Τα διάσημα σπίτια της Πλάκας και η ιστορία τους

Κείμενο - Φωτογραφίες: Άλκηστις Κοϊνάκη

Γεμάτη νεοκλασικά σπίτια σε παστέλ χρώματα, πλακόστρωτα σοκάκια και παραδοσιακά καφέ, η Πλάκα είναι μία από τις πιο γραφικές γειτονιές της Αθήνας και αποτελεί πόλο έλξης για τουρίστες και ντόπιους. Βρίσκεται κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης και λόγω της τοποθεσίας της αλλά και του πλήθους των μνημείων στην περιοχή ονομάστηκε επίσης «συνοικία των Θεών».

Περπατώντας στην Πλάκα σήμερα ταξιδεύεις σε μία Αθήνα άλλης εποχής.

Τα περισσότερα από τα κτίσματά της έχουν κριθεί διατηρητέα και αρκετά από αυτά ανήκουν στο Αρχείο Νεότερων Μνημείων όπως το σπίτι που πέθανε ο Κωστής Παλαμάς τον Φλεβάρη του 1943 και το οίκημα που στέγασε το πρώτο Γυμνάσιο της Αθήνας το 1834. Κάποια έχουν ανακαινιστεί, κάποια άλλα είναι εγκαταλελειμμένα και ερειπωμένα. Το κάθε ένα από αυτά, όμως, έχει τη δική του ιστορία και αποτελεί κομμάτι της ιστορία της Αθήνας.

Οικία Παλαμά

Οδός Περιάνδρου 5

Στην άκρη της Πλάκας, στην οδό Περιάνδρου 5, βρίσκεται ένα εγκαταλελειμμένο και ετοιμόρροπο διώροφο κτήριο. Στο σπίτι αυτό έμεινε ο Κωστής Παλαμάς από το 1935 μέχρι και τον θάνατό του στις 27 Φεβρουαρίου του 1943. Ο ίδιος δήλωνε πως θεωρούσε τον εαυτό του ξένο σε αυτό το σπίτι και ότι η διαμονή του εκεί είχε αρνητική επίδραση στον ψυχισμό του. Ωστόσο, ήταν το σπίτι που έμεινε για σχεδόν μία δεκαετία, έγραψε πολλά από τα έργα του και εκεί όπου άφησε την τελευταία του πνοή.

Οικία Αγγελικής Χατζημιχάλη

Οδός Χατζημιχάλη 6

Η Αγγελική Χατζημιχάλη ήταν λαογράφος, συγγραφέας και σημαντικό κομμάτι του έργου της αφορά στη διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Το σπίτι όπου διέμενε στεγάζει σήμερα το Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης του Δήμου Αθηναίων. Κτίστηκε τη δεκαετία του 1920 βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου και συνδυάζει νέο-βυζαντινά και μακεδονίτικα στοιχεία σε μία πρωτοποριακή σύνθεση.

Οικία Church

Οδός Σχολείου 5 & Επιχάρμου

To κτήριο αρχικά οικοδομήθηκε την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας και τροποποιήθηκε μετέπειτα όταν πέρασε στην κατοχή του Σκωτσέζου ιστορικού George Finlay μετά την επανάσταση του 1821. Σε αυτό έμεινε ο Ιρλανδός στρατηγός Richard Church, μέχρι τον θάνατό του το 1873, εξ ου και έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «πύργος του Church».

Οικία Finley

Οδός Κέκροπος 8 & Θουκυδίδου

Ο George Finley είχε δύο ακόμα οικίες, μία στην οδό Κέκροπος και μία στην οδό Αδριανού. Το σπίτι στην οδό Κέκροπος έχει ανακαινιστεί και πάνω ακριβώς από την πόρτα εισόδου μία πέτρινη επιγραφή αναγράφει ότι το κτήριο οικοδομήθηκε από τον Σκωτσέζο ιστορικό το 1835 και ότι το 1972 φιλοξένησε τη Σωτηρία Μπέλλου και την ορχήστρα της.

