Δρ. Φαίδρα Λογοθέτη: Η πανδημία της ψυχικής διαταραχής πολύ μεγαλύτερη και οδυνηρή από τον COVID
Η πανδημία της ψυχικής διαταραχής δυστυχώς ήταν και εξακολουθεί να είναι πολύ μεγαλύτερη σε έκταση, πιο οδυνηρή και με πολύ πιο συγκλονιστικές συνέπειες από αυτή του covid-19, ενώ οι μεγάλοι χαμένοι ήταν όσοι ήδη αγωνίζονταν να αντιμετωπίσουν προϋπάρχουσες ψυχικές διαταραχές, τονίζει στο αφιέρωμα «Η Υγεία στην επόμενη ημέρα» του CNN Greece, η Δρ. Φαίδρα Λογοθέτη, Kλινική Ψυχολόγος-Εκπαιδεύτρια Mindfulness.
Στην συνέντευξη που ακολουθεί, η διακεκριμένη κλινική ψυχολόγος, αναφέρεται ακόμη και στην παιδική κακοποίηση, η οποία απασχολεί τόσο έντονα τις τελευταίες εβδομάδες την Ελλάδα και κατά πόσο η υγειονομική κρίση αύξησε αυτά τα περιστατικά, σημειώνοντας ότι «μόνο το 0,07% των περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων καταγγέλλονται δυστυχώς. Το 99,93% των περιστατικών αυτών θα παραμείνουν για πάντα στο σκοτάδι. Επομένως, δεν γνωρίζουμε αν αυτό που έχει αυξηθεί είναι τα περιστατικά ή οι καταγγελίες».
Η πανδημία πάντως, δεν αύξησε το αστικό έγκλημα, αλλά το μείωσε κατά 37%, σύμφωνα με την πιο τεκμηριωμένη και ολοκληρωμένη έρευνα της Καθηγήτριας Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, Amy Nivette και των συνεργατών της, όπως αναφέρει η κυρία Λογοθέτη.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
Κυρία Λογοθέτη, στις 10 Οκτωβρίου γιορτάσαμε την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Δυστυχώς η πανδημία του COVID-19, άφησε πίσω της μία ακόμη σιωπηλή πανδημία, αυτή της ψυχικής υγείας. Πώς βλέπετε τον ψυχισμό των ανθρώπων και τις συμπεριφορές τους;
Η περίοδος μετά το covid μοιάζει περισσότερο τραυματική από αυτό που είχαμε αρχικά φανταστεί. Ο αντίκτυπός της ήταν ασφαλώς διαφορετικό στον καθένα, αλλά αναμφίβολα πολύ τραυματικό για τους περισσότερους. Οι μεγάλοι χαμένοι ήταν όσοι ήδη αγωνίζονταν να αντιμετωπίσουν προϋπάρχουσες ψυχικές διαταραχές.
Οι επιστημονικές έρευνες στον χώρο της Ψυχικής Υγείας αποκαλύπτουν ανησυχητικά ποσοστά για τον γενικότερο πληθυσμό. Παρατηρήσαμε αύξηση 25% της αγχώδους διαταραχής, 27% της μείζονος κατάθλιψης καθώς 50% των οργανικών διαταραχών που συνδέονται με το στρες. Αυξήθηκαν τα ποσοστά αυτοκτονιών, η κατάθλιψη στους νέους, τα συμπτώματα μετατραυματικού στρες, η χρήση ουσιών, οι διατροφικές διαταραχές.
Όλο αυτό το διάστημα οι άνθρωποι ανησύχησαν σοβαρά για την ψυχική τους υγεία. Μόνο μέσα στο 2021 το ποσοστό των ανθρώπων που ενδιαφέρθηκαν να διαγνωστούν διαδικτυακά για θέματα που αφορούσαν την ψυχολογική τους κατάσταση αυξήθηκε κατά 500%.
Η οξεία φάση της πανδημίας μπορεί να τελείωσε, αλλά τα ποσοστά για τα οποία σας συζητώ συνεχίζουν να ανεβαίνουν.
