Καππάτου στο CNN Greece: Ο βιαστής είναι άνθρωπος της διπλανής πόρτας – Τα σημάδια

Πόσο ευθύνεται τελικά η πανδημία, ο εγκλεισμός και η ανέχεια; Μήπως η κοινωνία αντί για βήματα μπροστά οδεύει σε ένα νέο Μεσαίωνα; Μήπως η ψυχική υγεία είναι μία νέα οδυνηρή πανδημία με ανυπολόγιστες συνέπειες που δεν μπορούσαμε ούτε καν να φανταστούμε;

Παρατηρώντας τις τελευταίες εβδομάδες την δραματική ιστορία κακοποίησης της 12χρονης, τους απίστευτους διαλόγους –ένθεν κακείθεν- μία ιστορία που πήρε την σκυτάλη από το δραματικό σήριαλ των γυναικοκτονιών, είναι εύλογο να αναρωτηθούμε: ΠΟΥ ΠΑΜΕ; Που οδεύουμε ως κοινωνία, που χάθηκε η συμπόνοια μας, η ενσυναίσθηση, η ευαισθησία και η αλληλεγγύη; Και τι άλλο έχουμε να περιμένουμε;

Το CNN GR συνάντησε μία πολύ έμπειρη ψυχολόγο & παιδοψυχολόγο, την διακεκριμένη κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου, με στόχο να ανιχνεύσουμε τα βαθύτερα αίτια της θλιβερής αυτής ιστορίας που κρύβει πολύ πηχτό σκοτάδι, μαυρίλα και ερωτηματικά.

Είναι δε πολύ ενδιαφέροντα τα στοιχεία που μας καταθέτει η συνομιλήτρια μας, όπως:
Οι μελέτες παγκοσμίως υποδεικνύουν, ότι μόνο το 10% των θυμάτων κακοποιείται από αγνώστους. Το 60% είναι γνώριμα άτομα της οικογένειας οι θύτες, με αλληλεπίδραση στα παιδιά. Το 30% είναι μέλη της οικογένειας δηλ. συγγενείς.

Κακοποιούνται και δεν μιλάνε…

Αξίζει να τονίσουμε, ότι μέχρι το 40% των θυμάτων κακοποίησης, δεν έχει κάποιο σημάδι, το 73% παγκοσμίως των θυμάτων σιωπά ακόμη και μέχρι ένα χρόνο και ένα 45% δεν μιλά για την κακοποίηση που έχει υποστεί, για τουλάχιστον 5 χρόνια.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

Κυρία Καππάτου, η παιδική κακοποίηση υπήρχε πάντα στις κοινωνίες, δεν αποτελεί καινούριο φαινόμενο. Ωστόσο τις τελευταίες εβδομάδες το θέμα με την 12χρονη ανεβάζει τρομακτικά την ανησυχία και το φόβο για την ζωή και την ασφάλεια πολλών παιδιών. Στα χρόνια της πανδημίας, σύμφωνα με την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης, αυξήθηκαν τα περιστατικά σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, με τη σεξουαλική κακοποίηση στα κορίτσια να είναι σχεδόν διπλάσια από το 2020 μέχρι το 2022. Όπως μαθαίνουμε επίσης από την ΕΛΑΣ, στους 8 μήνες του τρέχοντος έτους, κακοποιήθηκαν σεξουαλικά 300 παιδιά. Ποια η γνώμη σας για αυτά που ζούμε και ακούμε;

Το θέμα τη κακοποίησης υπήρχε υπάρχει και φοβάμαι ότι θα εξακολουθήσει να υπάρχει. Δεν είναι καινούριο. Βεβαίως αυτό που πρέπει να σημειώσουμε, είναι ότι το γεγονός πώς υπάρχουν καταγγελίες, δεν σημαίνει ότι υπάρχει και αύξηση των περιστατικών. Έχουμε πολλές περιπτώσεις που περιστατικά κακοποίησης, είτε λεκτικά, είτε σωματικά και σεξουαλικά, αποσιωπώνται και μόνο ένας μικρός, αριθμός αυτών καταγγέλλεται. Δεν είμαστε επομένως σίγουροι ότι στην παρούσα φάση έχουμε αύξηση, ωστόσο είναι θετικό ότι οι άνθρωποι και δη οι γονείς- που η κακοποίηση αποτελεί τον πιο ακραίο φόβο για τα παιδιά τους- ευαισθητοποιούνται.

Αναμφισβήτητα έχουμε πολλά βήματα να κάνουμε ακόμη στη χώρα μας, καθώς δεν υπάρχει μία επίσημη υπηρεσία, ή φορέας που να καταγράφει όλα τις καταγγελίες. Το θέμα της έλλειψης της καταγραφής, είναι μείζον επομένως.

