Dr Muscat (ΠΟΥ) σε CNN Greece: Ένας στους έξι θανάτους νέων οφείλεται σε αυτοκτονία

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζονται κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία μπορούν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο προκλήσεων ψυχικής υγείας στην ενήλικη ζωή.

Έτσι, δεν αποκλείεται να δούμε αργότερα στον πληθυσμό, που βίωσε ζήτημα ψυχικής υγείας σε νεαρή ηλικία, συνέπειες όπως χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις, κατανάλωση ουσιών, αλκοόλ, ανεργία ακόμη και αυτοκτονίες.

Σύμφωνα με τη μελέτη Global Burden of Disease, 1 στους 6 θανάτους μεταξύ νέων ηλικίας 10-24 ετών οφείλεται σε αυτοκτονία το 2019 στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια. Επιπλέον, 1 στους 6 ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια ζει με πάθηση ψυχικής υγείας. Από αυτούς που πάσχουν από μια πάθηση, περίπου 1 στους 7 είναι παιδιά και έφηβοι - οποιοσδήποτε κάτω των 19 ετών.

Εάν οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια, τότε η αλήθεια αυτή δεν είναι μόνο οδυνηρή, αλλά προβληματίζει τα μέγιστα και μας κάνει να αναρωτιόμαστε, κατά πόσο οι πολιτικές δημόσιας υγείας, είναι τελικά ισχυρές στην Ευρώπη, ώστε να μπορέσουν να μειώσουν το καινούριο «στίγμα» που έρχεται και που σε μεγάλο βαθμό δημιούργησε η πανδημία. Μία νέα πανδημία μετά την πανδημία- αυτή της ψυχικής υγείας- η οποία ωστόσο δεν φαίνεται να έχει ορατό ορίζοντα λήξης.

Ποιες πολιτικές- πρόληψης, διάγνωσης & ίασης- πρέπει να σχεδιάσουμε ώστε να μπορέσουμε να μειώσουμε τα προβλήματα ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους; Μπορούμε να προβλέψουμε τις αυτοκτονίες και να τις προλάβουμε; Τι έχουν να μας πουν τα ίδια τα παιδιά; μπορούμε να τους ακούσουμε; Οι κυβερνώντες μας έχουν το σθένος να θέσουν στην κορυφή της ατζέντας και των πολιτικών τους την ψυχική υγεία και την ευημερία και να εργαστούν αποτελεσματικά πάνω σε αυτές; Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο τις κοινότητες, προς την κατεύθυνση ενδυνάμωσης των νέων ανθρώπων; Πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τα υγειονομικά συστήματα ώστε να προβλέπουν τις ανάγκες των νέων μας;

Για όλα αυτά μιλάμε σήμερα στο CNN Greece, με την Dr Natasha Azzopardi Muscat, Director, Country Health Policies and Systems at WHO/Europe, η οποία παραβρέθηκε και συντόνισε μία σειρά πάνελς, στο συνέδριο που διοργανώθηκε από το Περιφερειακό Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ευρώπη μεταξύ 3-5 Νοεμβρίου 2022 στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στο πλαίσιο της Εβδομάδας Ψυχικής Υγείας. Το συνέδριο, υποστηρίχθηκε από το Γραφείο για την Ποιότητα της Φροντίδας Υγείας στην Αθήνα και το Περιφερειακό Γραφείο Ευρώπης.

«Οι εμπειρίες μας από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την πανδημία του COVID-19 επιβεβαιώνουν ηχηρά την ανάγκη να ενσωματωθεί το MHPSS (Mental Health and Psycho-Social Services) στα εθνικά σχέδια ετοιμότητας, απόκρισης και ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης», τονίζει εμφατικά η συνομιλήτριά μας, καθώς «Αυτός είναι ένας σημαντικός στόχος του Πανευρωπαϊκού Συνασπισμού Ψυχικής Υγείας», τον οποίο στηρίζει υποδειγματικά μάλιστα και η Ελλάδα.

Είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο επίσης, αυτό που αναφέρει η Dr. Muscat, και αφορά στη χάραξη πολιτικών για τουςνέους: «Εμείς στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ευρώπης, στοχεύουμε να το αλλάξουμε αυτό, εμπλέκοντας τους νέους όσο το δυνατόν περισσότερο στη λήψη αποφάσεων».

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:

Dr. Muscat, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συνεργάζεται με την Ελληνική Κυβέρνηση για την ευαισθητοποίηση όλων μας, όσον αφορά στην ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Για τον λόγο αυτό μάλιστα, οργανώθηκε αυτή η ειδική εβδομάδα. Είναι εύλογο να αντιληφθούμε γιατί οργανώθηκε το συμπόσιο αυτό, καθώς μετά την πανδημία, βιώνουμε πλέον μία δεύτερη πανδημία, αυτή της ψυχικής υγείας με πολλαπλές συνέπειες στις οικογένειες και στις κοινωνίες. Τι θα μας λέγατε για την τρέχουσα κατάσταση της ψυχικής υγείας των νέων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη;

Η ψυχική υγεία πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας της δημόσιας υγείας για άτομα όλων των ηλικιών. Αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζονται κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία μπορούν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο προκλήσεων ψυχικής υγείας στην ενήλικη ζωή, μαζί με χαμηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις, μεγαλύτερο κίνδυνο ανεργίας και πολλά άλλα. Για να μην αναφερθούμε στο δραματικό και μη αποδεκτό υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών σε αυτόν τον πληθυσμό, με τη μελέτη Global Burden of Disease, η οποία μας λέει ότι 1 στους 6 θανάτους μεταξύ νέων ηλικίας 10-24 ετών οφείλεται σε αυτοκτονία το 2019 στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια.

Ένας στους 6 ανθρώπους βιώνει ψυχική πάθηση

Οι καταστάσεις ψυχικής υγείας είναι απίστευτα συχνές: γνωρίζουμε ότι περίπου 1 στους 6 ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια ζει με πάθηση ψυχικής υγείας. Από αυτούς που πάσχουν από μια πάθηση, περίπου 1 στους 7 είναι παιδιά και έφηβοι - οποιοσδήποτε κάτω των 19 ετών.

Στην Ελλάδα, τα νούμερα είναι παρεμφερή, με περίπου 1 στους 6 ανθρώπους να έχει πάθηση ψυχικής υγείας ή χρήσης ουσιών το 2020.

Δυστυχώς, στην περιοχή μας τα συστήματα ψυχικής υγείας συχνά δεν έχουν σχεδιαστεί για να προσελκύουν νέους ή να παρέχουν υψηλής ποιότητας, αποτελεσματική βοήθεια σε νέους που ζουν με προβλήματα ψυχικής υγείας.

Και τα πράγματα περιπλέκονται, λόγω του ότι οι νέοι συχνά αγνοούνται όταν πρόκειται για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την ψυχική τους υγεία. Εμείς στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ευρώπης, στοχεύουμε να το αλλάξουμε αυτό, εμπλέκοντας τους νέους όσο το δυνατόν περισσότερο στη λήψη αποφάσεων.

Για παράδειγμα, την περασμένη εβδομάδα φιλοξενήσαμε το πρώτο φόρουμ του ΠΟΥ/Ευρώπης για τη νεολαία, προσκαλώντας νέους από όλη την περιοχή στα Τίρανα της Αλβανίας για να μιλήσουν για τα θέματα υγείας που τους ενδιαφέρουν. Σε αυτό το πνεύμα θέλουμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με και για τους νέους, ακόμη και όταν πρόκειται για την ψυχική υγεία και την ευημερία τους.

