Βίλα Αλίκη: Η άγνωστη ιστορία και ο «ιερός» σκοπός

Κείμενο / Φωτογραφίες: Άλκηστις Κοϊνάκη

Τα παλιά αρχοντικά που έχουν διασωθεί μέχρι και σήμερα αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας του Νέου Ηρακλείου. Ένα από αυτά είναι και η «βίλα Αλίκη», ένα επιβλητικό τριώροφο κτίριο που θυμίζει πύργο και βρίσκεται μόλις δύο λεπτά από τον σταθμό ΗΣΑΠ της περιοχής.

«Βίλα Πριγκίπισσας Αλίκης – Θερινή κατοικία της Πριγκίπισσας Αλίκης της Ελλάδος» γράφει μεταξύ άλλων η πινακίδα που έχει τοποθετηθεί στον προαύλιο χώρο της έπαυλης η οποία σήμερα λειτουργεί ως ΚΑΠΗ. Η πριγκίπισσα Αλίκη ήταν η μητέρα του Φιλίππου, συζύγου της βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας, και ιστορία του κτιρίου που η ίδια δώρισε στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ξεκινά 100 χρόνια πίσω.

Από «βίλα Παπαδάκηδων», «βίλα Αλίκη»

Η έπαυλη με τις αυστηρές γραμμές βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Πεύκων και Φιλυρών και χτίστηκε τη δεκαετία του 1920. Αρχικά ανήκε στην οικογένεια Παπαδάκη για αυτό και παλιότερα ήταν γνωστή ως «βίλα Παπαδάκηδων».

Η βίλα πουλήθηκε στην πριγκίπισσα Αλίκη, σύζυγο του πρίγκιπα Ανδρέα της Ελλάδας, και για χρόνια υπήρξε η θερινή της κατοικία. Παρέμεινε στην ιδιοκτησία της μέχρι και το 1967 όταν τη δώρισε στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό ζητώντας να αξιοποιηθεί για τη φιλοξενία ηλικιωμένων.

Έτσι και έγινε. Με πρωτοβουλία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού δημιουργήθηκε ένα από τα πρώτα κέντρα αναψυχής για άτομα τρίτης ηλικίας στην Ελλάδα, μία εποχή που η κοινωνική πολιτική για τους ηλικιωμένους απουσίαζε.

Τη δεκαετία του 1980 η βίλα πέρασε στα χέρια ιδιωτών. Οι αντιδράσεις ήταν έντονες και έγιναν κινητοποιήσεις για να μην χάσει το κτίριο τον δημόσιο χαρακτήρα του. Το 1987 το νεοκλασικό χαρακτηρίστηκε διατηρητέο, βάζοντας έτσι τέλος στα σενάρια για την κατεδάφισή του, και στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 αγοράστηκε από τον Δήμο Νέου Ηρακλείου.
Σήμερα η έπαυλη έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί ως ΚΑΠΗ του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Στον εξωτερικό χώρο έχουν προστεθεί βοηθητικά κτίσματα και ο κήπος έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να είναι λειτουργικός για τους ηλικιωμένους.

Σε μία από τις εισόδους έχει αναρτηθεί πινακίδα που γράφει «Βίλα Αλίκη», ενώ σε άλλο σημείο μία μεγάλη επιγραφή αναφέρει βασικά ιστορικά στοιχεία του κτιρίου.

Πριγκίπισσα Αλίκη: Από γαλαζοαίματη, μοναχή

Η απόφαση της πριγκίπισσας Αλίκης να δωρίσει την εξοχική της κατοικία στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό μόνο τυχαία δεν ήταν. Αντίθετα, ήταν μία απόφαση που ταίριαζε στον χαρακτήρα της και τη ζωή της.

Η ζωή της πριγκίπισσας Αλίκης θυμίζει ταινίες και ευφάνταστα μυθιστορήματα. Τα είχε όλα: λάμψη, εξορίες, ασθένειες, απώλειες, πολέμους.

Γιαγιά της από την πλευρά της μητέρας της ήταν η Βασίλισσα Βικτωρία. Μεγάλωσε στην Αγγλία και στην ηλικία των οκτώ ετών ήξερε ήδη να μιλάει οκτώ γλώσσες. Το 1902 γνώρισε τον πρίγκιπα Ανδρέα της Ελλάδας, γιο του βασιλιά Γεωργίου του Α’. Παντρεύτηκαν με θρησκευτικό γάμο το 1904 και την ίδια χρονιά εγκαταστάθηκαν στα βασιλικά ανάκτορα στην Αθήνα. Μαζί απέκτησαν πέντε παιδιά, τέσσερις κόρες και έναν γιο.

Η εθελοντική της δράση ξεκίνησε ήδη από την εποχή του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Τα χρόνια που ακολούθησαν τα πολιτικά γεγονότα στην Ελλάδα οδήγησαν την ίδια και την οικογένειά της στην εξορία δύο φορές, την πρώτη το 1917 και τη δεύτερη το 1922. Έναν χρόνο νωρίτερα, το 1921 είχε γεννήσει στην Κέρκυρα τον Φίλιππο.

Τα χρόνια της εξορίας δεν ήταν εύκολα για εκείνη. Το 1930 διαγνώσθηκε με παρανοϊκή σχιζοφρένεια. Της έκαναν ηλεκτροσόκ και την μετέφεραν παρά τη θέλησή της σε σανατόριο όπου έμεινε για δυόμιση χρόνια.

Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1938 και έμεινε στο κέντρο της Αθήνας. Πλέον ζούσε μόνη αφού οι σχέσεις της με τον πρίγκιπα Ανδρέα είχαν ψυχρανθεί. Τα χρόνια της Κατοχής διοργάνωνε συσσίτια, βοηθούσε στη διανομή τους και προσέφερε ό,τι μπορούσε σε ορφανοτροφεία και άλλες δομές. Το 1934 έκρυψε στο σπίτι της μία οικογένεια Εβραίων την οποία και φιλοξένησε μέχρι την απελευθέρωση. Η ίδια δεν αποκάλυψε ποτέ το περιστατικό αυτό, το οποίο έγινε γνωστό μετά το θάνατό της.

Ιδιαίτερη ήταν η σχέση της πριγκίπισσας Αλίκης και με την θρησκεία. Τον 1928 είχε ήδη μεταστραφεί στην Ορθόδοξη πίστη. Τα χρόνια πριν μεταφερθεί στο σανατόριο ισχυριζόταν ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες και ότι μπορούσε να επικοινωνήσει με τον Θεό. Ακόμα και όταν η κατάστασή της βελτιώθηκε, παρέμεινε πιστή στις θρησκευτικές της απόψεις μέχρι και το τέλος της ζωής της.

Μετά την απελευθέρωση ντυνόταν σαν μοναχή και για κάποιο διάστημα μετακόμισε στην Τήνο. Η Αλίκη, όμως, δεν ήταν σαν τις άλλες καλόγριες. Δεν ακολουθούσε τους αυστηρούς κανόνες και το 1949 επέστρεψε στην Αθήνα. Παράλληλα ίδρυσε τη γυναικεία αδελφότητα, «Χριστιανική Αδελφότητα της Μάρθας και της Μαρίας».
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα των Συνταγματαρχών το 1967 εγκαταστάθηκε μόνιμα στα βασιλικά ανάκτορα στην Αγγλία. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα πέρασε δίπλα στον γιο της, τη βασίλισσα Ελισάβετ και τα εγγόνια της, μέχρι που άφησε την τελευταία της πνοή τον Δεκέμβρη του 1969.

Στην Ελλάδα μετά το 1967 δεν επέστρεψε ποτέ. Λίγο πριν φύγει, δώρισε την εξοχική της κατοικία στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό ως μία ύστατη φιλανθρωπική πράξη για να βοηθήσει τα άτομα της τρίτης ηλικίας. Η βίλα Αλίκη μέχρι και σήμερα λειτουργεί για να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό. Παράλληλα είναι ένα ιστορικό κτίριο που ξεχωρίζει στο αστικό τοπίο της περιοχής, ανασύροντας αναμνήσεις από την Ελλάδα μίας άλλης εποχής.