Τα επιβλητικά αρχοντικά της οδού Τατοΐου στην Κηφισιά

Ο αρχιτεκτονικός πλούτος της Κηφισιάς είναι αδιαμφισβήτητος. Τα επιβλητικά αρχοντικά στα οποία κάποτε έμεναν πολιτικοί, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες είναι τοπόσημα της περιοχής και μέχρι σήμερα αποτελούν αρχιτεκτονικά «στολίδια» που δεν μπορείς να μην θαυμάσεις, ακόμα και αν περνάς από δίπλα τους τυχαία.

Πολλά από αυτά βρίσκονται στην οδό Τατοΐου, τον δρόμο που ξεκινά πίσω από τον σταθμό ΗΣΑΠ της περιοχής και φτάνει μέχρι τη Νέα Ερυθραία. Από την αρχή του, δεξιά και αριστερά, οι παλιές επαύλεις ξεπροβάλουν πίσω από δέντρα, καγκελόπορτες και μαντρότοιχους.

Έπαυλη Χρυσανθέμων

Βρίσκεται στην Τατοΐου 21. Χτίστηκε το 1890, θεωρείται νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και ξεχωρίζει για τα διακοσμητικά γλυπτά στο εξωτερικό της. Πρώτος της ιδιοκτήτης ήταν ο Ιωάννης Π. Λάμπρου, ενώ από το 1918 και για ένα διάστημα έμεινε σε αυτήν ο Νικόλαος Τρικούπης, ηγετική μορφή της μικρασιατικής εκστρατείας.

Από τις αρχές του 1900 και την δεκαετία που ακολούθησε, η έπαυλη Χρυσανθέμων φιγουράριζε σε πολλά cart postale της εποχής. Το όμορφο κτήριο αναδείκνυε τότε ο ολάνθιστος κήπος με τα πολύχρωμα λουλούδια και το μαρμάρινο σιντριβάνι μπροστά από την κεντρική είσοδο που δεν υπάρχουν πια.

Από το 1950 και για αρκετά χρόνια στην έπαυλη στεγαζόταν νευρολογική κλινική. Σταδιακά το κτήριο εγκαταλείφθηκε και έχασε την παλιά του αίγλη. Τη δεκαετία του 1990 έγιναν σημαντικές εργασίες αποκατάστασης και η έπαυλη απέκτησε τη σημερινή της όψη. Σήμερα ανήκει σε ιδιωτική επενδυτική εταιρεία η οποία στεγάζει εκεί τα γραφεία της.

Έπαυλη Αποστολίδη

Απέναντι σχεδόν από την έπαυλη Χρυσανθέμων, στο νούμερο 10 της οδού Τατοΐου, βρίσκεται η εκλεκτικιστική έπαυλη Αποστολίδη. Είναι ένας από τους πιο εντυπωσιακούς και καλοδιατηρημένους πύργους της Κηφισιάς. Κτίστηκε το 1915 σε σχέδια Βέλγου αρχιτέκτονα και πρώτος της ιδιοκτήτης ήταν ο Χρήστος Αποστολίδης. Αρχιτεκτονικά χαρακτηρίζεται από τον συνδυασμό διαφορετικών στοιχείων όπως για παράδειγμα είναι οι μεσαιωνικοί οξυκόρυφοι πύργοι από τη μία και η αναγεννησιακού τύπου βεράντα στην είσοδο από την άλλη.

Σήμερα η έπαυλη είναι κρυμμένη πίσω από την πυκνή βλάστηση του προαύλιου χώρου. Από τον δρόμο φαίνεται μόνο ο εντυπωσιακός πύργος που εξάπτει την περιέργεια των περαστικών.

Έπαυλη Πύρνα

Η έπαυλη Πύρνα βρίσκεται στην Τατοΐου 29. Πήρε το όνομά της από το ρέμα της Πύρνας που βρίσκεται ακριβώς δίπλα και ήταν η εξοχική κατοικία του εφοπλιστή Γεωργίου Νικολάου. Υπολογίζεται ότι κτίστηκε τη δεκαετία του 1910 και η αρχιτεκτονική της είναι στα πρότυπα του νεοκλασικισμού. Ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά της στοιχεία; Το αέτωμα στην είσοδο και τα μαρμάρινα μπαλκόνια με τα σιδερένια κιγκλιδώματα.

Πλέον η έπαυλη στεγάζει γραφεία πολυεθνικής εταιρείας που δραστηριοποιείται στον χώρο της μόδας.

Έπαυλη Ζερβουδάκη

Λίγο παρακάτω, στον αριθμό 31, βρίσκεται η έπαυλη Ζερβουδάκη. Κτίστηκε γύρω στο 1890 και ξεχωρίζει για τα βυζαντινά της χαρακτηριστικά. Πρώτος ιδιοκτήτης της ήταν ο Παντελής Ζερβουδάκης, έμπορος από τη Χίο, και έπειτα πέρασε στην ιδιοκτησία της Ελένης Σταθάτου. Η έπαυλη ήταν η εξοχική κατοικία της οικογένειας για αυτό και είναι γνωστή και ως «Έπαυλη Σταθάτου». Είναι επιτηδευμένα ασύμμετρη και χαρακτηριστικά της είναι ο πύργος στην βορινή πλευρά του κτηρίου και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία αγροικίας του 19^ου αιώνα.