Αξίζει δε να τονίσουμε, ότι το 40% των θυμάτων κακοποίησης, δεν έχει κάποιο σημάδι, το 73% παγκοσμίως των θυμάτων σιωπά ακόμη και μέχρι ένα χρόνο και ένα 45% δεν μιλά για την κακοποίηση που έχει υποστεί, για τουλάχιστον 5 χρόνια. Βλέπουμε ότι η κακοποίηση εξυφαίνεται σε συνθήκες σιωπής και μόνο η ανακάλυψή της έχει αξία.

Πώς θα εντοπίσουμε έγκαιρα την κακοποίηση

Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε έγκαιρα την κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία;

Κατ’ αρχάς να σας πω ότι δεν είναι πολύ εύκολο να εντοπιστούν τα περιστατικά της κακοποίησης και μάλιστα τις περισσότερες φορές, δεν πάει το μυαλό μας. Επιπλέον, αξίζει να σημειώσουμε ότι πολλά περιστατικά επιθυμούν να αποσύρουν στην συνέχεια τις καταγγελίες, κυρίως από τον φόβο της διαπόμπευσης και αυτό για εμένα προσωπικά είναι το πλέον σοβαρό.

Οι γονείς βέβαια που είναι πιο ευαισθητοποιημένοι μπορούν να παρατηρήσουν την συμπεριφορά του παιδιού, όπως ξαφνικές φοβίες, εφιάλτες, ανασφάλειες, τάση απομόνωσης. Επίσης, όταν το παιδί, αποφεύγει ένα συγκεκριμένο άτομο που μέχρι πρότινος ήταν κοντά του, όταν μειώνονται οι σχολικές του επιδόσεις, όταν παραπονιέται τακτικά συνεχώς για ψυχοσωματικούς πόνους κυρίως γύρω από στην κοιλιά και δη στη περιγεννητική περιοχή, ή βλέπει κάποιες φορές αίμα, όταν υπάρχει μία έντονη σεξουαλικότητα δυσανάλογη με ην αναπτυξιακή φάση του παιδιού και την ηλικία του κρυμμένη μέχρι πρότινος, ή όταν το παιδί παρουσιάζει τάσεις φυγής, ή παραμελεί την προσωπική του υγιεινή, ή όταν υπάρχουν κρυφά μυστικά ή δώρα κλπ.. Γενικά μία αναίτια αλλαγή. Όλα αυτά θα πρέπει να μας θορυβήσουν. Βεβαίως, δεν σημαίνει ότι κάθε αλλαγή συνεπάγεται και κακοποίηση, αυτό θα πρέπει να το διευκρινίσουμε.

Βιαστής – Ο άνθρωπος υπεράνω πάσης υποψίας

Μπορείτε να σκιαγραφήσετε το προφίλ του παιδεραστή αλλά και του βίαιου ανθρώπου; Μελέτες κάνουν λόγο για έναν συγγενή, γνωστό, φίλο της οικογένειας, υπεράνω πάσης υποψίας.

Στην κυριολεξία, ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Ένα οικείο πρόσωπο της οικογένειας, ευγενικό, το οποίο έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των μελών της και φυσικά του παιδιού. Ωστόσο πίσω από το πρόσωπο αυτό, κρύβεται ένας χαρακτήρας, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα κατωτερότητας, ανώριμος, ο οποίος τις περισσότερες φορές έχει ο ίδιος βιώσει παρόμοια εμπειρία κακοποίησης. Οι μελέτες παγκοσμίως υποδεικνύουν, ότι μόνο το 10% των θυμάτων κακοποιείται από αγνώστους. Το 60% είναι γνώριμα άτομα της οικογένειας οι θύτες, με αλληλεπίδραση στα παιδιά και πάντα υπεράνω πάσης υποψίας όπως είπαμε παραπάνω. Και άτομα με δυνατότητα πρόσβασης στα παιδιά, δάσκαλοι, καθηγητές, έχουν δηλαδή ένα είδος εξουσίας απέναντι στα παιδιά. Το 30% είναι μέλη της οικογένειας ή συγγενικά πρόσωπα.

