Κορωνοϊός: Ευρεία διασπορά μεταξύ ηλικιωμένων - Τα συμπτώματα των Ο4 και Ο5

Μιλώντας στο OPEN για τη διασπορά του κορωνοϊού και την αύξηση των κρουσμάτων, ο πρόεδρος της Πνευμονολογικής Εταιρείας, Καθηγητής Πνευμονολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αττικό Στέλιος Λουκίδης είπε πως «θα έχουμε αυξήσεις το καλοκαίρι και ίσως ανέβουν τα νούμερα», τονίζοντας, μάλιστα πως «σίγουρα δεν θα είναι μικρός ο αριθμός».

Όπως εξήγησε, ωστόσο, «έχουμε αύξηση περιστατικών αλλά αυτή γίνεται σε σταθερό περιβάλλον, καθώς έχουμε περισσότερα φάρμακα και πρωτόκολλα. Και οι ισχυροί δείκτες δεν έχουν επηρεαστεί ακόμη».

Σε ό,τι αφορά τις δύο παραλλαγές της Όμικρον υπογράμμισε ότι ποικίλει η κλινική εικόνα και παρατηρούνται συμπτώματα πυρετού, κακουχίας, ανώτερου αναπνευστικού, ενώ δεν δίνει πνευμονίες.

«Ο αριθμός ηλικιωμένων που νοσεί τον τελευταίο καιρό είναι απίστευτος. Αυτοί πρέπει να φοράνε μάσκα. Βλέπουμε συνεχώς μεγάλες ηλικίες».

Αναφορικά με την τέταρτη δόση για τους άνω των 30 ετών ο κ. Λουκίδης προέτρεψε να το συζητήσει ο καθένας με το γιατρό του. «Ίσως πάμε σε μονοκλονικά για όσους έχουν πολύ χαμηλή άμυνα» κατέληξε.

Η αύξηση των κρουσμάτων, όπως εξήγησε ο πρόεδρο του ΕΟΔΥ Θεοκλής Ζαούτης, οφείλεται στις πιο μεταδοτικές υποπαραλλαγές της Όμικρον (Ο4 και Ο5). Παρόλα αυτά, ο ίδιος εμφανίστηκε καθησυχαστικός, σημειώνοντας ότι δεν διαφαίνεται αύξηση νοσηρότητας ή θνησιμότητας.

«Αυτή τη στιγμή βλέπουμε μία αύξηση στον αριθμό κρουσμάτων πού προέρχεται ως επί το πλείστον από τις παραλλαγές του στελέχους Όμικρον, ΒΑ4 και ΒΑ5, οι οποίες επικρατούν στην Πορτογαλία και ανεβαίνουν γενικότερα στην ΕΕ. Αυτό το στέλεχος της Όμικρον μάλλον θα αντικαταστήσει τα άλλα στελέχη και στην Αμερική και στην Ευρώπη πολύ σύντομα», ανέφερε ο κ. Ζαούτης το Σάββατο στο Πρακτορείο Fm.

Επεσήμανε παράλληλα ότι είναι πιο μεταδοτικό από προηγούμενα στελέχη της Όμικρον, δεν φαίνεται να έχει αυξημένη νοσηρότητα και σε κάποιο βαθμό μπορεί να διαφεύγει της ανοσίας των εμβολίων.

«Η αύξηση των κρουσμάτων είναι αναμενόμενη λόγω αυτού του στελέχους και της επιστροφής στην κανονικότητα, αλλά οι σκληροί δείκτες παραμένουν ακόμη σε χαμηλά επίπεδα. Ο κορωνοϊός υπάρχει και θα μείνει μαζί μας, οπότε κρούσματα θα υπάρχουν. Με το επίπεδο ανοσίας που έχουμε αυτή τη στιγμή, (εμβολιασμένοι και νοσήσαντες) θα συνεχίσουμε να έχουμε κρούσματα, αλλά όχι αύξηση σε νοσηρότητα και θνησιμότητα», υπογράμμισε.

Τι γνωρίζουμε για τις νέες υποπαραλλαγές Ο4 και Ο5

Ιδιαίτερα μεταδοτικές φαίνεται πως είναι οι υποπαραλλαγές του κορωνοϊού, ΒΑ.4 και ΒΑ.5, (ή αλλιώς Ο4 και Ο5) οι οποίες φαίνονται ικανές πλέον να μολύνουν ευκολότερα ακόμη και εμβολιασμένους ανθρώπους που είχαν καλύτερη ανοσία έναντι των προηγούμενων υποπαραλλαγών της Όμικρον ή άλλων παραλλαγών του ιού.

