Η δύναμη της Βιοασφάλειας στην ζωή μας: Η Δρ. Αναστασία Χασάπη της DNASequence στο CNN Greece

Δεν γνωρίζουμε εάν το θέμα της Βιοπαρακολούθησης και της Βιοασφάλειας θα είχε το ίδιο ενδιαφέρον σε περιόδους προ πανδημίας, είναι βέβαιον όμως, ότι η σοβαρή υγειονομική κρίση του COVID-19 που βιώσαμε, έστρεψε την προσοχή μας στα ζητήματα αυτά.

Άλλωστε εδώ και εκατομμύρια χρόνια, ο άνθρωπος έχει μάθει να συμβιώνει με τα μικρόβια και μόνο όταν χαθεί αυτή εύθραυστη ισορροπία, υπάρχει πραγματική ανησυχία και μεγάλα ερωτηματικά.

Και τώρα λοιπόν που χάθηκε για τα καλά- και υπεύθυνοι σε μεγάλο βαθμό είμαστε όλοι εμείς που με κάποιο τρόπο πληγώσαμε το περιβάλλον και το οικοσύστημα- ήγγικεν η ώρα, να αντιληφθούμε στην πραγματική της διάσταση, το νόημα της Βιοασφάλειας.

Συνοδοιπόρος μας στο ταξίδι αυτό, είναι μία πολύ νέα και δυναμική επιστήμων η οποία κάνει υπερήφανη την Ελλάδα και το άυλο ερευνητικό κεφάλαιο, τόσο στη χώρα μας, όσο και στο εξωτερικό. Η Δρ. Αναστασία Χασάπη, Vice President for Research DNA Sequence SRL.

Αφορμή για την συζήτησή μας, αποτέλεσε η πρόσφατη συνεργασία αιχμής, της DNASequence, με την Ιατρική σχολή Αθηνών, η οποία αφορά στην αντιμετώπιση των παθογόνων, μέσω της Μεταγονιδιωματικής (metagenomics) στη ΜΕΘ του νοσοκομείου Ευαγγελισμός, στη ναυαρχίδα του ΕΣΥ.

Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται λεπτομερής μικροβιακή χαρτογράφηση με χρήση Μεταγονιδιωματικής ανάλυσης και Βιοπληροφορικής ερμηνείας σε χώρους ΜΕΘ με στόχο το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα, να επεκταθεί ευρέως στις Εντατικές Μονάδες της χώρας.

Η DNASequence προσφέρει end-to-end λύσεις στη μικροβιακή ανίχνευση και ταυτοποίηση φυτικών και ζωικών ειδών, χρησιμοποιώντας state-of-the-art τεχνολογίες Βιοτεχνολογίας, Αλληλούχισης Νέας Γενίας, Βιοπληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης. Ο πυρήνας της εταιρείας είναι ακαδημαϊκός, με ισχυρή επιστημονική ομάδα που απαρτίζεται από Έλληνες επιστήμονες και επικεφαλής τον καθ. Χρήστο Ουζούνη.

Η εταιρεία είναι βραβευμένη από την Αναπτυξιακή Τράπεζα (HDB), μέλος του Elevate Greece, του Hellenic Biocluster (HBio), του Agridiver cluster και του Egg accelerator. Υπάρχει επίσης σύμφωνο συνεργασίας με τον ΕΛΓΟ-Δήμητρα, ενώ έχουν κατατεθεί πατέντες στις ΗΠΑ και τον ΟΒΙ και έπεται χρηματοδότηση από την EBRD για την ανάπτυξη business plan.

Η εταιρεία αναδείχθηκε στο ειδικό τεύχος της Jerusalem Post με τίτλο "Greece and Israel: Pillars of Regional Stability" και στην Washington Times special report "Greece 2021", ενώ τον περασμένο Μάϊο, η επιστημονική Ομάδα ήταν καλεσμένη στο HAPSc 2022 Forum. Έχει αναδειχθεί σε Company of the year για την Ευρώπη και τη Βρετανία, σύμφωνα με το Life Sciences Review Europe.

Κάτοχος ISO9001, ISO27001 και σε διαδικασία έκδοσης ISO17025, η DNASequence δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αξιοπιστία και ποιότητα των αποτελεσμάτων, με ένα πλούσιο χαρτοφυλάκιο έργων τα τελευταία τρία χρόνια λειτουργίας της. Ενδεικτικά έργα:

Στον τομέα της Βιοασφάλειας

* Πιλοτικά έργα σε κρατικές υποδομές

* Έλεγχος ασφάλειας και ποιότητας υδάτων (ΕΥΑΘ Γαλάτσι)

* Έλεγχος Βιοασφάλειας σε μονάδες Βιολογικού καθαρισμού σε Αίγιο και Αγ. Νικόλαο Κρήτης (Constrat)

