Ανακαλύπτοντας το KRAS-G12C: Με το βλέμμα στην Ιατρική Ακριβείας
Γράφει ο Περικλής Γιόβας, Ιατρικός Διευθυντής Amgen Hellas
Η ιατρική στις μέρες μας κινείται ολοένα και περισσότερο προς την κατεύθυνση της εξατομίκευσης. Προσπαθεί δηλαδή να χαρτογραφήσει επακριβώς τα χαρακτηριστικά κάθε νόσου, που διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή και επηρεάζουν την εξέλιξή της. Με τον τρόπο αυτό, δίνει τη μάχη στοχευμένα, με τα πιο κατάλληλα όπλα κάθε φορά.
Στα ογκολογικά νοσήματα, η εξατομίκευση είναι κρίσιμης σημασίας. Ξεκινά από τον εντοπισμό των θέσεων του αντιπάλου που είναι ευάλωτες και στοχεύσιμες. Οι θέσεις αυτές συχνά συνδέονται με μία μετάλλαξη - μια αλλαγή δηλαδή στο γενετικό υλικό των κυττάρων – που για παράδειγμα τροποποιεί τη δομή και τη λειτουργία μίας πρωτεΐνης. Κομβικό ρόλο γι΄αυτό τον εντοπισμό, παίζουν στις μέρες μας ειδικοί ανιχνευτές, που λέγονται «βιοδείκτες».
Η ιστορία των RAS είναι χαρακτηριστική. Είναι η πιο συχνή οικογένεια ογκογονιδίων στους ανθρώπους, που πρωτοανακαλύφθηκαν το 1982. Ανάμεσά τους, το KRAS υπάρχει σε πολλούς συμπαγείς όγκους. Για παράδειγμα, η μετάλλαξη KRAS-G12C βρίσκεται περίπου σε 1 στους 8 ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα στη μη πλακώδη μορφή του, μια κακοήθεια με υψηλή θνητότητα που πολλές φορές συνδέεται με το κάπνισμα. Η μεταλλαγμένη πρωτεϊνη KRAS-G12C αποτελούσε πεδίο εντατικών ερευνητικών μαχών, δεδομένου πως εμπλέκεται στην αποστολή «σημάτων» προς τα καρκινικά κύτταρα. Ωστόσο, για δεκαετίες όλες οι προσπάθειες κατέληγαν σε Βατερλώ. Ώσπου μια ακαδημαϊκή ερευνητική ομάδα ανακοίνωσε στα τέλη του 2013 πως ανακάλυψε μία ειδική θέση, που μοιάζει με κερκόπορτα στο πρωτεϊνικό αυτό κάστρο. Παρότι πολλοί αντιμετώπισαν την ανακοίνωση με δυσπιστία, ομάδες βιοτεχνολογικών εταιρειών που ήδη ερευνούσαν το αντικείμενο ενέτειναν ακόμη περισσότερο τις προσπάθειές τους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ανακαλύφθηκε το πρώτο μικρό μόριο που είχε την ικανότητα να προσδεθεί στη συγκεκριμένη μεταλλαγμένη πρωτεΐνη-στόχο και να την ενεργοποιεί, μπλοκάροντας έτσι και την αποστολή σημάτων προς τον όγκο.
Οι ρυθμιστικοί φορείς στις ΗΠΑ και την Ευρώπη έδωσαν προτεραιότητα στην αξιολόγηση αυτού του νέου μορίου -που δεν αποτελεί κλασική χημειοθεραπεία και έχει μορφή χαπιού- επιτρέποντας την ταχύτερη διεξαγωγή κλινικών μελετών. Έτσι, μέσα στο 2021, έλαβε έγκριση κυκλοφορίας με την ταχύτητα των εγκριτικών διαδικασιών να αποτελεί ρεκόρ για τα χρονοδιαγράμματα ανάπτυξης νέων φαρμάκων. Σε ερευνητικό στάδιο βρίσκονται επίσης και άλλα μόρια με παρόμοιους μηχανισμούς δράσης.
Ενώ η κλινική έρευνα για τη συγκεκριμένη αλλά και άλλες μεταλλάξεις της οικογένειας KRAS εντατικοποιείται, η στοχεύσιμη θεραπευτική προσέγγιση για ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα που έχουν τη μετάλλαξη KRAS-G12C και βρίσκονται σε προχωρημένο τοπικό στάδιο ή έχουν μεταστάσεις, παρά τη χορήγηση άλλων θεραπευτικών σχημάτων, έχει σημειώσει πρόοδο.
Προϋπόθεση ωστόσο για την εξατομικευμένη αντιμετώπιση είναι η έγκαιρη ανίχνευση αυτών των μεταλλάξεων, όπως και αρκετών άλλων, κατά το στάδιο της βιοψίας, μέσω βιοδεικτών. Στις μέρες μας υπάρχει η δυνατότητα ταυτόχρονου ελέγχου πολλαπλών μεταλλάξεων (NGS).
Η Amgen Hellas, θέλοντας να συμβάλει έμπρακτα στην εξατομικευμένη αυτή προσέγγιση, συνεργάζεται με την Ένωση Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος για τη διενέργεια ελέγχου πολλαπλών μεταλλαξεων σε όσους βρίσκονται στο στάδιο της διάγνωσης.
Επίσης, εγκαινιάζει φέτος την εκστρατεία ‘Βρες το KRAS G12C’, μια πρωτοβουλία ενημέρωσης για τη σημασία της έγκαιρης και στοχευμένης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα σε συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικό κοινωνικό φορέα ‘FairLife-Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα’.
GRC-NP-1022-80014