Χανς Κλούγκε: Η πανδημία, η ευγνωμοσύνη στην Ελλάδα, οι προκλήσεις της Ουκρανίας στην Υγεία

Τις παραπάνω σκέψεις καταθέτει αποκλειστικά στο CNN Greece, ένας κορυφαίος Ευρωπαίος αξιωματούχος -ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια λόγω συγκυρίας, ήρθε στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας- ο Περιφερειακός Διευθυντής Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO Regional Director for Europe) Δρ. Χανς Χένρι Κλούγκε.

Στην συνέντευξη του ακολουθεί ο Δρ. Κλούγκε μιλά με πάθος και επιχειρήματα, αλλά ταυτόχρονα με ενσυναίσθηση, χωρίς ίχνος ξύλινης και άκαμπτης γλώσσας, για τις υγειονομικές προκλήσεις της Ευρώπης, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συνέπειες στη δημόσια υγεία, τα διδάγματα του COVID-19, την πανδημία της ψυχικής υγείας, τη μείωση των ανισοτήτων, το «κλειδί» του 21^ου αιώνα για την ιατρική περίθαλψη που είναι η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, καθώς και το πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε την ανθεκτικότητά μας σε εποχές κρίσεων αλλά και πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε για μία επόμενη πανδημία.

Δίνει εύσημα στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, σημειώνοντας ότι «Η ελληνική κυβέρνηση έπαιρνε πάντα πολύ σοβαρά την ψυχική υγεία και υποστήριξε γενναιόδωρα το έργο μας για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας και στις 53 χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας», ενώ δεν διστάζει να ευχαριστήσει δημόσια δύο συμβούλους του που υποστηρίζουν σθεναρά το έργο του ΠΟΥ, ένας εκ των οποίων είναι μάλιστα και Έλληνας, ο Δρ. Παύλος Θεοδωράκης και ο δεύτερος, ο Δρ. Joao Breda.

«Είμαστε σε ένα σημείο καμπής και έχουμε μια σκληρή επιλογή. Μπορούμε να δώσουμε προτεραιότητα στον τομέα της υγείας όσο ποτέ άλλοτε: να εφαρμόσουμε αποτελεσματικές πολιτικές βασισμένες σε τεκμήρια, να επενδύσουμε σε προσβάσιμα συστήματα πληροφοριών, να επικεντρωθούμε σε ζητήματα που έχουν παραμεληθεί από καιρό, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας, και να αναγνωρίσουμε τα συστήματα υγείας και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας ως βασικούς πυλώνες της κοινωνικοοικονομικής ανάκαμψης και κλειδί για προετοιμασία για μελλοντικούς κραδασμούς», επισημαίνει εμφατικά. Και ακόμη:

• Θα συνεργαστούμε με τις κυβερνήσεις για την ανάπτυξη προτύπων και καθοδήγησης σχετικά με την ποιότητα της περίθαλψης. Θα επικεντρωθούμε στην εκπαίδευση και τη δημιουργία ικανοτήτων, ώστε το νέο γραφείο Ποιότητας στην Αθήνα να γίνει κόμβος εκπαίδευσης για επαγγελματίες σε όλη την Περιφέρεια.
• Οι πρόσφυγες δεν αποτελούν πηγή κινδύνου για την υγεία των τοπικών πληθυσμών. Οι χώρες που δέχονται πρόσφυγες θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διασφάλιση επαρκών υπηρεσιών υγείας
• Η ανταπόκριση σε μία υγειονομική κρίση, όπως η πανδημία του COVID-19, μας έδειξε τις βαθιές επιπτώσεις των ανισοτήτων. Ένα σύστημα υγείας, δεν μπορεί ποτέ να είναι ανθεκτικό, εάν δεν μπορεί να προστατεύσει ισότιμα τον κάθε πολίτη. Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες (εισόδημα, εκπαίδευση και άλλες παρόμοιες ανισότητες) δεν μπορούν να έχουν επίπτωση στην ποιότητα και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.
• Ο COVID-19 μας έδειξε ότι η δημόσια υγεία πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας, όχι μόνο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης υγείας, αλλά ανά πάσα στιγμή.
• Σήμερα, περισσότεροι από 150 εκατ. άνθρωποι στην περιφέρεια της Ευρώπης, ζουν σε με πάθηση ψυχικής υγείας και μόνο 1 στους 3 ανθρώπους που ζει με κατάθλιψη, λαμβάνει την φροντίδα που χρειάζεται. Η κακή ψυχική υγεία ήδη στοιχίζει τη ζωή 140.000 ανθρώπων ετησίως από αυτοκτονίες στην Περιφέρεια.
• Ένα σημαντικό μάθημα που πήραμε από την περιπέτεια της υγειονομικής κρίσης, είναι η σημασία να προστατεύουμε και να επενδύουμε στους επαγγελματίες υγείας.
• Να δημιουργηθεί ένα Πανευρωπαϊκό Συμβούλιο Απειλών για την Υγεία για τη διατήρηση της πολιτικής δέσμευσης και συνεργασίας μεταξύ των εθνών και ενός Δικτύου για τον Έλεγχο Ασθενειών για την ταχεία και αποτελεσματική αντιμετώπιση των αναδυόμενων απειλών.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

