Νέα Φιλαδέλφεια: Η συνοικία που κρατά την ιστορία της «ζωντανή»

Η Νέα Φιλαδέλφεια έχει πράσινο, πλατείες, γραφικά σπίτια με μικρούς κήπους και κεραμοσκεπές. Δημιουργήθηκε στα πρότυπα αγγλικής κηπούπολης και η ιστορία της είναι συνυφασμένη με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ερχομό των προσφύγων στην Ελλάδα εκατό χρόνια πριν.

Σήμερα, ο προσφυγικός της χαρακτήρας είναι ακόμα εμφανής. Παρόν και παρελθόν συνυπάρχουν σε κάθε στενό και δικαίως θεωρείται μία από τις πιο όμορφες περιοχές της Αθήνας που αξίζει να γνωρίσει κανείς λίγο καλύτερα.

Νέα Φιλαδέλφεια ή αλλιώς... Ποδονίφτης

Πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή η Νέα Φιλαδέλφεια ήταν μία καταπράσινη περιοχή με αμπελώνες, ελαιώνες και δεν θύμιζε σε τίποτα τη σημερινή της εικόνα. Το όνομά της ήταν Ποδονίφτης από το ομώνυμο ρέμα που τη διαρρέει και που ξεπροβάλει σε ανύποπτα σημεία της περιοχής μέχρι και σήμερα.

Φιλαδέλφεια ονομάστηκε επίσημα το 1928 όταν προσαρτήθηκε στον Δήμο Αθηναίων, σε ανάμνηση της πόλης Φιλαδέλφειας της Μικράς Ασίας. Ήδη την τριετία 1924 με 1927 στην περιοχή είχε κτιστεί προσφυγικός οικισμός στα πρότυπα αγγλικής κηπούπολης. Η ρυμοτομία της συνοικίας ήταν πρωτότυπη για την τότε εποχή με χαρακτηριστικές ελλειψοειδείς χαράξεις, πλατείες, πρασιές.

Τα σπίτια που κτίστηκαν ήταν κυρίως διώροφα με κεραμίδια και μικρούς κήπους. Κάποια από αυτά έχουν διασωθεί μέχρι και σήμερα και είναι το πρώτο ίσως που παρατηρείς εάν βρεθείς στην περιοχή.

Τι άλλο θα ανακαλύψεις περιπλανώμενος στα δρομάκια της και τη λεωφόρο Δεκελείας; Το φροντισμένο άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας, ερειπωμένα κτήρια παλιών βιομηχανιών, εργατικές κατοικίες, μνημεία, το γήπεδο της ΑΕΚ και κάμποσα μαγαζιά που έχουν γίνει στέκι.

Περπατώντας στη Νέα Φιλαδέλφεια θα δεις…

Προσφυγικές μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες με κεραμοσκεπές και μικρές αυλές

Ο κεντρικός δρόμος της Νέας Φιλαδέλφειας είναι η λεωφόρος Δεκελείας. Στα δυτικά της, κάποιες προσφυγικές κατοικίες που κτίστηκαν τη δεκαετία του 1920 έχουν διατηρηθεί μέχρι και σήμερα προσδίδοντας στην περιοχή μία μοναδική γραφικότητα. Τα σπίτια αυτά ανήκουν στον προσφυγικό οικισμό της Νέας Φιλαδέλφειας ο οποίος από το 2001 έχει χαρακτηριστεί «παραδοσιακός οικισμός» και προστατεύεται από προεδρικό διάταγμα.

Πρωτοκατοικήθηκε το 1927 από τους «πυροπαθείς των Αμπελοκήπων», όπως ονομάστηκαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που μέχρι τότε ζούσαν στα προσφυγικά των Αμπελοκήπων και ήρθαν στην περιοχή όταν τα σπίτια τους καταστράφηκαν από πυρκαγιά.

Σύμφωνα με το ιστορικό αρχείο του δήμου, «ο οικισμός περιελάμβανε 549 κτίρια με 1.720 κατοικίες, που ακολούθησαν επτά διαφορετικούς οικιστικούς τύπους: μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες, τετρακατοικίες και οκτακατοικίες, σε σχήμα Πι, Έψιλον ή Ταυ».

Πολλές από αυτές καταστράφηκαν στους σεισμούς του 1981 και του 1999. Δύο χρόνια μετά τον τελευταίο και δεδομένου ότι 400 περίπου προσφυγικά σπίτια κατέρρευσαν ή κρίθηκαν μη κατοικήσιμα, ο προσφυγικός οικισμός χαρακτηρίστηκε «παραδοσιακός».

Σήμερα, δίπλα στις λίγες προσφυγικές κατοικίες που έχουν διασωθεί έχουν κτιστεί καινούρια σπίτια με την ίδια αισθητική και αρχιτεκτονικό στιλ. Όπως λένε οι κάτοικοι της περιοχής, μπορείς να εντοπίσεις ποιες είναι οι αυθεντικές προσφυγικές κατοικίες από τα ξύλινα στοιχεία στη σκεπή.

Εργατικές κατοικίες που ανήκουν στην αρχιτεκτονική κληρονομία της περιοχής

Οι εργατικές κατοικίες της Νέας Φιλαδέλφειας κτίστηκαν τη δεκαετία 1955 με 1965. Πρόκειται για τέσσερα συγκροτήματα στα βόρεια της περιοχής με πολυώροφα κτήρια που ξεχωρίζουν από τα προσφυγικά σπίτια ή άλλες πιο πρόσφατα κτισμένες πολυκατοικίες.

Αποτελούν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά «αξιοθέατα» της Νέας Φιλαδέλφειας και είναι κομμάτι της ιστορίας της.