Η ψυχική υγεία, επιτέλους στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας

Ποιο είναι το βασικό μήνυμα του ΠΟΥ προς τις κυβερνήσεις αναφορικά με την ψυχική υγεία και ειδικά την ψυχική υγεία των νέων;

Το κύριο μήνυμά μας είναι ότι η ψυχική υγεία δεν πρέπει πλέον να βρίσκεται στο ναδίρ των προτεραιοτήτων μας, αλλά θα πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας για την υγεία.

Θα θέλαμε επίσης να στείλουμε το μήνυμα στις κυβερνήσεις ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα σε πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, τα δεδομένα μας δείχνουν ότι τα συστήματα ψυχικής υγείας υποχρηματοδοτούνται, είναι δυσπρόσιτα και συχνά δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των ανθρώπων. Επομένως, οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν περισσότερα για να καταστήσουν τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας προσβάσιμες και ανοιχτές σε όλους.

Οι «οικονομικές» παρεμβάσεις ψυχικής υγείας

Δεύτερον, τα συστήματα ψυχικής υγείας δεν έχουν ακόμη κατασκευαστεί για να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των νέων. Πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στην πρόληψη, την προώθηση και την έγκαιρη θεραπεία, καθώς αυτές είναι οι πιο οικονομικές παρεμβάσεις ψυχικής υγείας για τους νέους. Αυτές οι παρεμβάσεις μπορούν να βοηθήσουν πολύ στην πρόληψη πολλών κακουχιών και ταλαιπωριών αργότερα στη ζωή.

Και τρίτον, αυτές οι προσπάθειες πρέπει να βασίζονται σε στοιχεία, δεδομένα και έρευνα. Και πρέπει να σχεδιαστούν από τους ίδιους τους νέους, ώστε να περιλαμβάνουν τις ανάγκες και τις προοπτικές τους.

Αναφερθήκατε στην πρώτη Σύνοδο Κορυφής της νεολαίας του ΠΟΥ/Ευρώπης στα Τίρανα, με νέους που συγκεντρώθηκαν από όλη την Ευρώπη για να συζητήσουν θέματα που τους ενδιαφέρουν. Τι μοιράστηκαν μαζί σας σχετικά με την ψυχική υγεία και τις ανάγκες ψυχικής τους υγείας;

Το Φόρουμ Νεολαίας των Τιράνων ήταν μια από τις μεγαλύτερες προσπάθειές μας για τη δέσμευση των νέων στην αλλαγή των συστημάτων υγείας. Για την ψυχική υγεία, ρωτήσαμε τους νέους ποια είναι η ποιότητα της φροντίδας και της υποστήριξης ψυχικής υγείας στις κοινότητές τους – ποιοι είναι οι άνθρωποι και ποιοι είναι οι χώροι που συμβάλλουν στην ψυχική υγεία και ευημερία τους και πώς θα μπορούσαν να ενισχυθούν.

Οι νέοι λοιπόν, είχαν μερικά ισχυρά και απλά μηνύματα – οι κοινότητες έχουν πολλές ευκαιρίες να συμβάλουν στην ψυχική υγεία και ευημερία, από οικογένειες έως δασκάλους, χώρους εργασίας, σχολεία και διαδικτυακούς χώρους και παράγοντες επιρροής. Και οι ενέργειες τελικά που απαιτούνται είναι συχνά πολύ απλές – μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, μεγαλύτερος σεβασμός, μεγαλύτερη αποδοχή και περισσότερη προσπάθεια να συμπεριληφθούν οι νέοι στις λύσεις που αφορούν τις πολιτικές για τη δημόσια και την ψυχική υγεία.

