«Μικρή Πολυκατοικία»: Η ιστορία της πολυκατοικίας στο νούμερο 17 της Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Κείμενο / Φωτογραφίες: Άλκηστις Κοϊνάκη

Περπατώντας στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου το πιθανότερο είναι να κοντοσταθείς και να την παρατηρήσεις. Η «Μικρή Πολυκατοικία» βρίσκεται στο νούμερο 17, ακριβώς δίπλα από το Μουσείο της Ακρόπολης. Η μαρμαρεπένδυτη όψη, οι ψηφιδωτές παραστάσεις στον τρίτο όροφο και οι παραστάδες των φωτιστικών της εξώπορτας, αποτελούν τα βασικά στοιχεία του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού της στιλ.
Το 2007 παραλίγο να κατεδαφιστεί και τότε ήταν που η ίδια και ο εμπνευστής της, ο αρχιτέκτονας Βασίλειος Κουρεμένος, έγιναν γνωστοί στο ευρύ κοινό. Σήμερα, βρίσκεται ακόμα εκεί και είναι ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα της περιοχής.

Ιστορία 90 χρόνων

Ο περίπατος στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι ένας από τους ομορφότερους στην Αθήνα. Με κατεύθυνση προς τον Λόφο του Φιλοπάππου, από τη δεξιά πλευρά βλέπεις τον βράχο της Ακρόπολης και από την αριστερή κτίσματα μεγάλου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος που γίνονται και τα ίδια αξιοθέατα για τους περιπατητές.

Στο νούμερο 17, η «Μικρή Πολυκατοικία» δεν έχει μόνο το δικό της όνομα, αλλά και τη δική της ιστορία. Κατασκευάστηκε το 1933 βάσει σχεδίων του Βασίλειου Κουρεμένου, ενός από τους διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες αρχιτέκτονες της εποχής του. Ο Βασίλειος Κουρεμένος ήταν απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού και φίλος του Pablo Picasso. Είχε άποψη, έντονη προσωπικότητα, κάτι που αποτυπώνεται και στη δουλειά του. Κοινό χαρακτηριστικό των κτιρίων που σχεδίασε ήταν η εναρμόνιση της νεωτερικότητας με την παράδοση. Στο βιβλίο «Βασίλειος Κουρεμένος – Αρχιτέκτων» η συγγραφέας Ελένη Φέσσα – Εμμανουήλ κάνει λόγο για έναν «αρχιτέκτονα ικανό να εναρμονίζει τον εκσυγχρονισμό με την παράδοση του κλασικισμού και το πνεύμα του τόπου»
Η αρχιτεκτονική του είναι αναγνωρίσιμη: επίπεδες επιφάνειες, art deco λεπτομέρειες, νεοκλασικά στοιχεία, ψηφιδωτές παραστάσεις.

Η «Μικρή Πολυκατοικία» το 1935 - Πηγή φωτογραφίας: Facebook / Η Αθήνα μέσας στον Χρόνο

Η αρχιτεκτονική

Τα παραπάνω στοιχεία είναι ευδιάκριτα και στη «Μικρή Πολυκατοικία» η οποία αποτελείται από το ισόγειο και τρία οροφοδιαμερίσματα. Οι παραστάδες των φωτιστικών της εξώπορτας είναι ένας συνδυασμός αρχαίου κίονα και «Καρυάτιδας», ενώ η μαρμαρεπένδυτη όψη με τις ορθομαρμαρώσεις που δένουν αρμονικά μεταξύ τους, προσδίδει στο κτίριο κομψότητα και έναν πιο μίνιμαλ χαρακτήρα.

Πολύ ιδιαίτερες είναι και οι χρωματιστές ψηφιδωτές παραστάσεις τεχνοτροπίας art deco στον τρίτο όροφο. Και οι δύο είναι εμπνευσμένες από την αρχαιοελληνική θεματολογία: η μία δείχνει τον Οιδίποδα μπροστά τη Σφίγγα και η άλλη τον Θησέα πάνω στο καράβι με τα μαύρα πανιά. Τα δύο ψηφιδωτά είναι δημιουργίες του Στέφανου Ξενόπουλου και σίγουρα συνέβαλαν στο να χαρακτηριστεί το κτίριο «έργο τέχνης» τέσσερις δεκαετίες πριν.

Η παραλίγο κατεδάφιση το 2007

Η «Μικρή Πολυκατοικία» χαρακτηρίστηκε διατηρητέο κτήριο το 1978 από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και προστατευόμενο έργο τέχνης από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1988. Η περιπέτειά της ξεκίνησε το 2007, δύο χρόνια πριν το νέο Μουσείο της Ακρόπολης ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό. Το Υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στον αποχαρακτηρισμό της και όταν την ίδια χρονιά θεωρήθηκε ότι εμποδίζει τη θέα από το νέο μουσείο, εγκρίθηκε η κατεδάφισή της μαζί με αυτήν ενός ακόμα κτιρίου στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου 19.
Η απόφαση προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό και ξεκίνησε μία εκστρατεία για τη διάσωση των δύο κτιρίων.
«Η κατεδάφισή τους δεν θα καταστρέψει μόνο δύο μοναδικά αρχιτεκτονικά έργα, αλλά και την αστική πρόσοψη ενός από τους καλύτερους πεζόδρομους της Ευρώπης» δήλωσε ο αρχιτέκτονας Νίκος Ρουσέας όπως αναφέρει σε σχετικό άρθρο της η Guardian.

O συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου του οποίου το διαμέρισμα βρισκόταν σε ένα από τα δύο κτίσματα είχε πει την ίδια περίοδο στους Sunday Times: «Μπορεί η άποψή μου να ακούγεται προκατειλημμένη, αλλά σας διαβεβαιώνω πως ακόμη κι αν δεν ήταν το σπίτι μου μέρος αυτής της προμελετημένης καταστροφής, πάλι θα είχα την ίδια άποψη».

45.000 πολίτες από όλον τον κόσμο υπέγραψαν υπέρ της διατήρησης και των δύο ακινήτων και σε συνδυασμό με τις αντιδράσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και άλλων φορέων, η κατεδάφισή τους δεν προχώρησε ποτέ.

Σήμερα η «Μικρή Πολυκατοικία» παραμένει στη θέση της. Οι περαστικοί την παρατηρούν και τη φωτογραφίζουν. Είναι ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα της περιοχής και αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας και του ιστορικού πεζοδρόμου.
Δεν είναι όμως και το μόνο. Στο νούμερο 37 βρίσκεται ακόμα μία πολυκατοικία σχεδιασμένη από τον Βασίλειο Κουρεμένο. Είναι αρκετά μεγαλύτερη, οι ομοιότητες, ωστόσο, με την «Μικρή Πολυκατοικία» είναι εμφανείς. Η συγκεκριμένη πολυκατοικία χτίστηκε το 1935, έχει τέσσερις ορόφους, δώμα και 16 διαμερίσματα. Σε αυτήν έμεινε μέχρι τον θάνατό του και ο ίδιος ο αρχιτέκτονας.