Η πανδημία της Ψυχικής διαταραχής δυστυχώς ήταν πολύ μεγαλύτερη σε έκταση, πιο οδυνηρή και με πολύ πιο συγκλονιστικές συνέπειες από αυτή του covid-19.
Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες μιας σειράς αποτρόπαιων και σοκαριστικών πράξεων, είτε αυτές λέγονται κακοποιητικές συμπεριφορές, είτε γυναικοκτονίες, είτε δολοφονίες, είτε παιδεραστία εσχάτως. Πόση βία τελικά έκρυβε η πανδημία και ο εγκλεισμός; Τι άλλο θα βγάλει το «κουτί της … πανδώρας»; Υπάρχει ελπίδα για καλύτερες και πιο ασφαλείς ημέρες;
Δεν έχουμε αρκετές και έγκυρες επιστημονικές έρευνες που να επιβεβαιώνουν ότι οι εγκληματικές πράξεις αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η πιο τεκμηριωμένη και ολοκληρωμένη έρευνα που έχουμε μέχρι τώρα για το θέμα είναι της Καθηγήτριας Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, Amy Nivette και των συνεργατών της. Ερεύνησαν 23 χώρες στην Ευρώπη, Αμερική και Ασία και κατέληξαν ότι το αστικό έγκλημα, όχι μόνο δεν αυξήθηκε, αλλά μειώθηκε κατά 37% κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αποτρόπαια εγκλήματα δυστυχώς συνέβαιναν πάντα. Θυμηθείτε τις υποθέσεις του παιδόφιλου πατέρα Δουρή που κακοποιούσε σεξουαλικά τα παιδιά του ή την υπόθεση Φραντζή που στραγγάλισε και τεμάχισε τη σύζυγό του. Αντίστοιχες φρικιαστικές υποθέσεις υπάρχουν, δυστυχώς, αρκετά τακτικά.
Αυτό που σίγουρα αυξήθηκε είναι ο χρόνος προβολής ή η επανάληψη, ειδήσεων που αφορούν αποτρόπαια εγκλήματα σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθώς και τα κοινωνικά δίκτυα, δίνοντας ίσως σε όλους μας την αίσθηση μιας ψευδούς διάρκειας των τραγικών αυτών γεγονότων.
Η παιδική κακοποίηση υπήρχε πάντα στις κοινωνίες, δεν αποτελεί καινούριο φαινόμενο. Ωστόσο τις τελευταίες εβδομάδες το θέμα με την 12χρονη ανεβάζει τρομακτικά το θόρυβο, την ανησυχία και την φρίκη. Στα χρόνια της πανδημίας, σύμφωνα με την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης, αυξήθηκαν τα περιστατικά σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, με τη σεξουαλική κακοποίηση στα κορίτσια να είναι σχεδόν διπλάσια από το 2020 μέχρι το 2022. Ποια η γνώμη σας για αυτά που ζούμε και ακούμε;
Μόνο το 0,07% των περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων καταγγέλλονται. Το 99,93% των περιστατικών αυτών θα παραμείνουν για πάντα στο σκοτάδι. Επομένως, δεν γνωρίζουμε αν αυτό που έχει αυξηθεί είναι τα περιστατικά ή οι καταγγελίες.
Ωστόσο, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η πανδημία υπερέβαλε πρακτικά όλους τους παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδική κακοποίηση. Το κλείσιμο των σχολείων, η οικογενειακή βία, οι συγκρούσεις του ζευγαριού, η απαγόρευση μετακινήσεων, η επιβολή απομάκρυνσης από άτομα έξω από την στενή οικογένεια, αλλά και οι προϋπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές των γονιών αύξησαν αναμφίβολα την συχνότητα καθώς και την ένταση των παραγόντων κινδύνου. Δυστυχώς, η καραντίνα είχε το πιο οδυνηρό αντίκτυπο για τις ευάλωτες περιπτώσεις ανηλίκων που υποχρεωτικά έμειναν για καιρό πολύ κοντά στον κακοποιητικό γονέα τους.