Οικία Μαργωμένου

Αμέσως μετά την έπαυλη Ζερβουδάκη ξεπροβάλλει μία διώροφη έπαυλη εκλεκτικιστικού χαρακτήρα με ιδιαίτερο διάκοσμο κάτω από την στέγη και ξύλινα φουρούσια στον εξώστη. Το κτήριο στην οδό Τατοΐου 33, καταγράφεται ως οικία Μαργωμένου και υπολογίζεται ότι κτίστηκε περίπου το 1915.

Σε αντίθεση με άλλες επαύλεις της περιοχής, ο κήπος της οικίας Μαργωμένου συνδυάζει τα χαρακτηριστικά κήπου εποχής του 19^ου αιώνα με αυτά ενός πιο σύγχρονου.

Έπαυλη Μαύρου ή Τσάτσου

Στο νούμερο 45 της οδού Τατοΐου βρίσκεται κρυμμένη μία διώροφη έπαυλη από πέτρα, με πράσινα παντζούρια και πλούσια βλάστηση στον κήπο. Καταγράφεται ως «Έπαυλη Μαύρου» αλλά αναφέρεται και ως «Οικία Τσάτσου».

Σπίτι του Παύλου Μελά

Στην απέναντι πλευρά του δρόμου βρίσκεται το σπίτι του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά από το οποίο ξεκίνησε για να πολεμήσει στον Μακεδονικό Αγώνα. Το οίκημα στην Τατοΐου 50 δεν έχει τα χαρακτηριστικά έπαυλης και διαφέρει πολύ από τα άλλα αρχοντικά της περιοχής. Αποτελεί, όμως, σημαντικό ιστορικό μνημείο του δήμου Κηφισιάς και οι εργασίες αποκατάστασής του ολοκληρώθηκαν τρία χρόνια πριν.

Η οικία Μελά ήταν η εξοχική κατοικία της οικογένειας Μελά. Είναι ένα μονώροφο κτήριο με τα ιδιαίτερα διάτρητα ξύλινα στοιχεία να ξεχωρίζουν στη πρόσοψη. Την οικία δώρισε η εγγονή του Παύλου Μελά, Ναταλία Ιωαννίδη, στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και μετά την πλήρη αποκατάστασή της πέρασε στη δικαιοδοσία της σχολής Ευελπίδων.

Έπαυλη Αλευρά

Στον αριθμό 53 στην οδό Τατοΐου βρίσκεται η έπαυλη Αλευρά. Μόνο ένα μικρό κομμάτι της είναι ορατό από τον δρόμο, το οποίο είναι αρκετό για να μην περάσει απαρατήρητη στους περαστικούς. Πρόκειται για ένα κτήριο εκλεκτικιστικού ύφους, χτισμένο μεταξύ 1850 και 1880.

Το 1964 η έπαυλη «πρωταγωνίστησε» στην κωμωδία «Αν έχεις τύχη» του Γιώργου Πετρίδη σε σενάριο του Νίκου Τσιφόρου, ενώ εκεί γυρίστηκε την δεκαετία του 1980 και διαφήμιση με τον Θανάση Βέγγο. Σήμερα στεγάζει ναυτιλιακή εταιρεία.

Οι παραπάνω επαύλεις δεν είναι και οι μόνες στην οδό Τατοΐου, είναι όμως οι πιο γνωστές. Πολλές από αυτές συγκαταλέγονται στα ιστορικά αρχοντικά μίας γειτονιάς της Κηφισιάς που έχει το δικό της όνομα: Στροφύλι. Η Τατοΐου είναι ένας από τους δρόμους που την οριοθετούν, μαζί με την Όθωνος, την Πεσμαζόγλου και την Εμμανουήλ Μπενάκη.

Η γειτονιά παρουσιάζει έντονο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον λόγω των αρχοντικών της. Βέβαια, μόνο τυχαίο δεν είναι ότι επιφανείς οικογένειες της τότε εποχής έκτισαν εκεί τις μόνιμες ή παραθεριστικές τους κατοικίες. Η πλούσια βλάστηση και το κλίμα που ήταν διαφορετικό από αυτό του κέντρο της Αθήνας, έκαναν το Στροφύλι πόλο έλξης τα τέλη του 19^ου αιώνα και τις αρχές του 20^ου. Ένας ακόμα λόγος ήταν το ιστορικό «Θηρίο», το ατμοκίνητο τρένο που έκανε στάση στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα ο σταθμός ΗΣΑΠ στην Κηφισιά. Για πρώτη φορά λειτούργησε τον Φλεβάρη του 1889 και ένωνε την Αθήνα με την Κηφισιά και το Λαύριο.

Οι περισσότερες από τις επιβλητικές επαύλεις της Τατοΐου έχουν αποκατασταθεί και ανακαινιστεί χωρίς να χάσουν την ταυτότητά τους ή την παλιά τους αίγλη. Κατά καιρούς κάποιες από αυτές ανοίγουν τις πόρτες τους στα πλαίσια διοργανώσεων του Δήμου ή του Open House Athens, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους λάτρεις της ιστορίας και της αρχιτεκτονικής να θαυμάσουν το εσωτερικό τους.