* Έλεγχος Βιοασφάλειας εδάφους στο Ελληνικόν (INTRAKAT)

* Καταγραφή μικροβιώματος στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών

* Μικροβιακός έλεγχος σε υπεραστικά λεωφορεία

* Μικροβιακός έλεγχος σε κρουαζιερόπλοιο

* Έκδοση πιστοποιητικού Βιοασφάλειας ξενοδοχειακών υποδομών σε πλήθος ξενοδοχείων, σε συνεργασία με την SWISS APPROVAL TECHNISCHE BEWERTUNG ΑΕ

Στον τομέα του Πολιτισμού

* Έλεγχος μικροβιώματος στον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα (συνεργασία με κα Μοροπούλου)

* Έλεγχος βιοδιαβρωτικών παραγόντων στο Ευπαλίνειο Όρυγμα (Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού)

* Αξιολόγηση κατάστασης και συντήρησης έργων τέχνης (Εθνική Πινακοθήκη)

* Έλεγχος μικροβιώματος στον Μυκηναϊκό αρχαιολογικό χώρο Δεσφίνας (Καθ. Ιωάννης Λυριτζής)

Στον τομέα της φυτικής και ζωικής ταυτοποίησης

* Ταυτοποίηση ποικιλίας γλυκάνισου Λέσβου (ΕΜΠ)

* Ταυτοποίηση ποικιλιών αμπέλων Θράκης (ΕΜΠ)

* Ταυτοποίηση ποικιλιών αμπέλου Ιονίου (ΕΜΠ)

Ταυτόχρονα γίνονται συζητήσεις για τον έλεγχο γονιμότητας εδάφους σε εκτάσεις μετά από πυρκαγιά και για τον έλεγχο μικροβιακής επιβάρυνσης εδαφών σε ορυχεία με κρατικούς φορείς, όπως επίσης και με τον ΚΕΜΕΑ.

Η DNASequence συμμετέχει σε δύο ερευνητικά προγράμματα Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ (IcyTrace και Archaeogene). Το πρώτο αφορά τον έλεγχο ασφάλειας σε μονάδα παραγωγής παγωτού και την ταυτοποίηση των συστατικών που χρησιμοποιούνται, ενώ το δεύτερο αφορά την ταυτοποίηση μικροβιώματος στον χώρο ανασκαφής της Κας Παπακώστα, στους Κήπους Σαλαλάτ στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου

Τέλος, το Υπουργείο Υγείας έχει συμπεριλάβει την εταιρεία στο πρόγραμμα Symviasis που αφορά τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις.

Η αναγκαιότητα της βιοασφάλειας στην εποχή μας

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης με την Δρ. Χασάπη έχει ως εξής:

1. Κυρία Χασάπη, δραστηριοποιείστε σε έναν τομέα ιδιαίτερα προκεχωρημένο, υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, με άξονες τη Βιοτεχνολογία, τη Βιοπληροφορική και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Τι σημαίνει με κατανοητά λόγια η Βιοασφάλεια για τη δημόσια υγεία, τον πολιτισμό, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία;

Μέχρι πρόσφατα ο όρος Βιοασφάλεια ήταν συνδεδεμένος με τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης εξάπλωσης παθογόνων και τοξικών παραγόντων σε εργαστήρια υψηλής επικινδυνότητας. Η Βιοασφάλεια όμως, αφορά όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και έχει να κάνει με την ανάλυση και διαχείριση κινδύνων για την ανθρώπινη, ζωική́ και φυτική́ υγεία.

Αυτό έχει επεκτάσεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, από την αξιολόγηση της Βιοασφάλειας χώρων υγειονομικού ενδιαφέροντος και χώρων συνωστισμού όπως μεταφορικοί κόμβοι και εμπορικά κέντρα, στον έλεγχο Βιοασφάλειας υδάτων και γραμμών παραγωγής τροφίμων και καλλυντικών. Αν πάμε ένα βήμα παραπέρα, η Βιοσφάλεια μπορεί να αφορά και αντικείμενα υψηλής αξίας όπως αρχαιολογικά μνημεία και έργα τέχνης, όπου εκεί το ζητούμενο είναι η αξιολόγηση παρουσίας βιολογικών παραγόντων που ενδέχεται να αλλοιώνουν το έργο.