Η πραγματική έκταση της παιδικής κακοποίησης κρύφτηκε αρχικά από την πανδημία. Φανταστείτε ότι κατά τη διάρκεια των lockdowns, οι επισκέψεις ρουτίνας στον παιδίατρο ή οι κοινωνικές επισκέψεις μειώθηκαν πολύ με αποτέλεσμα να μειωθούν και οι ευκαιρίες που είχαν οι γιατροί, αλλά και ο κοινωνικός περίγυρος να ανακαλύψει και να καταγγείλει οποιαδήποτε υποψία παιδικής κακοποίησης. Το τελευταίο διάστημα, λοιπόν, άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια όλα αυτά που τόσο καλά ο εγκλεισμός έκρυβε.
Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε έγκαιρα την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία;
Δυστυχώς τα σημάδια εντοπισμού της παιδικής κακοποίησης δεν είναι πάντα εμφανή. Τα παιδιά σπάνια μιλάνε σε κάποιον για αυτό αφού η ψυχή τους είναι πλημμυρισμένη από φόβο, ντροπή, ενοχή. Συχνά δε τα κακοποιημένα παιδιά δεν γνωρίζουν ότι αυτό που τους συμβαίνει είναι κακοποιητικό.
Από την άλλη, υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη κακοποίησης –Επομένως, το κάθε παιδί θα εκδηλώσει διαφορετικά συμπτώματα ανάλογα με το είδος της κακοποίησης που έχει υποστεί ή την ηλικία του.
Μερικά συμπτώματα που θα πρέπει να μας θορυβήσουν σε ένα παιδί είναι η μοναχικότητα, το έντονο άγχος, οι εφιάλτες, η αδικαιολόγητη επιθετικότητα, η απόσυρση, ο ξαφνικοί φόβοι, οι συχνές απουσίες από το σχολείο, η ακατάλληλη για την ηλικία του γνώση σεξουαλικών πρακτικών, οι σεξουαλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά.
Ωστόσο, το πρόβλημα με τη παιδική κακοποίηση είναι το ποιος θα καταγγείλει. Άνθρωποι του σχολείου, της γειτονιάς, ή τα μέλη της στενής οικογένειας τις περισσότερες φορές γνωρίζουν τα πάντα, αλλά δεν μιλούν. Χρειαζόμαστε ασφαλείς τρόπους καταγγελίας τέτοιων – και για τα θύματα, αλλά και για εκείνους που θα καταγγείλουν το περιστατικό.
Σας επισκέπτονται καθημερινά άνθρωποι κάθε ηλικίας φαντάζομαι. Ποια είναι η μεγαλύτερη αγωνία και ο φόβος τους και ποια τα οχυρά τους;
Ο αριθμός των ανθρώπων που ζήτησαν τα τελευταία χρόνια τη βοήθεια μας αυξήθηκε δραματικά και πέρα του αναμενόμενου. Η πανδημία λειτούργησε σαν μεγεθυντικός φακός για να αναδείξει τα προβλήματα, τις αγωνίες και τα αδιέξοδα ψυχικά ευάλωτων ανθρώπων.
Παράλληλα, οι άνθρωποι κατακλύστηκαν ξαφνικά από έναν πρωτόγνωρο φόβο, μια αγωνιώδη αβεβαιότητα για το μέλλον καθώς και ένα αίσθημα ματαιότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ποσοστά του στρες, και της θλίψης στους ανθρώπους έχει χτυπήσει ανησυχητικά ρεκόρ.
Η κοινωνία μας δεν αντέχει άλλο τραύμα, άλλο φόβο. Χρειαζόμαστε να ξαναέρθουμε σε επαφή με την ελπίδα, την αισιοδοξία, το όνειρο – τις μόνες στέρεες βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί ο άνθρωπος να ατενίζει τη ζωή με θάρρος και προσμονή. Να εκπαιδεύσουμε από την αρχή την ψυχή μας να γεύεται με ευγνωμοσύνη τη παρούσα στιγμή.
Αυτή η εποχή είναι δύσκολη αλλά είναι παράλληλα και η μεγάλη μας ευκαιρία να διαλέξουμε από την αρχή που θα δίνουμε από εδώ και στο εξής αξία, χρόνο και αγάπη.