Χαρακτηριστικό είναι πως μόνο μερικές εβδομάδες μετά το κύμα μολύνσεων που προκάλεσε παγκοσμίως η Όμικρον 2 (ΒΑ.2), ακόμα δύο νέα «παρακλάδια» της ίδιας παραλλαγής κερδίζουν συνεχώς έδαφος διεθνώς.

Η αρχική τους εμφάνιση έγινε ξανά στη Νότια Αφρική και έκτοτε έχουν ανιχνευθεί σε δεκάδες χώρες.

Οι πρώτες ενδείξεις είναι ότι και οι δύο μεταδίδονται ταχύτερα από τις προηγούμενες Όμικρον, όμως - μέχρι στιγμής τουλάχιστον - η νέα αύξηση των κρουσμάτων δεν έχει συνοδευθεί από ανάλογη αύξηση σε νοσηλείες και θανάτους, μια ένδειξη ότι στον πληθυσμό έχει αποκτηθεί ένας βαθμός ανοσιακής άμυνας είτε λόγω εμβολιασμών, είτε λόγω προηγούμενης λοίμωξης, είτε και των δύο (υβριδική ανοσία).

Τι είναι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5;

Οι δύο νέες υποπαραλλαγές μοιάζουν περισσότερο στην Όμικρον 2 (ΒΑ.2) από ό,τι στην αρχική (ΒΑ.1). Όμως φέρουν τις δικές τους μοναδικές μεταλλάξεις, μεταξύ άλλων αλλαγές (καλούμενες L452R και F486V) στην πρωτεΐνη ακίδα του ιού, διευκολύνοντας πιθανώς τόσο την πρόσδεσή του στα ανθρώπινα κύτταρα, όσο και την αντοχή του.

Είναι πιθανό ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 έχουν προέλθει από την Όμικρον 2, ενώ οι επιστήμονες θεωρούν επίσης πιθανό ότι πολλές αλληλουχίες γονιδιωμάτων που έχουν ταξινομηθεί ως Όμικρον 2 στις δημόσιες βάσεις γενετικών δεδομένων, στην πραγματικότητα είναι ΒΑ.4 ή ΒΑ.5. Αν όντως αυτό έχει συμβεί, τότε οι επιστήμονες μπορεί να έχουν υποτιμήσει την εξελικτική πορεία των δύο νέων υποπαραλλαγών.

Γιατί οι νέες υποπαραλλαγές κερδίζουν έδαφος παγκοσμίως;

Συνήθως το πλεονέκτημα ενός ιού είναι ότι έχει υποστεί βιολογικές αλλαγές που του επιτρέπουν να μολύνει περισσότερους ανθρώπους πιο γρήγορα. Στην περίπτωση των ΒΑ.4 και ΒΑ.5 φαίνεται πως η εξάπλωσή τους κυρίως οφείλεται στην ικανότητά τους να μολύνουν ανθρώπους που είχαν ανοσία στις προηγούμενες μορφές της Όμικρον και στις άλλες παραλλαγές του κορωνοϊού.

Ο υπολογιστικός βιολόγος, Κρίστιαν Αλτχάους, του ελβετικού Πανεπιστημίου της Βέρνης εκτιμά ότι το μέγεθος του νέου κύματος των ΒΑ.4 και ΒΑ.5 θα ποικίλει από χώρα σε χώρα και «μπορεί να είναι 5% σε μερικές χώρες και 30% σε άλλες. Όλα θα εξαρτηθούν από το προφίλ ανοσίας κάθε χώρας».

Οι χώρες έχουν διακριτά ανοσιακά προφίλ, επειδή διαφέρουν τόσο όσον αφορά το ιστορικό των κυμάτων Covid-19, όσο και το ποσοστό εμβολιασμού του πληθυσμού τους.

Ποιά επίπτωση θα έχουν οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 στην κοινωνία;

Και αυτό πιθανώς θα διαφέρει από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, παρά τα πολλά νέα κρούσματα, η Νότια Αφρική έχει εμφανίσει μόνο μικρή αύξηση στις νοσηλείες και στους θανάτους στη διάρκεια του νέου κύματος των ΒΑ.4 και 5. Όμως άλλες χώρες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο.