Οικία Λασσάνη

Οδός Διογένους 1-3

To κτήριο αυτό οικοδομήθηκε τα πρώτα χρόνια πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση και ήταν η οικία του Κοζανίτη Γεωργίου Λασσάνη, μέλους της Φιλικής Εταιρείας και του Ιερού Λόχου, ο οποίος επί βασιλείας του Όθωνα ανέλαβε διάφορα διοικητικά αξιώματα όπως διευθυντής Υπουργείου Οικονομικών, Γενικός Οικονομικός Έφορος, Νομάρχης Αττικής κ.α. Σήμερα η άλλοτε οικία Λασσάνη έχει ανακαινιστεί και στεγάζει το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων.

Οικία Κουτσαλέξη

Οδός Διογένους 12 & Μνησικλέους 18

Το αρχικό κτήριο στην συμβολή των οδών Διογένους και Μνησικλέους υπήρχε ήδη από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το 1836 αγοράστηκε από τους αδερφούς Αλέξη και Ιωάννη Κουτσαλέξη οι οποίοι τις επόμενες δεκαετίες έχτισαν σε αυτό επιπλέον ορόφους δίνοντας στο οίκημα ένα πιο νεοκλασικό ύφος. Τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, το ημιυπόγειο φιλοξένησε τη μπουάτ «Κατακόμβες» και στο ανώγειο εγκαταστάθηκε το κέντρο «Ταβάνια».

Οικία Ι. Χατζηκυριάκου

Οδός Μάρκου Αυρηλίου 1

Το κτίσμα βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τους Αέρηδες της Πλάκας και ήταν ένα από τα πρώτα ιδιωτικά κτίρια της απελευθερωμένης Αθήνας. Αν και ανακαινίστηκε στα τέλη του 20ού αιώνα, σήμερα είναι εγκαταλελειμμένο και με graffiti στους τοίχους του ισογείου.

Οικία Κλεάνθη-Schaubert (Παλαιό Πανεπιστήμιο)

Οδός Θόλου 5

Το αρχικό κτήριο χρονολογείται τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα. Το 1831 αγοράστηκε από τον Σταμάτιο Κλεάνθη και τον Eduard Schaubert οι οποίοι και προχώρησαν σε επισκευές και στην οικοδόμηση νέου κτίσματος πάνω στο παλαιότερο. Το κτίριο νοικιάστηκε το 1834 στη Γραμματεία Δημοσίας Εκπαίδευσης, αρχικά για να στεγαστεί το πρώτο Γυμνάσιο της Αθήνας και στη συνέχεια για να φιλοξενηθεί το νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο. Τότε προστέθηκαν τρεις αίθουσες διδασκαλίας και κατασκευάστηκε ένα αμφιθέατρο ανατομίας από τον Δανό αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen.
Μετά το 1850 νοικιάστηκε από το Υπουργείο Στρατιωτικών και χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας. Το 1868 είχαν φιλοξενηθεί στο κτίριο πρόσφυγες της Κρητικής επανάστασης και το 1922-1923 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Μεταπολεμικά στο ισόγειο στεγάστηκε ταβέρνα με την επωνυμία «Παληό Πανεπιστήμιο», ενώ σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το σπίτι του Καδή ή αλλιώς «Οικία Κοκοβίκου»

Οδός Τριπόδων 32

Είναι το σπίτι του Αντωνάκη και της Ελενίτσας από την ελληνική ταινία «Η δε γυνή να φοβείται τον άντρα», όπου ακούστηκαν οι επικές ατάκες «σκασμός Αντωνάκη μου» και «παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω». Η ταινία γυρίστηκε το 1965 και περισσότερο από εκατό χρόνια πριν, το σπίτι αυτό ήταν η κατοικία του τελευταίου Τούρκου δικαστή (καδή) επί Τουρκοκρατίας.
Το 1995 το σπίτι χαρακτηρίστηκε διατηρητέο και στις αρχές του 2000 ξεκίνησαν ανασκαφές στο εσωτερικό και στην αυλή. Τον Σεπτέμβριο του 2014 ανακοινώθηκε η απόφαση εκποίησής του στο πλαίσιο αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, ωστόσο οι αντιδράσεις ήταν έντονες και έτσι, μέχρι και σήμερα, παραμένει αναξιοποίητο.

Πηγή φωτογραφίας: Facebook / Αθηνολόγιο