023 έχουν καταγραφεί 11 σοβαρές πλημμύρες στη χώρα μας, κατά τις οποίες πνίγηκαν τέσσερις ή και περισσότεροι άνθρωποι.

Κατά τη διάρκεια αυτών των φαινομένων επηρεάστηκαν σοβαρά περιοχές όπως η Ρόδος, ο Έβρος, η Ηλεία, η Αχαΐα, η Μυτιλήνη, η Κρήτη, η Αττική και αρκετές άλλες, όπως φαίνεται αναλυτικά στο γράφημα του CNN Greece.

Η πολύπαθη Θεσσαλία έχει επηρεαστεί την τελευταία 20ετία από 101 πλημμυρικά επεισόδια, με 21 από αυτά να έχουν σημαντικές επιπτώσεις.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι κακοκαιρίες «Ιανός» το 2020, «Διδώ» το 2019 αλλά και άλλες πλημμύρες με συνολικά τέσσερις νεκρούς κτηνοτρόφους στον Αλμυρό το 2016 και το 2009 αλλά και έναν νεκρό στην Καρδίτσα το 2012.

Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, οι πλημμύρες στη χώρα μας είναι συνηθέστερες τον Νοέμβριο ενώ ακολουθούν οι μήνες Οκτώβριος, Φεβρουάριος και Σεπτέμβριος.

Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι τα περισσότερα πλημμυρικά φαινόμενα και πιο συγκεκριμένα το 35% με αρνητικές επιπτώσεις, ανεξαρτήτως της σοβαρότητας αυτών, έλαβαν χώρα φθινόπωρο.

«Ο Daniel ανήκει στο 11% του συνόλου των πλημμυρικών φαινομένων που έλαβαν χώρα τον μήνα Σεπτέμβριο. Το 38% από τις πλημμύρες του Σεπτεμβρίου είχαν σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις. Σε ετήσιο επίπεδο (σχήμα 3), παρατηρούμε αυξητική τάση σε όλες τις 3 κατηγορίες πλημμυρών με βάση την σοβαρότητα των επιπτώσεων» λέει η κ. Παπαγιαννάκη.

Ανατολική Μεσόγειος: Τετάρτη σε φονικές πλημμύρες η Ελλάδα

Τέταρτη σε σοβαρές και φονικές πλημμύρες (12 συμβάντα) τα τελευταία 140 χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο είναι η Ελλάδα, όπως αποκαλύπτει πρόσφατη έρευνα ειδικών από το ΜΕΤΕΟ (Ιανουάριος 2023).

Η μελέτη των Δρ. Μιχάλη Διακάκη, συνεργάτη ερευνητή στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ, Δρ. Κατερίνας Παπαγιαννάκη, Ειδικής Λειτουργικής Επιστήμονα στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, και Μελέτη Φούσκαρη, μεταπτυχιακού φοιτητή στο ΕΚΠΑ-Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, δείχνει πως ενδεχομένως τέτοια περιστατικά θα είναι συχνότερα στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή το επόμενο διάστημα.

Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι οι πλημμύρες με πολλά θύματα δεν είναι ασυνήθιστες στην περιοχή και εμφανίζονται με την παρακάτω συχνότητα:

- Μία φορά ανά ενάμισι έτος συμβάντα με πάνω από 10 θανάτους,
- Μία φορά ανά σχεδόν τρία έτη συμβάντα με πάνω από 22 θανάτους,
- Μία φορά ανά εννέα έτη πλημμύρες με περισσότερους από 82 θανάτους.

Ειδικότερα στη χώρα μας και στα Βαλκάνια, πλημμύρες με περισσότερους από 10 θανάτους εμφανίζονται μία φορά στα 6,5 χρόνια (5% πιθανότητα ανά ένα τυχαίο έτος), ενώ πλημμύρες με περισσότερους από 22 θανάτους εμφανίζονται με συχνότητα μία φορά στα 12 χρόνια.

«Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου παρουσιάζει μια σημαντική έξαρση ακραίων πλημμυρών με πολυάριθμα θύματα και εκτεταμένες επιπτώσεις στις υποδομές, στις περιουσίες και στην κοινωνικο-οικονομική δραστηριότητα» αναφέρει χαρακτηριστικά η έρευνα.