Στην Πορτογαλία π.χ., όπου τα ποσοστά εμβολιασμού και με ενισχυτικές δόσεις είναι πολύ υψηλά, τα επίπεδα νοσηλειών και θανάτων είναι πλέον παρόμοια με εκείνα κατά το πρώτο κύμα της Όμικρον (αν και πολύ χαμηλότερα σε σχέση με τη Δέλτα και άλλες παραλλαγές). Μια πιθανή εξήγηση αφορά το δημογραφικό προφίλ της Πορτογαλίας και το μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων, που είναι πιο ευάλωτοι σε σοβαρή νόσηση, σύμφωνα με τον Αλτχάους.

Πόσο καλά δουλεύουν τα εμβόλια κατά των νέων υποπαραλλαγών;

Οι εργαστηριακές μελέτες δείχνουν ότι τα αντισώματα μετά από εμβολιασμό είναι λιγότερο αποτελεσματικά κατά των ΒΑ.4 και 5, από ό,τι έναντι προηγούμενων υποπαραλλαγών της Όμικρον όπως οι ΒΑ.1 και 2. Αυτό καθιστά τους εμβολιασμένους (ακόμη και με ενισχυτική δόση) πιο ευάλωτους σε πολλαπλές λοιμώξεις από Όμικρον. Ακόμη και άνθρωποι με υβριδική ανοσία παράγουν αντισώματα που δυσκολεύονται να εξουδετερώσουν τις ΒΑ.4 και 5.

Τι θα ακολουθήσει;

Ο καθένας μπορεί να κάνει τη δική του εικασία. Η «παρέλαση» των υποπαραλλαγών της Όμικρον αναμένεται να συνεχιστεί, με νέες να επιφέρουν νέα πλήγματα στην υπάρχουσα ανοσία. «Κανένας δεν μπορεί να πει ότι οι ΒΑ.4 και 5 θα είναι οι τελευταίες υποπαραλλαγές. Είναι άκρως πιθανό ότι επιπρόσθετες υποπαραλλαγές της Όμικρον θα εμφανιστούν», σύμφωνα με τον καθηγητή ιολογίας Κέι Σάτο του Πανεπιστημίου του Τόκιο.

Μια άλλη πιθανότητα, σύμφωνα με τον ιολόγο Ραβίντρα Γκούπτα του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, είναι η εμφάνιση μιας παραλλαγής από διαφορετικό κλάδο (όχι την Όμικρον) της οικογένειας του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Οι συνεχείς λοιμώξεις με Όμικρον τελικά μπορεί να δημιουργήσουν ευρεία ανοσία εναντίον της, οπότε θα ανοίξει «παράθυρο» για μια τελείως διαφορετική παραλλαγή.

Όμως, σύμφωνα με άλλους επιστήμονες, όσο περισσότερο χρόνο η «οικογένεια» της Όμικρον συνεχίσει να κυριαρχεί, τόσο λιγοστεύουν οι πιθανότητες να αναδυθεί μια τελείως νέα παραλλαγή από χρόνια λοίμωξη. Επίσης οι επιστήμονες δεν έχουν εγγυήσεις ότι κάθε επόμενη παραλλαγή θα είναι λιγότερο θανατηφόρα, καθώς, σύμφωνα με τον Σάτο, οι ιοί δεν εξελίσσονται κατ' ανάγκη για να γίνουν λιγότερο φονικοί.

Είναι επίσης ασαφές πότε θα εμφανιστεί μια νέα παραλλαγή. Οι ΒΑ.4 και 5 εμφανίστηκαν στη Νότια Αφρική λίγους μόνο μήνες μετά τις ΒΑ.1 και 2, κάτι που επαναλήφθηκε και σε άλλες χώρες όπως Βρετανία και ΗΠΑ.

Παραμένει εξάλλου πάντα πιθανό ότι ο νέος κορονοϊός θα έχει την τύχη των άλλων τεσσάρων ήπιων εποχικών κορονοϊών που κορυφώνονται συνήθως τον χειμώνα όπως η γρίπη και επαναμολύνουν τους ανθρώπους κάθε τρία χρόνια περίπου.

Το μεγάλο ερώτημα, κατά τον Αλτχάους, είναι κατά πόσο και τα συμπτώματα της Covid-19 θα γίνονται όλο και πιο ήπια και αν η μακρά Covid-19 θα εξελιχτεί σε σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας.