Όταν το παιδί μας γίνεται ο θύτης: Τι οδηγεί στην άσκηση βίας σε άλλα παιδιά;

Γράφει η Χρύσα Παπακυργιάκη*

Πολλές φορές οι γονείς θα εκφράσουν μια ανησυχία στην πιθανότητα το παιδί τους να βιώσει κοροϊδία ή θυματοποίηση στο σχολείο ή και έξω από αυτό, από φίλους ή παρέα συνομηλίκων του. Πλέον ο εκφοβισμός και ειδικά ο σχολικός εκφοβισμός είναι διαδεδομένα φαινόμενα, με πληθώρα πληροφοριών να βρίσκεται σε εύκολη πρόσβαση, με αποτέλεσμα, ο γονέας αλλά και πολλοί εκπαιδευτικοί παρακολουθούν το παιδί για κάτι τέτοιο.

Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που το δικό μας παιδί είναι αυτό που θα φερθεί άσχημα; Θα βρίσει, θα μιλήσει με προσβλητικό τρόπο ή θα κοροϊδέψει κάποιο συμμαθητή ή συμμαθήτριά του; Μια τέτοια πιθανότητα πονάει, σωστά; Μας βγάζει έξω από τα νερά μας, μας απογοητεύει και μας προβληματίζει. Πώς έφτασε το παιδί σε αυτό το σημείο; Τι συμβαίνει μέσα του; Και τελικά, τι μπορώ να κάνω για να το βοηθήσω;

Μελέτες των τελευταίων 20 ετών δείχνουν ότι ο λεκτικός εκφοβισμός αλλά και τα υπόλοιπα είδη εκφοβισμού (σωματικός, σεξουαλικός, κοινωνικός, ρατσιστικός κτλ) είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που πλέον εξετάζεται όχι μόνο αναφορικά στη δυάδα θύτης-θύμα αλλά σε ευρύτερο πλαίσιο. Τα πεδία που επηρεάζουν το παιδί είναι σαν κύκλοι γύρω του, με κοντινότερο τον κύκλο της οικογένειας και ευρύτερο την κοινωνική κατάσταση μιας χώρας (σύστημα αξιών, οικονομική κατάσταση κτλ).

Η οικογένεια, επομένως, είναι η πρώτη και σημαντικότερη ομάδα που θα υποδεχτεί το παιδί και θα το διδάξει άμεσα ή και έμμεσα τους άτυπους κανόνες της. Το παιδί ρουφάει το κάθε τι σε ανύποπτο χρόνο, το παιδί θα πει κάτι που άκουσε από εσάς σε μια έξοδο με φίλους που νομίζατε ότι δεν άκουγε ή ενώ μιλούσατε με μια φίλη ή στον σύντροφό σας. Είναι δέκτες και σφουγγάρια και είναι σημαντικό να θυμόμαστε πάντοτε ότι το παιδί περισσότερο θα μιμηθεί τη συμπεριφορά, παρά τα λόγια και το μάθημα που προσπαθείτε να του περάσετε.

Το παιδί που βρίζει και κοροϊδεύει δείχνει μια θυμωμένη εσωτερική δύναμη. Ο θυμός είναι απειλητικό συναίσθημα για τα παιδάκια μας που, καθώς δεν είναι νευρολογικά πλήρως ανεπτυγμένα, δεν ξέρουν πως να τον διαχειριστούν. Έτσι ο θυμός από έναν αποστασιοποιημένο ή από την άλλη πολύ αυστηρό και επικριτικό γονέα θα γίνει κοροϊδία σε ένα συμμαθητή. Ο θυμός από ένα τιμωρητικό στυλ μητέρας θα γίνει μια βρισιά. Γονείς ανώριμοι συναισθηματικά που θυμώνουν συχνά, χρησιμοποιούν συναισθηματικούς χειρισμούς (᾽κρατούν μούτρα῾ στο παιδί) ή τιμωρούν χωρίς διάλογο και προσπάθεια ανακωχής, θα φέρουν στη κοινωνία, στο σχολείο, ένα παιδί θυμωμένο που κάπως πρέπει να διαχειριστεί όλη αυτή τη τρικυμία που λέγεται θυμός, απογοήτευση, θλίψη.

Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς;

Το να αναγνωρίζουμε τα λάθη μας στη γονεϊκότητα είναι το πρώτο και βασικό βήμα προς την βελτίωση και την αλλαγή. Κατόπιν, μπορούμε να κάνουμε μια ενδελεχή συζήτηση με τον σύντροφό μας για τον προβληματισμό μας και στη συνέχεια μαζί με το παιδί. Είναι σαν να ανακατεύετε μια τράπουλα και να ξαναμοιράζετε τα χαρτιά. Επικοινωνήστε στο παιδί σας ότι κανείς ενήλικος δεν είναι τέλειος, αποφασίσατε επομένως να κάνετε μια αλλαγή. Στη συνέχεια, θέστε όρια και κανόνες. Μιλήστε δημοκρατικά και δώστε στο παιδί τον λόγο να αποφασίσει τη συνέπειά του σε περίπτωση που παραβεί τον κανόνα.

Είναι πολύ σημαντικό να απέχετε από τιμωρίες και φυσικά λεκτική κακοποίηση μέσα στο σπίτι σας. Δεν μπορούμε να απαιτούμε από το παιδί μας να είναι μελιστάλαχτο ενώ εμείς σε κάθε λάθος ή κακή επιλογή, είμαστε σκληροί και ειρωνικοί. Είτε με τους άλλους είτε με τον εαυτό μας. Το παιδί μαθαίνει από εμάς 24 ώρες το 24ωρο. Προσπαθούμε, επομένως, να είμαστε ευγενικοί με τους άλλους ανθρώπους και να ενθαρρύνουμε την αποδοχή στη διαφορετικότητα. Μας θυμίζουμε ότι η ακαμψία δεν θα βοηθήσει το παιδί να κάνει φίλους, να νιώσει άνετα με τους άλλους, να χτίσει όμορφες σχέσεις. Αυτό δεν αποζητούμε από το παιδί μας, όμως;

Καλό είναι να αποφύγετε να είστε αυστηροί ή θυμωμένοι με τρίτους μπροστά στο παιδί και να δείχνετε πάντα μια πρόθεση να συγχωρέσετε τον άλλον, είτε είναι το παιδί σας είτε κάποιος τρίτος. Το παιδί θα μάθει έτσι ότι τα λάθη είναι ανθρώπινα και μας διδάσκουν, δεν είναι τρομερές παγίδες που πέσαμε μέσα και αξίζει να τιμωρηθούμε. Υπάρχουν πολλά βιβλία γονεϊκότητας που μιλούν για ενεργητική ακρόαση και θετική διαπαιδαγώγηση.

Ας θυμόμαστε:

- Δεν τιμωρούμε, δεν μιλάμε άσχημα και υποτιμητικά στο παιδί μας

- Φιλτράρουμε τον λόγο μας μπροστά στο παιδί

- Δείχνουμε ενδιαφέρον για το παιδί, τη ζωή του, τις σκέψεις του

- Περνάμε ποιοτικό χρόνο μαζί του έστω 20 λεπτά την ημέρα

- Διαβάζουμε βιβλία σχετικά με την ευγένεια και τη φιλία

- Βοηθάμε το παιδί να εκτονώσει τον θυμό του με δημιουργικό τρόπο (αθλήματα)

- Δεν φοβόμαστε να ζητήσουμε συγνώμη από το παιδί μας για την αντίδρασή μας

- Λέμε ξεκάθαρα φράσεις όπως ῾Σ’ αγαπώ῾,῾Είσαι πολύ καλός σε αυτό…῾, ῾Μου αρέσει η ιδέα σου῾, ῾Είσαι υπέροχο πλάσμα῾ και άλλα.

*Παπακυργιάκη Χρύσα
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια-Ειδική Παιδαγωγός
CBT Practitioner- MSc Εγκληματολογίας
chrysapapakirgiaki2@gmail.com
psuxislogos.blogspot.com

Δείτε το αφιέρωμα «Σχολικός εκφοβισμός: Μιλάμε ανοιχτά» του CNN Greece εδώ