Υπερφωσφαταιμία και Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ): Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς
Ο φώσφορος και δη ο πλεονάζων, δεν είναι πάντα καλός για τον ανθρώπινο οργανισμό. Στις περιπτώσεις που μιλάμε για έναν ασθενή με χρόνια νεφρική νόσο, ο φώσφορος αποτελεί μία από τις πιο γνωστές τοξίνες.
Η υπερφωσφαταιμία, η οποία συναντάται σε ποσοστό πάνω από το 50% παγκοσμίως στον αιμοκαθαιρόμενο πληθυσμό, συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης επασβεστώσεων (αγγειακών και μαλακών μορίων) και ευθύνεται για την αυξημένη θνησιμότητα των ασθενών αυτών. Η ουσιαστική έλλειψη αποτελεσματικότητας στη θεραπεία της υπερφωσφαταιμίας μόνο με δίαιτα, καθιστά αναγκαίο να εστιάσουμε την προσοχή μας στις φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες είναι ικανές να εξαλείψουν το πλεόνασμα του φωσφόρου.
Τα παραπάνω επισημαίνει με άρθρο του στο CNN Greece o κύριος Ιωάννης Γριβέας, MD,PhD, Διευθυντής Νεφρολογικής Κλινικής στο Νοσηλευτικό Ίδρυμα Μετοχικού Ταμείου Στρατού, Επιστημονικός Διευθυντής Μονάδας Χρόνιας Αιμοκάθαρσης «Polyxenia-Renal».
Υπερφωσφαταιμία και Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ)
Για τους ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου (ΧΝΑ-ΤΣ) η αιμοκάθαρση είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη θεραπεία υποκατάστασης. Είναι γνωστό ότι οι ασθενείς αυτοί έχουν απωλέσει μεγάλο μέρος των λειτουργιών των ιθαγενών τους νεφρών, όπως η απομάκρυνση ουραιμικών τοξινών. Η διαδικασία της απομάκρυνσης, σ’ αυτή την κατηγορία των ασθενών, εξαρτάται είτε από τις συνθήκες της κάθαρσης (τύπος μεμβράνης, χρόνος και συχνότητα θεραπείας) είτε από τα χαρακτηριστικά των ασθενών (ηλικία, δίαιτα, όγκος κατανομής, συνυπάρχουσα νοσηρότητα). Ο φώσφορος είναι μία από τις πιο γνωστές τοξίνες, η υπερφωσφαταιμία συναντάται σε πάνω από το 50% παγκοσμίως στον αιμοκαθαιρόμενο πληθυσμό, συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης επασβεστώσεων (αγγειακών και μαλακών μορίων) και θεωρείται μία από τις συνιστώσες υπεύθυνες για την αυξημένη θνησιμότητα και θνητότητα των ασθενών αυτών.
O διαιτητικός περιορισμός του φωσφόρου αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη θεραπευτική στρατηγική. Η εφαρμογή του στην κλινική πράξη έχει αποδειχτεί πρόκληση για πολλούς λόγους, με κυριότερο τη δυσκολία αποφυγής τροφίμων με συντηρητικά στη σύγχρονη δίαιτα. Η ουσιαστική έλλειψη αποτελεσματικότητας στη θεραπεία της υπερφωσφαταιμίας μόνο με δίαιτα καθιστά αναγκαίο να εστιάσουμε την προσοχή στις φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες είναι ικανές να εξαλείψουν το πλεόνασμα του φωσφόρου. Υπολογίζεται ότι περίπου 95% των ασθενών με ΧΝΑ-ΤΣ θα χρησιμοποιήσει κάποια στιγμή δεσμευτικά του φωσφόρου.
Στη δεκαετία του ΄70 οι ενώσεις που περιέχουν αργίλιο ήταν το πρότυπο θεραπείας για τον έλεγχο της υπερφωσφαταιμίας σε ασθενείς με XNA-TΣ, εξαιτίας της άκρως αποτελεσματικής φωσφοροδεσμευτικής τους δράσης. Εξαιτίας του υψηλού επιπέδου τοξικότητάς τους δεν χρησιμοποιούνται πλέον, παρά μόνο καταχρηστικά μετά από αποτυχία άλλων θεραπειών και για πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Από τη δεκαετία του ΄80 και πιο έντονα στη δεκαετία του ΄90, το ανθρακικό και το οξικό ασβέστιο αντικατέστησαν τις ενώσεις που περιέχουν αργίλιο. Η ευρεία διάδοσή τους βασίστηκε στην αποτελεσματικότητα, στην ανεκτικότητα και στο χαμηλό τους κόστος. Άλλοτε μικρές και άλλοτε μεγαλύτερες ανησυχίες έχουν διατυπωθεί όσον αφορά στο αυξημένο φορτίο του ασβεστίου και του πιθανού ρόλου του στην εξέλιξη των στεφανιαίων επασβεστώσεων, με επακόλουθο την αυξημένη καρδιαγγειακή θνησιμότητα μεταξύ των ασθενών με ΧΝΑ-ΤΣ.
Η πρώτη από τις ενώσεις που άνοιξε μία άλλη προοπτική στην αντιμετώπιση της υπερφωσφαταιμίας ήταν η σεβελαμέρη, ένα κατιονικό πολυμερές που δεν περιέχει ασβέστιο, αργίλιο ή άλλα μέταλλα και δεν απορροφάται από το έντερο. Απαιτεί όμως τη λήψη μεγάλου αριθμού χαπιών με συχνές τις γαστρεντερολογικές διαταραχές.
Το σουκροφερικό οξύ-υδροξείδιο είναι ένας μοντέρνος φωσφοροδεσμευτικός παράγοντας που έχει εξαιρετική αποτελεσματικότητα με μικρό αριθμό χαπιών. Υπάρχουν μάλιστα μελέτες που δείχνουν τον σημαίνοντα ρόλο που έχει και σε άλλες παραμέτρους της οστικής νόσου των νεφροπαθών, βοηθώντας ευεργετικά το μεταβολικό προφίλ των ασθενών γενικότερα.
Παρά την αυξανόμενη ποικιλομορφία των θεραπευτικών επιλογών, η επίτευξη και η διατήρηση χαμηλών επιπέδων φωσφόρου δεν είναι εύκολη. Λιγότεροι από το 50% των ασθενών με ΧΝΑ-ΤΣ το καταφέρνουν τους πρώτους 6 μήνες ένταξής τους σε αιμοκάθαρση και περίπου το 25% μετά από ένα χρόνο. Δυστυχώς, η κακή συμμόρφωση των ασθενών με τη δίαιτα και τη λήψη των δεσμευτικών του φωσφόρου είναι συχνό πρόβλημα. Πιστεύεται ότι η «επιθετική» εκπαίδευση των ασθενών με την αρωγή από το νοσηλευτικό προσωπικό, από ειδικούς διαιτολόγους και τους θεράποντες νεφρολόγους μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα.