Στην Ελλάδα το πρώτο Hub, στην έρευνα ασθενειών που οφείλονται σε προβληματικές πρωτεΐνες

Συχνά σκεφτόμαστε τις πρωτεΐνες ως θρεπτικά συστατικά στο φαγητό μας ή ως το κύριο συστατικό των μυών, αλλά αυτές, ως μικροσκοπικά μόρια μέσα στα κύτταρα εκτελούν διάφορες και ζωτικές λειτουργίες.

Η λειτουργικότητα μιας πρωτεΐνης εξαρτάται απόλυτα από το σχήμα της και όταν ο σχηματισμός της πάει στραβά, προκύπτουν παραμορφωμένες δομές που προκαλούν από ελαφρώς «ανώδυνα» προβλήματα, όταν παραμελούν το σημαντικό τους έργο- έως πολύ σημαντικά-όταν σχηματίζουν ένα άβολο χάος στο εσωτερικό των κυττάρων.

Ο σχηματισμός των πρωτεϊνών είναι μια διαδικασία επιρρεπής σε σφάλματα και όταν οι πρωτεΐνες αποτυγχάνουν να αναδιπλωθούν στη λειτουργική τους κατάσταση, συχνά κολλάνε μεταξύ τους σχηματίζοντας συσσωματώματα. Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η συσσώρευση προβληματικών πρωτεϊνών συνδέεται με διάφορες νευρολογικές νόσους, όπως η νόσος Alzheimer, η Parkinson, η Huntington και η πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση (ALS).

Τώρα κορυφαίοι ερευνητές από την Ευρώπη, με διαφορετικό επιστημονικό υπόβαθρο και εμπειρία, ενώνουν τις δυνάμεις τους στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου με 1,5 εκατομμύρια ευρώ έργου «Twinning for Excellence in Research, Training and Innovation in Protein Misfolding Diseases» -Twin4Promis (αδελφοποίηση για την έρευνα, την κατάρτιση και την καινοτομία για ασθένειες που οφείλονται σε προβληματική αναδίπλωση πρωτεϊνών) με στόχο να προσεγγίσουν συλλογικά και πολυεπιστημονικά το ζήτημα της πρωτεϊνικής αναδίπλωσης και να δημιουργήσουν στην Ελλάδα ένα Hub (κόμβο αριστείας) στην έρευνα, την εκπαίδευση νέων ερευνητών και την καινοτομία σε επιστημονικά πεδία που σχετίζονται με ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών (protein misfolding diseases, PMDs).

Τα Twinning Projects (πρότζεκτ αδελφοποίησης) είναι μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υποστήριξη της διαδικασίας ένταξης σε αυτή υποψηφίων χωρών. Αδελφοποίηση σημαίνει ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ χωρών, η οποία χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα έργα αδελφοποίησης συγκεντρώνουν την εμπειρογνωμοσύνη του δημόσιου τομέα από τα κράτη μέλη της ΕΕ με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένων υποχρεωτικών λειτουργικών αποτελεσμάτων μέσω δραστηριοτήτων peer-to-peer.

Έλληνες επικεφαλής στο Twin4Promis

Συντονιστής- φορέας του έργου «Twin4Promis», που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022 είναι το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (EIE) και συνεργαζόμενοι εταίροι το Centre for Misfolding Diseases του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ στη Μεγάλη Βρετανία, το VIB-KU Leuven Center for Brain and Disease Research στο Βέλγιο, και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης στη Δανία.

Η ερευνητική ομάδα του έργου συνίσταται από διεθνώς αναγνωρισμένους επιστήμονες, ανάμεσα στους οποίους είναι ο «μετρ» της πρωτεϊνικής αναδίπλωσης καθηγητής Michele Vendruscolo που διευθύνει το μοναδικό στην Ευρώπη ερευνητικό κέντρο για την αναδίπλωση πρωτεϊνών (Centre for Misfolding Diseases) στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ο διακεκριμένος Έλληνας βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης Σωτήρης Καμπράνης που κάνει τις ζύμες (μύκητες) να μυρίζουν και να γεύονται, και οι καθηγητές Joost Schmykowitz και Frederick Rousseau, το ηγετικό δίδυμο του εργαστηρίου SWITCH στο Κέντρο Έρευνας Εγκεφάλου και Νοσημάτων KU Leuven-VIB, στο Βέλγιο, οι οποίοι ανάμεσα σε άλλα, αναπτύσσουν τεχνολογικές πλατφόρμες διαχείρισης της συσσώρευσης πρωτεϊνών.

Της διεθνούς ερευνητικής ομάδας ηγείται ο διευθυντής του νεοϊδρυθέντος Ινστιτούτου Βιοκαινοτομίας του ΕΚΕΒΕ «Αλ. Φλέμινγκ» και Συνεργαζόμενος Ερευνητής του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας του ΕΙΕ, Δρ. Γεώργιος Σκρέτας.

«Το Twin4Promis ευελπιστεί να γεφυρώσει -για πρώτη φορά- το χάσμα μεταξύ των επιστημονικών κοινοτήτων που μελετούν τις ασθένειες που σχετίζονται με την προβληματική αναδίπλωση υδατοδιαλυτών και διαμεμβρανικών πρωτεϊνών (protein misfolding diseases, PMDs). Κάποιοι μάλιστα, από τους ερευνητές, όπως ο Prof.Vendruscolo, συμμετέχουν για πρώτη φορά σε ερευνητικό έργο που συντονίζεται από Έλληνες στην Ελλάδα.

Πιστεύουμε πως τα ερευνητικά αποτελέσματα που θα προκύψουν θα αποτελέσουν τη βάση για τον εντοπισμό νέων μορίων για θεραπευτικές παρεμβάσεις σε ασθένειες που προκαλούνται από προβληματική αναδίπλωση πρωτεϊνών», σχολιάζει ο Δρ. Σκρέτας, ο οποίος, μεταξύ άλλων, το 2019 ηγήθηκε της ίδρυσης της spin-off εταιρείας του ΕΙΕ ResQ Biotech, η οποία εφαρμόζει καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για την ανακάλυψη φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από προβληματική πρωτεϊνική αναδίπλωση.

Αξίζει να σημειωθεί πως την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) η εναρκτήρια συνάντηση του Twin4Promis (Kick off meeting) και ένα επιστημονικό συμπόσιο γνωριμίας της επιστημονικής κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας με το έργο.