Άνω Πετράλωνα: Από το πάρκο Βουτιέ στη συνοικία του Ασυρμάτου

Τα Πετράλωνα βρίσκονται μία ανάσα από το κέντρο της Αθήνας και διαχρονικά ανήκουν στις πιο δημοφιλείς περιοχές της πόλης για διαμονή και βόλτα. Εκτείνονται από τον Λόφο του Φιλοπάππου μέχρι την οδό Πειραιώς και από την οδό Χαμοστέρνας μέχρι τη Γέφυρα Πουλόπουλου. Το όνομά τους το πήραν από τα πέτρινα αλώνια που υπήρχαν κάποτε στην περιοχή, πολύ πριν τα Πετράλωνα αποκτήσουν τη σημερινή τους εικόνα.

Οι γραμμές του ΗΣΑΠ χωρίζουν τα Πετράλωνα στα δύο, τα Κάτω και τα Άνω. Τα Άνω Πετράλωνα ανέκαθεν ήταν πιο «ελκυστικά», αρχικά λόγω της τοποθεσίας τους μίας και «αγκαλιάζουν» την δυτική πλευρά του Φιλοπάππου προσφέροντας θέα και εύκολη πρόσβαση στον πράσινο λόφο. Επιπλέον, έχουν χαμηλό συντελεστή δόμησης, νεοκλασικά και μεσοπολεμικά όμορφα σπίτια που έχουν διασωθεί, μαγαζιά που έχουν γίνει στέκια, και μία συνοικία στα βορειοανατολικά γεμάτη πέτρινες μονοκατοικίες που θυμίζει χωριό.

Περπατώντας στους δρόμους των Άνω Πετραλώνων καταλαβαίνεις γιατί έχουν μία ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Αθηναίων. Αν και τόσο κοντά στο κέντρο, η περιοχή έχει μία δική της ηρεμία και παράλληλα μία αύρα που θυμίζει χωριού και Αθήνας μίας άλλης εποχής.

Το πάρκο Βουτιέ και το πάρκο Δεξαμενής

Στα νοτιοανατολικά «σύνορα» των Πετραλώνων βρίσκεται το πάρκο Βουτιέ, έκτασης πέντε στρεμμάτων. Οι πρόσφατες εργασίες ανάπλασης το ανέδειξαν ακόμα περισσότερο, όπως και τη γειτονιά γύρω από αυτό.

Το πάρκο Βουτιέ κοσμεί το άγαλμα «Ο τυφλός γλύπτης» που φιλοτέχνησε ο Πέτρος Ρουκουτάκης το 1993. Το γλυπτό είναι ιδιαίτερο, όχι μόνο λόγω του τρόπου που επέλεξε ο Ρουκουτάκης να αναπαραστήσει τη φιγούρα του γλύπτη επί τω έργω, αλλά γιατί είναι εμπνευσμένο από την ίδια τη ζωή του καλλιτέχνη. Ο Πέτρος Ρουκουτάκης έχασε την όρασή του στην ηλικία των 28 ετών. Το άγαλμα αναπαριστά στην ουσία τον ίδιο τον δημιουργό ο οποίος με τα χέρια, το ταλέντο και τη φαντασία του κατάφερε να ξεχωρίσει, να βραβευτεί, να καταξιωθεί.

Λίγο νοτιότερα και δυτικά από το πάρκο βρίσκεται το πάρκο Δεξαμενής και το ομώνυμο καφέ-κοκτέιλ μπαρ «Επί της Δεξαμενής» με τη χαρακτηριστική ταμπέλα από neon. Είναι από τα πιο γνωστά της περιοχής, φιλόξενο και πάντα γεμάτο τις βραδινές ώρες.

Η οδός Τρώων

Είναι ο πιο όμορφος και ο πιο δημοφιλής δρόμος των Άνω Πετραλώνων. Ξεκινά από την πλατεία Δεξαμενής και φτάνει μέχρι τη συνοικία του Ασυρμάτου.

Η οδός Τρώων έχει χαμηλά κυρίως κτίσματα με τοίχους και πορτοπαράθυρα σε αποχρώσεις όλης της χρωματικής παλέτας. Κάποια είναι καινούρια, άλλα ανακαινισμένα και άλλα τελείως παραδομένα στο πέρασμα του χρόνου. Το ένα δίπλα στο άλλο συνθέτουν ένα σκηνικό γεμάτο αντιθέσεις όπου συνυπάρχουν το παρόν με το παρελθόν, η φροντίδα με την εγκατάλειψη.

Στην Τρώων βρίσκονται και μερικά από τα πιο γνωστά μεζεδοπωλεία της περιοχής. Ένα από αυτά είναι το «ΑΣΤΕΡ» στο νούμερο 48 της οδού. Στεγάζεται σε μία μεσοπολεμική κατοικία και έχει αγαπηθεί για τα κρητικά πιάτα του και τη ζεστή του ατμόσφαιρα.

Λίγο παρακάτω, στον αριθμό 36, βρίσκεται ο θερινός κινηματογράφος «Ζέφυρος». Λειτούργησε για πρώτη φορά το 1932, αρχικά ως χώρος παραστάσεων θεάτρου σκιών. Τις επόμενες δεκαετίες ξεκίνησε να προβάλει κινηματογραφικές ταινίες, μέχρι και το 1970 που διακόπηκε προσωρινά η λειτουργία του. Άνοιξε ξανά τις πόρτες του το 1988 ως θερινό σινεμά και πολύ γρήγορα έγινε ένα από τα αγαπημένα των σινεφίλ στην Αθήνα.

Ακριβώς απέναντι τη δεκαετία του ’30 άνοιξε και η ταβέρνα «Οικονόμου». Τα παραδοσιακά πιάτα της την έκαναν διάσημη σε όλη την Αθήνα και παρόλο σήμερα είναι προσωρινά κλειστή, για χρόνια αποτελούσε ένα από τα τοπόσημα της περιοχής. Άλλα «στέκια» στην ίδια οδό είναι «το Τσιπουράδικο του Αποστόλη», το «Pariba», το «Αντέτι».

Οι επιλογές, όμως, δεν σταματούν εκεί. Στους τριγύρω δρόμους υπάρχουν μαγαζιά για όλα τα γούστα: μεζεδάκια στο «Πάμε Παράγκα», μαγειρευτό στο «Θεραπευτήριο», χαλαρός καφές στην κρυμμένη αυλή του «Κύριος Χου», ταϊλανδέζικο στο «Blue Bamboo», ποτό μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες στο «Κλουβί».

Τα τρία τελευταία βρίσκονται στην οδό Δημοφώντος, παράλληλη της Τρώων. Ένας από τους δρόμους που τις ενώνει είναι η Υπερίωνος, ένα στενό δρομάκι από το οποίο αξίζει να περάσει κανείς για να θαυμάσει πίσω από την μεταλλική περίφραξη το ερειπωμένο 77^ο Δημοτικό Σχολείο. Χτίστηκε το 1920 και παραμένει κλειστό μετά τον σεισμό του 1999.

Η πλατεία Μερκούρη

Από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία των Άνω Πετραλώνων είναι η πλατεία Μερκούρη, η οποία απέχει πέντε λεπτά από τον σταθμό ΗΣΑΠ της περιοχής.

Εκεί βρίσκεται η διαχρονική «Βραζιλιάνα», το μεζεδοπωλείο «Ραντεβού» και το οινομαγειρείο «η Πλατεία» με τα πιάτα ημέρας να αποτελούν και τις σπεσιαλιτέ του μαγαζιού.

Απέναντι από την πλατεία μπορεί να δει κανείς και μία αρχαία κρήνη που στοιχειοθετεί τη θέση της δυτικής πύλης του αρχαίου Δήμου Κοίλης.

Η συνοικία του Ασυρμάτου

Στο βορειροανατολικό τμήμα των Άνω Πετραλώνων βρίσκονται τα «Πέτρινα» ή «Ασύρματος», μία συνοικία με πέτρινα σπίτια και ανθισμένες αυλές κάτω από τον Φιλοπάππου που δεν θυμίζει σε τίποτα το αστικό περιβάλλον του κέντρου.

Εκεί το 1922 εγκαταστάθηκαν πάνω από 800 οικογένειες προσφύγων από τη Μικρά Ασία και για δεκαετίες ήταν μία παραγκούπολη στην οποία ζούσαν οι πρόσφυγες απομονωμένοι από τις γύρω περιοχές.

Στα Δεκεμβριανά το 1944 κάποιες παράγκες πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν. Τότε αποφασίστηκε στο σημείο αυτό να ανεγερθούν κατοικίες για τους πρόσφυγες όπως και έγινε το 1953-1954 με πρωτοβουλία της Φρειδερίκης. Τα σπίτια ήταν πέτρινα, γνωστά και ως «τα Πέτρινα της Φρειδερίκης». Την εποχή εκείνη ανέρχονταν στα 170 και παρά την κατασκευή τους, η συνοικία εξακολουθούσε να θεωρείται μία κακόφημη γειτονιά. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί γυρίστηκε η ταινία «Συνοικία το Όνειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη το 1961, ούτε ότι από τη φτωχική συνοικία του Ασυρμάτου εμπνεύστηκαν οι Μίκης Θεοδωράκης και Τάσος Λειβαδίτης για να γράψουν το «Βρέχει στη Φτωχογειτονιά μου».

Σήμερα από τα 170 σπίτια πολύ λίγα έχουν διασωθεί. Η συνοικία, ωστόσο, έχει διατηρήσει κάτι από την παλιά της ταυτότητα και είναι ίσως η πιο γραφική γειτονιά των Άνω Πετραλώνων.

Λίγο παραδίπλα στην οδό Απολλωνίου σώζεται μέχρι σήμερα και το παρεκκλήσι της «Αγια-Σωτήρας», όπως το λένε οι ντόπιοι της περιοχής, που χτίστηκε από τους πρόσφυγες της δεκαετία του ’20. Στον ναό φυλάσσεται η εικόνα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος που έφεραν μαζί τους από τη Μικρά Ασία.

Το ανατολικό τμήμα των Άνω Πετραλώνων, από όπου και ο λόφος του Φιλοπάππου απέχει μία ανάσα, είναι και αυτό με την μεγαλύτερη ιστορική και αρχιτεκτονική αξία. Η οδός Τρώων και η οδός Καλλισθένους που φτάνει μέχρι το τέλος της συνοικίας «Πέτρινα», είναι δύο δρόμοι πολύ διαφορετικοί από την Τριών Ιεραρχών, έναν δρόμο εμφανώς πιο εμπορικό ή την οδό Θεσσαλονίκης ακόμα πιο δυτικά. Βέβαια και αυτοί οι δρόμοι κρύβουν μία άλλου είδους ζωντάνια. Γεμάτοι με συνοικιακά μαγαζιά και πολυκατοικίες, στην ουσία αποτυπώνουν την άλλη όψη της «μεγάλης γειτονιάς» που είναι τα Άνω Πετράλωνα.