- Δρ. Κλούγκε, ποιες είναι οι προτεραιότητες, υγειονομικές, ψηφιακές και ιατρικής τεχνολογίας που θέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στη μεταπανδημική εποχή; Σε ποια βάση θα πρέπει να κινηθούν τα υγειονομικά συστήματα και τι συστήνετε στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις;

Η πανδημία του κορωνοϊού, μας δίδαξε ότι ο μόνος τρόπος για να προστατεύσουμε τους ανθρώπους μας από μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις, είναι, να επενδύσουμε σε δυνατά, ανθεκτικά και συμπεριληπτικά συστήματα υγείας. Για να το πετύχουμε αυτό, χρειαζόμαστε τρία πράγματα να συμβούν ταυτόχρονα.

Πρώτον, χρειαζόμαστε ισχυρές πολιτικές και δημόσιες ηγεσίες στην υγεία, οι οποίες θα εργαστούν με τέτοιο τρόπο, που θα διασφαλίζει ότι όλες οι ενέργειες που λαμβάνονται στους πυλώνες του συστήματος υγείας, βασίζονται στην επιστήμη.

Δεύτερον, χρειαζόμαστε οι κυβερνήσεις, να πηγαίνουν πάνω από την ζώνη ασφαλείας, και να εργαστούν σε όλους τους τομείς. Με αυτό, εννοώ, ότι οι ηγεσίες των υπουργείων Υγείας, και των Εθνικών υγειονομικών αρχών, να βρουν νέους τρόπους εργασίας που θα τους επιτρέψουν να συνεργαστούν χέρι χέρι με τους συναδέλφους τους σε άλλα υπουργεία, με Οργανώσεις της Κοινωνίας των πολιτών, όπως επίσης, με Ενώσεις και Οργανισμούς Ασθενών, καθώς και με το ευρύ κοινό.

Τρίτον, η ανταπόκριση σε μία υγειονομική κρίση, όπως η πανδημία του COVID-19, μας έδειξε τις βαθιές επιπτώσεις των ανισοτήτων. Ένα σύστημα υγείας, δεν μπορεί ποτέ να είναι ανθεκτικό, εάν δεν μπορεί να προστατεύσει ισότιμα τον κάθε πολίτη. Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες (εισόδημα, εκπαίδευση και άλλες παρόμοιες ανισότητες) δεν μπορούν να έχουν επίπτωση στην ποιότητα και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.

Ο καθένας- ανεξάρτητα ποιος είναι και που ζει- έχει ανάγκη να λαμβάνει την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας που χρειάζεται όταν τις χρειάζεται.

Πολλές χώρες στην Ευρώπη έχουν ήδη δείξει ότι αυτό είναι δυνατό, για παράδειγμα, διασφαλίζοντας ότι τα εμβόλια και τα διαγνωστικά τεστ για τον COVID είναι διαθέσιμα σε όλους. Μπορούμε λοιπόν να αξιοποιήσουμε αυτή την εμπειρία και να διασφαλίσουμε ότι θα επεκταθεί σε όλες τις υπηρεσίες υγείας, ακόμη και αφού η πανδημία είναι πίσω μας.

Εκτός από την ανοικοδόμηση ισχυρών συστημάτων υγείας, η εστίασή μας κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης, της μεταπανδημικής εποχής, θα περιλαμβάνει επίσης ισχυρότερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, καλύτερη πρόσβαση σε φάρμακα, βελτιωμένες ψηφιακές τεχνολογίες και τοποθέτηση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας στο επίκεντρο της εργασίας.