Η μεταγονιδιωματική στη ΜΕΘ του Ευαγγελισμού

1. Πρόσφατα, ανακοινώσατε συνεργασία αιχμής, με την Ιατρική σχολή Αθηνών, η οποία αφορά στην αντιμετώπιση των παθογόνων, μέσω της Μεταγονιδιωματικής (metagenomics) στη ΜΕΘ του νοσοκομείου Ευαγγελισμός, στη ναυαρχίδα του ΕΣΥ. Τι σημαίνει το επιστημονικό αυτό νέο τόσο για το υγειονομικό σύστημα, όσο και για τους ασθενείς;

Είμαστε υπερήφανοι και νιώθουμε ιδιαίτερο αίσθημα ευθύνης, καθώς μας δίνεται η ευκαιρία να εφαρμόσουμε την τεχνολογία μας σε ένα ουσιαστικό και καίριο πλαίσιο, σε συνεργασία με εξαιρετικούς επιστήμονες όπως η Δρ. Κοτανίδου, ο Δρ. Σιάσιος, η Δρ. Λάγιου και ο Δρ. Μαγιορκίνης. Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται λεπτομερής μικροβιακή χαρτογράφηση με χρήση Μεταγονιδιωματικής ανάλυσης και Βιοπληροφορικής ερμηνείας σε χώρους ΜΕΘ, αποκαλύπτοντας με πρωτοφανή ευκρίνεια την παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών και ανθεκτικών βακτηριακών στελεχών, καθώς και την κατανομή τους στο χώρο. Στόχος μας είναι το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα να επεκταθεί ευρέως στις ΜΕΘ της χώρας, προσφέροντας έναν ουσιαστικό τρόπο καταγραφής και ελέγχου της μετάδοσης ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, ένα εργαλείο στον τεράστιο αγώνα που δίνουν τα νοσοκομεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Από το νοσοκομείο στο Οινοποιείο…

1. Γιατί είναι τόσο σημαντική μία καταγραφή του μικροβιώματος σε ένα νοσοκομείο; Έχει την ίδια βαρύτητα, η συγκεκριμένη καταγραφή σε ένα νοσοκομείο, ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο και ένα Οινοποιείο;

Το νοσοκομειακό πλαίσιο και ιδιαίτερα οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας αποτελούν σίγουρα ένα ιδιαίτερα κρίσιμο περιβάλλον καθώς υπάρχει μεγάλο μικροβιακό φορτίο, έντονη κινητικότητα και παρουσία ασθενών με εύθραυστο ανοσοποιητικό σύστημα. Αντίστοιχα όμως, αναδείχθηκε στην διάρκεια της πανδημίας η σημασία εφαρμογής συστημάτων Βιοπαρακολούθησης και σε άλλους κλειστούς χώρους συνωστισμού. Ας μην ξεχνάμε τα πολλά παραδείγματα γρήγορης εξάπλωσης του SARS-CoV-2 σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, σε σχολεία και σε μέσα μεταφοράς όπως το περίφημο λεωφορείο προσκυνητών τον Φεβρουάριο του 2020. Ταυτόχρονα, ο κόσμος είναι πλέον ενημερωμένος και απαιτητικός ως προς τις υπηρεσίες που παρέχονται, και αναζητά βιοασφαλείς χώρους στην εργασία, στην εκπαίδευση, στη διαμονή, στην ψυχαγωγία, στις εμπορικές δραστηριότητες.

Το μήνυμα της DNASequence για το Brain Drain

1. Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο- για την αγορά εργασίας και τη χώρα μας- το μήνυμα που στέλνει η Στον πυρήνα της βρίσκονται Έλληνες επιστήμονες, οι οποίοι αποφάσισαν να εργαστούν στη χώρα μας, βάζοντας φρένο στο επονείδιστο brain drain και στην αιμορραγία της μετανάστευσης λαμπρών μυαλών. Από την μέχρι σήμερα εμπειρία σας, ποια θα λέγατε ότι είναι τα αδύναμα σημεία της Πολιτείας και ποια τα προτερήματα;

Το ζήτημα του brain drain είναι μεγάλη πληγή εδώ και χρόνια στη χώρα. Έχοντας αποτελέσει κι εγώ η ίδια κομμάτι του «εξόριστου» επιστημονικού προσωπικού για μια δεκαετία, μπορώ να πω με σιγουριά ότι οι περισσότεροι Έλληνες του εξωτερικού αναζητούν ένα πάτημα για να μπορέσουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα και να προσφέρουν την δημιουργικότητα και τις γνώσεις τους. Είναι πολύ θετική (και απαραίτητη) η ύπαρξη χρηματοδοτικών εργαλείων που προσφέρονται από την Πολιτεία, τόσο σε ερευνητικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο, που επιτρέπουν την ανάπτυξη πρωτοποριακών εγχειρημάτων όπως αυτό της DNASequence. Δυστυχώς όμως, οι διαδικασίες χρηματοδότησης φέρουν συχνά τεράστιες καθυστερήσεις με αποτέλεσμα να μην αντέχουν οι νέοι επιστήμονες και οι νεοφυείς εταιρείες την μεγάλη χρονική αναμονή χωρίς οικονομική στήριξη. Εξίσου ανησυχητικός είναι ο σκεπτικισμός με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι Έλληνες επιστήμονες και επιχειρηματίες που προσπαθούν να κάνουν κάτι καινοτόμο στη χώρα, καθώς προτιμάται η στήριξη ξένων επενδύσεων που χρησιμοποιούν το ελληνικό ερευνητικό δυναμικό.