Η πανδημία αποκάλυψε, δεν προκάλεσε…

Η πανδημία και ο εγκλεισμός έκρυβαν πολλά δεινά τελικά στον κόρφο τους, με κορυφαίο το θέμα της ψυχικής υγείας. Μία σιωπηλή πανδημία μέσα στην πανδημία. Ποιο δίδαγμα πρέπει να κρατήσουμε από την υγειονομική κρίση και τι να αφήσουμε πίσω;

Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα, ότι για όλα τα δεινά της κακοποίησης αλλά και της ενδοοικογενειακής βίας, ευθύνεται αποκλειστικά η πανδημία και ο εγκλεισμός, ωστόσο το βέβαιον είναι ότι η πρωτοφανής υγειονομική κρίση, ανέδειξε, ξεσκέπασε και ενίσχυσε πολλές παθογένειες και δυσλειτουργίες. Δεν τις προκάλεσε ωστόσο. Ξέρετε, μετά από μία σοβαρή κρίση, πάντα έχουμε κάποια κοινωνική έκρηξη λόγω της ψυχικής επιβάρυνσης. Και στην πανδημία, εκφράστηκε από την αρχή η ανησυχία από τους ειδικούς, αναφορικά με τις επιπτώσεις αυτής της ιδιαίτερης υγειονομικής κατάστασης στη ψυχική υγεία των παιδιών και των ενηλίκων.

Ο καταλύτης του κινήματος Metoo

Γιατί όμως συμβαίνουν τώρα οι καταγγελίες και οι αποκαλύψεις κυρία Καππάτου; Τι άλλαξε;

Σίγουρα σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και το κίνημα metoo σε παγκόσμιο επίπεδο. Μαζί με τα ανοιχτά τραύματα, άνοιξαν και τα στόματα, με αποτέλεσμα η κίνηση αυτή να βοηθήσει σημαντικά τους ανθρώπους να πάρουν δύναμη, θάρρος και έμπνευση και να καταθέσουν τελικά το πρόβλημά τους.
Αυτό ωστόσο που θα ήθελα να σημειώσω και με προβληματίζει είναι ότι βλέπουμε πώς οι κοινωνίες κάνουν βήματα πίσω… Παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν χαθεί πολλά δικαιώματα των ανθρώπων και όχι μόνο των γυναικών, ενώ ένα μεγάλο μέρος των κατακτήσεων των γυναικών, έχει πάει πίσω. Οι κοινωνίες δεν έχουν ισότητα, κάτι που παρατηρούν όλοι σχεδόν οι κοινωνικοί επιστήμονες. επομένως έχουμε πολύ δρόμο να κάνουμε μπροστά μας, όταν πρέπει να δημιουργήσουμε έναν ενεργό κόσμος ισότητας για όλους.

Θέλουμε γονείς – πνευματικούς φάρους

Ως ψυχολόγος αλλά και παιδοψυχολόγος, σας επισκέπτονται καθημερινά πολλοί άνθρωποι και παιδιά. Ποια είναι η μεγαλύτερη αγωνία τους και ποιες οι γραμμές αμύνης τους;

Η αγωνία των γονιών, είναι πράγματι το ζήτημα ψυχικής υγείας και οι αγχώδεις διαταραχές των παιδιών τους. Η κακοποίηση αποτελεί τον μεγαλύτερο εφιάλτη τους ωστόσο τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να το υποψιαστούν καν.
Εμείς αυτό που λέμε εμφατικά, είναι η ανάγκη για ενημέρωση διότι στο τέλος της ημέρας, δεν θέλουμε φοβισμένους γονείς, θέλουμε ενημερωμένους και υποψιασμένους. Θέλουμε γονείς - φάρους για την πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Η εμπεριστατωμένη και σωστή ενημέρωση και η πρόληψη, αποτελούν τις πρώτες γραμμές αμύνης.

Προσοχή στην υπερπροβολή των περιστατικών

Βλέπουμε ότι τις γυναικοκτονίες διαδέχονται οι κακοποιήσεις παιδιών. Το κοινωνικό βαρέλι μοιάζει να μην έχει πάτο. Τι άλλο μας περιμένει;

Δεν είναι απαραίτητο να έρθει κάτι ακόμη χειρότερο. Ήδη το βαρέλι της κοινωνίας μοιάζει βαρύ και βαθύ. Το χειρότερο στοιχείο που θα έλεγα ότι με απασχολεί, είναι το γεγονός της υπερπροβολής όλων αυτών των περιστατικών, είτε λέγονται γυναικοκτονίες, είτε παιδική κακοποίηση, είτε συμμορίες ανηλίκων, είτε ενδοοικογενειακή βία. Και όλη αυτή η υπερπροβολή, λειτουργεί συχνά ως μεγεθυντικός φακός που μπορεί να βρει σε πολλές περιπτώσεις μιμητές. Για να λειανθεί επομένως το μείζον αυτό κοινωνικό πρόβλημα, απαιτείται απόλυτη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επίσημη καταγραφή των περιστατικών και εφαρμογή των ποινών.
Κάθε κρίση κρύβει και μία πρόκληση και η μεγαλύτερη πρόκληση για τους γονείς, είναι να βρίσκονται δίπλα στα παιδιά τους, πραγματικά και ουσιαστικά διαθέσιμοι.