Καθιερώσαμε το σχέδιο για την οικοδόμηση της υγείας και της ευημερίας για τους ανθρώπους της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας πριν από την πανδημία – με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Εργασίας 2020-2025, «Ενωμένη Δράση για Καλύτερη Υγεία».

Με την έγκριση και από τα 53 κράτη μέλη, το συγκεκριμένο Πρόγραμμα, καθορίζει το κοινό μας όραμα και τις δράσεις προτεραιότητας για την υγεία που λαμβάνουν υπόψη τις τρέχουσες προκλήσεις και ευκαιρίες πέρα από τις κρίσεις υγείας.

Ο Πανευρωπαϊκός Συνασπισμός Ψυχικής Υγείας

Πέρυσι ξεκινήσαμε έναν Πανευρωπαϊκό Συνασπισμό Ψυχικής Υγείας, μια περιφερειακή πρωτοβουλία που συγκεντρώνει τώρα κυβερνήσεις, αλλά και Ενώσεις ψυχικής υγείας, ειδικούς ψυχικής υγείας και άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, προσπαθώντας να κατανοήσουμε πώς ο ΠΟΥ και οι κυβερνήσεις μπορούν πραγματικά να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει περισσότερους ψυχολόγους σε σχολεία και χώρους εργασίας. Σε άλλες περιπτώσεις, θα μπορούσαν να είναι περισσότερα χρήματα για την ηλεκτρονική συμβουλευτική ψυχικής υγείας. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις επίσης, θα μπορούσε να είναι καλύτερη εκπαίδευση και εκπαίδευση για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ώστε να μπορούν να εξυπηρετούν καλύτερα τις κοινότητές τους.

Μέλημά μας η προστασία των υγειονομικών – Πάνω από 100.000 κατέληξαν

Ένα άλλο σημαντικό μάθημα που πήραμε από την περιπέτεια της υγειονομικής κρίσης, είναι η σημασία να προστατεύουμε και να επενδύουμε στους επαγγελματίες υγείας.

Ο COVID-19 έχει δει εκατομμύρια από αυτούς να παλεύουν με το άγχος, την εξάντληση καθώς και το άγχος και την απώλεια. Τους επαινώ για την αφοσίωσή τους και τον επαγγελματισμό τους στην αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά η υγεία τους, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής τους υγείας πρέπει να είναι προτεραιότητά μας.

Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας έχουν επίσης επηρεαστεί δυσανάλογα από τον COVID-19. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εκτιμά ότι μεταξύ 80.000 και 180.000 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης παγκοσμίως έχουν πεθάνει από COVID-19 την περίοδο μεταξύ Ιανουαρίου 2020 και Μαΐου 2021, συγκλίνοντας σε ένα μεσαίο σενάριο 115.500 θανάτων. Αυτή ήταν μια εποχή όταν τα εμβόλια δεν ήταν διαθέσιμα όπως είναι σήμερα.

Το ψηφιακό στοίχημα

Αναφορικά με τις ψηφιακές τεχνολογίες, εργαζόμαστε πάνω σε ένα περιφερειακό ψηφιακό πρόγραμμα υγείας, το οποίο απαρτίζεται από τρία πεδία:

- Θέσπιση κανόνων και παροχή τεχνικής καθοδήγησης - Στοιχεία σχετικά με το πού πρέπει να χρηματοδοτούν οι χώρες για την ψηφιακή υγεία για τη μέγιστη απόδοση της επένδυσης.

- Παροχή άμεσης στήριξης από τη χώρα για την ανάπτυξη ικανοτήτων σχετικά με τη ρύθμιση, τις προμήθειες και την κατάρτιση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και για να διασφαλιστεί ότι τουλάχιστον ένα στοιχείο ψηφιακής υγείας αποτελεί μέρος μιας συνολικής εθνικής πολιτικής ή στρατηγικής για την υγεία.

- Προώθηση της δικτύωσης και της ανταλλαγής γνώσεων και δημιουργία συμβουλίου στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη δημιουργία ενός φόρουμ διαλόγου που θα βοηθήσει στη γεφύρωση του χάσματος δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.