1. Καθώς γίνεται μεγάλη συζήτηση παγκοσμίως για την ανθεκτικότητα των μικροβίων και όπως αναφέρουν συχνά οι επιστήμονες, η εν λόγω ανθεκτικότητα αλλά και οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, αποτελούν τεράστια υγειονομική βόμβα για τα συστήματα υγείας και τους ανθρώπους, με ποιο τρόπο μπορεί να βοηθήσει στην κατεύθυνση αυτή, η DNASequence;

Οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις απασχολούν πάγια τα συστήματα υγείας παγκοσμίως, με την χώρα μας να διατηρεί δυστυχώς την πρωτιά μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. στον επιπολασμό ανθεκτικών στελεχών. Το πιλοτικό έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη και του οποίου ηγείται η Δρ. Κοτανίδου, στρέφει την προσοχή μας από τον ασθενή στον χώρο που τον περιβάλλει, κάνοντας ενδελεχή καταγραφή όλων τον μικροοργανισμών που εντοπίζονται στις επιφάνειες και τον αέρα των ΜΕΘ του ΓΝ Ευαγγελισμός.

Στόχος μας είναι να καταγραφεί το μικροβιακό «αποτύπωμα» των χώρων, για να αποκτήσουμε εικόνα των προβληματικών σημείων και των κόμβων μετάδοσης ασθενειών. Οι χιλιάδες μικροοργανισμοί που αναμένεται να εντοπιστούν θα ερμηνευθούν ως προς την παθογονικότητα και την ανθεκτικότητά τους σε αντιβιοτικά, σε συνεργασία με το εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ υπό την καθηγήτρια Παγώνα Λάγιου και τον επίκουρο καθηγητή Γκίκα Μαγιορκίνη.

Οχυρωμένοι απέναντι στις υγειονομικές κρίσεις

1. Εκτιμάτε ότι οι πανδημίες και γενικότερα οι υγειονομικές προκλήσεις, θα μας χτυπούν την πόρτα πιο συχνά πλέον; Και ποια είναι τα οχυρά εκείνα με τα οποία μπορούμε να προστατευτούμε;

Πολλά έχουν ειπωθεί επί του θέματος, και συνήθως δυσοίωνα το οποίο το αποδίδω εν μέρη στην μεγάλη περιπέτεια που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Σίγουρα οι συνεχείς μετακινήσεις και το ότι γινόμαστε όλο και περισσότερο «Πολίτες του Κόσμου» ευνοούν την εξάπλωση παθογόνων που υπό άλλες συνθήκες θα παρέμεναν περιορισμένοι. Αυτό όμως δεν είναι κάτι καινούριο.

Θα εστιάσω στο θετικό της πανδημίας και θα πω ότι μέσα από όλη αυτή την διαδικασία μάθαμε να προστατευόμαστε και να προστατεύουμε τον συνάνθρωπό μας, και αυτή η εμπειρία πιστεύω ότι θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οχύρωσή μας απέναντι σε μελλοντικές υγειονομικές προκλήσεις.

Βιοασφάλεια, οικοσύστημα & κλιματική αλλαγή

1. Μπορεί η Βιοασφάλεια να βοηθήσει με κάποιο τρόπο στην προστασία του περιβάλλοντος, του οικοσυστήματος και τι μπορεί να μας διδάξει για την κλιματική πρόκληση και την πράσινη μετάβαση;

Με πολλούς τρόπους! Όπως ανέφερα και αρχικά, η Βιοασφάλεια δεν αφορά μόνο την δική μας υγεία αλλά και όλου του οικοσυστήματος. Ίσως ο σημαντικότερος τομέας εφαρμογών εδώ είναι η Βιοασφάλεια υδάτων, η οποία περιλαμβάνει την Βιοπαρακολούθηση του πόσιμου νερού, των αστικών λυμάτων, των Βιολογικών καθαρισμών, αλλά και την ανίχνευση και ταυτοποίηση μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα από βιομηχανικά λύματα, εντοπίζοντας πιθανές απειλές για την ανθρώπινη, ζωική και φυτική υγεία.

Και στο έδαφος όμως, οι ίδιες τεχνικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της ασφάλειάς του σε περίπτωση αλλαγής χρήσης, αλλά και της γονιμότητάς του, το οποίο είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον σε πυρόπληκτα εδάφη για την διευκόλυνση αναδασωτικών προσπαθειών.