Η δύναμη του Πανευρωπαϊκού Συνασπισμού Ψυχικής Υγείας

Πέρυσι ξεκινήσατε τον Πανευρωπαϊκό Συνασπισμό Ψυχικής Υγείας Υγείας, μια πρωτοβουλία που έχει λάβει μεγάλη υποστήριξη και από την ελληνική κυβέρνηση. Τι έχει πετύχει μέχρι τώρα ο Συνασπισμός σας και ποια είναι τα επόμενα βήματά σας;

Είχαμε πράγματι μια γεμάτη χρονιά. Πάνω από 200 άτομα έχουν ενταχθεί στον Συνασπισμό Ψυχικής Υγείας από όλη την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων κρατών μελών, ΜΚΟ και ΜΚΟ, άτομα που ζουν με προβλήματα ψυχικής υγείας, ακαδημαϊκούς και πολλούς άλλους.

Τον περασμένο Μάϊο, πραγματοποιήσαμε την πρώτη συνάντηση του Συνασπισμού ώστε να αρχίσουμε να διαμορφώνουμε το έργο του Συνασπισμού, συνδέοντας εμπειρογνώμονες και προσφέροντάς τους έναν χώρο για να μοιραστούν τη γνώση και την τεχνογνωσία τους στην υπηρεσία του κοινού μας στόχου.

Η συνάντηση αυτή, κατέληξε σε μια σαφή λίστα με τις προκλήσεις, τους στόχους και τις απαραίτητες ενέργειες για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας σε όλη τη διάρκεια της ζωής, τη μετατροπή των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την προστασία της ψυχικής υγείας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Μία από τις ενέργειες που εντόπισε ο Συνασπισμός ήταν η ανάγκη για καλύτερη κατανόηση του τοπίου και των παρεμβάσεων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και την ευημερία στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια. Με τα συνεργαζόμενα κέντρα του ΠΟΥ, έχουμε αρχίσει να χαρτογραφούμε αυτούς τους πόρους σε όλη την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια.

Επιτρέψτε μου να αναφέρω, ότι η Ελληνική Κυβέρνηση είναι ένθερμος υποστηρικτής του Συνασπισμού από τις πρώτες μέρες του, και ότι κάνουμε σημαντική πρόοδο μαζί, επίσης μέσω του Γραφείου Ποιότητας Φροντίδας στην Αθήνα.

Το αθλητικό & πολιτιστικό «στίγμα» του εγκλεισμού…

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι νέοι υπέφεραν ιδιαίτερα λόγω της επίδρασης των υγειονομικών μέτρων που αποφάσισαν οι χώρες, καθώς περιορίστηκαν καθολικά σχεδόν, δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός, ο πολιτισμός και η ψυχαγωγία. Ποια θα λέγατε ότι ήταν η επίδραση στην ψυχική τους υγεία; Τι μας διδάσκει αυτή η απαγόρευση για τη σημασία των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, αναφορικά με τη γενική ψυχική ευεξία;

Η μειωμένη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των αθλημάτων, είναι ένας λόγος που η ψυχική υγεία των νέων επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τα μέτρα περιορισμού του COVID-19.

Είναι γνωστό ότι η άσκηση έχει θετική επίδραση στην ψυχική υγεία και ευεξία, καθώς και στη μείωση της κατάθλιψης και του άγχους. Συνολικά, η συμμετοχή στον αθλητισμό μπορεί να είναι επωφελής για την προαγωγή της ψυχικής υγείας, υπό την προϋπόθεση ότι τα κοινωνικά οφέλη είναι ανέπαφα – ο αθλητισμός πρέπει να είναι απαλλαγμένος από εκφοβισμό και αδικαιολόγητη πίεση για παιχνίδι. Ο ΠΟΥ συνεργάζεται με αθλητές και οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της FIFA, για την προαγωγή της ψυχικής υγείας, όπως μέσω της εκστρατείας #ReachOut.

Οι τέχνες και ο πολιτισμός υποστηρίζουν επίσης πολύ την ψυχική υγεία και ευεξία, τόσο άμεσα με τη μείωση των συναισθημάτων του στρες και ορισμένων συμπτωμάτων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος, καθώς και πιο έμμεσα, όπως με την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, την οικοδόμηση κοινωνικών δεξιοτήτων και ικανότητα επικοινωνίας για την υγεία κάποιου, μειώνοντας το στίγμα που σχετίζεται με την υγεία και πολλά άλλα.

Για τους λόγους αυτούς, η υποστήριξη του αθλητισμού, των τεχνών και του πολιτισμού και η διασφάλιση της συνέχισης και της ένταξής τους στην κοινοτική ζωή είναι απαραίτητη για τη συλλογική ψυχική υγεία και ευημερία των ανθρώπων, ειδικά για τους νέους.

Η ψυχική μας υγεία στην post COVID era

Ενώ προετοιμαζόμαστε πλέον για έναν κόσμο μετά τον COVID-19, τη μετά πανδημίας εποχή, διαπιστώνουμε ότι η Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ αντιμετωπίζει συρράξεις και συγκρούσεις που αφορούν ορισμένα από τα κράτη μέλη της. Τι μάθαμε σχετικά με την ψυχική υγεία των ανθρώπων και ποια διδάγματα πρέπει να κρατήσουμε;

Πραγματοποιήσαμε ένα εργαστήριο τον περασμένο Οκτώβριο στη Βαρσοβία της Πολωνίας για να κάνουμε έναν απολογισμό του τι μας διδάσκει ο πόλεμος στην Ουκρανία σχετικά με την ψυχική υγεία σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε καλύτερα.

Ένα πράγμα που μάθαμε είναι ότι σε ορισμένες χώρες, εξακολουθούμε να βλέπουμε υπερβολική έμφαση στις παθολογίες ψυχικής υγείας και όχι αρκετή στις προστατευτικές παρεμβάσεις που παρέχονται μέσα και από τις κοινότητες – δηλαδή, ουσιαστικές δραστηριότητες που αυξάνουν την ευημερία και την ανθεκτικότητα.

Ανάγκη για εξειδικευμένη φροντίδα

Ωστόσο, πρέπει επίσης να προσέχουμε ότι ένας μικρός αριθμός ατόμων με χρόνιες παθήσεις ψυχικής υγείας θα χρειαστεί εξειδικευμένη φροντίδα. Τα συστήματα ψυχικής υγείας σε ορισμένες χώρες υποδοχής προσφύγων αγωνίζονται να παράσχουν ποιοτική περίθαλψη στους δικούς τους πληθυσμούς, γεγονός που δείχνει πολλά για την ανάγκη να συνεχίσουμε να επενδύουμε στα συστήματα ψυχικής υγείας μας. Τα συστήματά μας πρέπει να είναι κατασκευασμένα για να λειτουργούν τόσο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όσο και εκτός αυτών.

Υπάρχει συμφωνία μεταξύ των χωρών υποδοχής προσφύγων ότι η δέσμευση επαγγελματιών που φτάνουν από την Ουκρανία στην παροχή Ψυχικής Υγείας και Ψυχοκοινωνικών Υπηρεσιών είναι ζωτικής σημασίας. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση προβλημάτων χωρητικότητας του συστήματος, αλλά και επειδή η κοινή εμπειρία, η γλώσσα και ο πολιτισμός τους μπορούν να δημιουργήσουν έναν χώρο κοινής θεραπείας προς όφελος όλων. Ωστόσο, η επίσημη πρόσληψή τους συχνά παρεμποδίζεται από εθνικούς κανονισμούς που δεν αναγνωρίζουν τα επαγγελματικά διαπιστευτήρια που αποκτήθηκαν στην Ουκρανία.

Οι εμπειρίες μας από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την πανδημία του COVID-19 επιβεβαιώνουν ηχηρά την ανάγκη να ενσωματωθεί το MHPSS (Mental Health and Psycho-Social Services) στα εθνικά σχέδια ετοιμότητας, απόκρισης και ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης. Αυτός είναι ένας σημαντικός στόχος του πανευρωπαϊκού μας Συνασπισμού Ψυχικής Υγείας.