Το επιβλητικό Μνημείο Μικρασιατών και Αλησμόνητων Πατρίδων

Βρίσκεται στο νούμερο 117 της λεωφόρου Δεκελείας και δεν περνά απαρατήρητο σε όποιον βρεθεί στην περιοχή. Το ορειχάλκινο μνημείο φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Χρήστο Μέλιο και αποτελείται από τις φιγούρες έξι παιδιών, τριών γυναικών και ενός ιερωμένου. Σύμφωνα με την ερμηνεία του γλυπτού, οι γυναικείες φιγούρες που στέκουν όρθιες με τα παιδιά στην αγκαλιά , έχουν το βλέμμα τους στραμμένο στο Αιγαίο, στη νέα γη που τους περιμένει.

Είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα φιλοτεχνήματα στην Αθήνα, σύμβολο της προσφυγιάς και θεωρείται τοπόσημο της περιοχής.

Το άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας

Εκτείνεται σε 500 στρέμματα και έχει τη δική του ιστορία που ξεκινά πίσω στο 1914 όταν η βασίλισσα Σοφία φύτεψε το πρώτο πεύκο. Από το 1955 μέχρι και το 1995 είχε ζωολογικό κήπο, ενώ το 1956 εγκρίθηκε η κατασκευή λίμνης που υπάρχει μέχρι και σήμερα.

Σήμερα το Άλσος έχει επίσης μετεωρολογικό σταθμό, κινηματογράφο και ένα φιλόξενο περιβάλλον για περίπατο, άσκηση και βόλτα.

Τα ερειπωμένο κτήριο της βιομηχανίας «Μπριτάννια»

Πίσω από το άλσος, στη νότια πλευρά, βρίσκεται το εγκαταλελειμμένο κτήριο της βιομηχανίας «Μπριτάννια». Μοιάζει παράταιρο ανάμεσα στις πολυκατοικίες και τα νεότερα κτίσματα και είναι από τα σημαντικότερα δείγματα βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης.

Η «Α.Ε BRITANNIA Αγγλική Εριουργία εν Ελλάδι» έφτιαχνε μάλλινα υφάσματα και ρούχα. Ιδρύθηκε το 1931 και θεωρούνταν για χρόνια μία πρωτοποριακή βιομηχανία, με σύγχρονο εξοπλισμό και εγκαταστάσεις, καλές συνθήκες εργασίες και σημαντική κερδοφορία. Οι περισσότεροι υπάλληλοι που δούλευαν σε αυτήν ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες -κυρίως γυναίκες- που έμεναν στις γύρω περιοχές.

Το εργοστάσιο έκλεισε οριστικά το 2007 και σήμερα έχει απομείνει ένα ερειπωμένο, αλλά ακόμα επιβλητικό κτήριο. Η πινακίδα «Μπριτάννια» διακρίνεται μέχρι και τώρα από την πλευρά της οδού Λυκούργου, ενώ χαρακτηριστική είναι η πανύψηλη καμινάδα στο πίσω μέρος.

Λίγο παραδίπλα βρίσκεται το επίσης εγκαταλελειμμένο υφαντουργείο «Τεγόπουλος» το οποίο θεωρείται μνημείο της Νέας Φιλαδέλφειας.

Το γήπεδο της ΑΕΚ

Για πολλούς η Νέα Φιλαδέλφεια ταυτίζεται με την ομάδα της ΑΕΚ. Το νέο γήπεδο με όνομα «Αγιά Σοφιά» άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του τον Σεπτέμβρη του 2022. Επιβλητικό, ψηλό και ογκώδες, είναι ευδιάκριτο από διάφορα σημεία στα νότια της περιοχής.

Ταβέρνες, μεζεδοπωλεία, καφετέριες που έχουν γίνει στέκια

Η Νέα Φιλαδέλφεια έχει μπει εδώ και χρόνια στο γαστρονομικό χάρτη της Αθήνας. Μεζεδοπωλεία, ταβέρνες, καφέ και μπαρ έχουν γίνει στέκια για τους μόνιμους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο.

Από τα πιο γνωστά είναι τα μεζεδοπωλεία «Μέλισσες», «Γυμνάσιο», «Mama Goose» και «Λεμονόκηπος», το μπαρ «Β-κουτί», τα καφέ «Jungle» και «Μιμόζα». Φυσικά δεν είναι τα μόνα. Κάποια βρίσκονται κρυμμένα σε δρόμους γύρω από τη Δεκελείας, άλλα πάνω στη λεωφόρο και κάποια παραταγμένα στη σειρά στην οδό Βρυούλων, στην πλατεία της Νέας Φιλαδέλφειας.

Τα παραπάνω και άλλα τόσα

Στη Νέα Φιλαδέλφεια θα δεις τα παραπάνω και άλλα τόσα. Θα δεις το 2^ο Δημοτικό Σχολείο στην οδό Εφέσου που κτίστηκε το 1931, το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου», το νεοκλασικό με μοντέρνα στοιχεία κτήριο που στεγάζεται το Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς, πάρκα και πλατείες που μαρτυρούν ότι η Νέα Φιλαδέλφεια κάποτε δημιουργήθηκε στα πρότυπα αγγλικής κηπούπολης.

Η λίστα με τα «αξιοθέατα» δεν τελειώνει και εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι η Νέα Φιλαδέλφεια φροντίζει με κάθε τρόπο να διατηρεί την ιστορία της «ζωντανή». Το στοίχημα της επόμενης ημέρας είναι να συνεχίσει να το κάνει στο μέλλον, ακόμα και όταν η στάση της γραμμής 4 του μετρού που θα κατασκευαστεί δίπλα στο γήπεδο της ΑΕΚ, πιθανά φέρει αλλαγές στην περιοχή.