Αυτό το ψηφιακό σχέδιο δράσης θα υποστηρίξει τις κυβερνήσεις να κλιμακώσουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό για καλύτερη υγεία και να αυξήσουν την ικανότητά τους να ευθυγραμμίζουν τις επενδυτικές αποφάσεις ψηφιακής τεχνολογίας με τις ανάγκες τους στο σύστημα υγείας, με σεβασμό πλήρως τις αξίες της ισότητας, της αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Άλλη μία σημαντική προτεραιότητα για εμάς, είναι να είμαστε σίγουροι ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση στις θεραπείες που χρειάζονται, όταν τις έχουν ανάγκη.

Πολύ συχνά, βλέπουμε φάρμακα να κάθονται σε ένα ράφι, απλώς και μόνο επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για αυτά. Αυτό ισχύει για τυπικά φάρμακα, αλλά και για νέα, ακριβά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για θεραπείες καρκίνου ή γονιδιακές θεραπείες.

Η πρωτοβουλία του Όσλο – Φθηνά φάρμακα σε όλους

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το 2020 ξεκινήσαμε μια νέα πρωτοβουλία με τη νορβηγική κυβέρνηση, την Πρωτοβουλία Φαρμάκων του Όσλο, η οποία εργάζεται για τη βελτίωση της πρόσβασης σε αυτά τα φτηνά, νέα φάρμακα. Φέρνουμε κοντά κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών αλλά και τη φαρμακευτική βιομηχανία για να προσπαθήσουμε να βρούμε έναν τρόπο να μειώσουμε τις τιμές και να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες. Ο COVID-19 μας έχει διδάξει πραγματικά ότι η συνεργασία είναι δυνατή όταν πρόκειται να φέρει κοντά τους ενδιαφερόμενους φορείς για το κοινό καλό και ελπίζουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε το ίδιο με αυτά τα ακριβά φάρμακα.

Καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας, ο ΠΟΥ της Ευρώπης, παρακολουθούσε τις επιπτώσεις του ιού στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης και πώς αυτές προσαρμόστηκαν στην κρίση. Διαφορετικές χώρες ανταποκρίθηκαν με διαφορετικούς τρόπους.

Στην Ελλάδα για παράδειγμα, έχουμε δει την εισαγωγή παραπομπών χωρίς χαρτί, απομακρυσμένης ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και eDiagnostic τεστ που αποδείχθηκε ότι άλλαξαν το «παιχνίδι» για τη διατήρηση της προσβασιμότητας των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας. Και γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον 15 χώρες σε όλη την περιοχή μας, είναι πλέον σε θέση να εντοπίσουν και να προσεγγίσουν πάνω από το 80% των ευάλωτων πληθυσμών τους σε πραγματικό χρόνο.

Κοιτάζοντας μπροστά, καλούμε τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τον αριθμό των διεπιστημονικών ομάδων (ομάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης που περιλαμβάνουν γιατρούς και νοσηλευτές, αλλά και ψυχολόγους, συμβούλους και διατροφολόγους), ώστε να μπορούν να καλύπτουν όλο το φάσμα της περίθαλψης.

Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δημιουργήσουν συστήματα που δεν υποστηρίζονται από τα νοσοκομεία και είναι καλά ενσωματωμένα στην κοινωνική περίθαλψη. που συμβάλλουν στην ετοιμότητα και την ανταπόκριση· και ότι εργάζονται για την προώθηση της υγείας και της ευημερίας με την πρόληψη ασθενειών.

Η σημασία της υγείας για την κοινωνία, την οικονομία και την εργασία

- Με τον ερχομό της πανδημίας COVID-19, αντιληφθήκαμε όλοι μας, την σημασία και κρισιμότητα της δημόσιας υγείας, όχι μόνο για την οικονομία, αλλά και για την κοινωνία και την αγορά εργασίας. Επομένως Δρ. Κλούγκε, ποια μαθήματα θα έπρεπε να πάρουμε από την σοβαρή υγειονομική κρίση και πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε για μία μελλοντική πανδημία;

Όπως σωστά αναφέρατε, η πανδημία έχει ένα βαθύ αποτύπωμα πέρα από την υγεία. Εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν χωρίς δουλειά, επιχειρήσεις έκλεισαν, πολίτες πιέστηκαν και πάλεψαν για να πληρώσουν τις βασικές τους ανάγκες. Η εκπαίδευση των παιδιών διαταράχθηκε και τα συστήματα υγείας κατέρρευσαν. Η πανδημία μετατράπηκε σε υγειονομική και κοινωνικοοικονομική κρίση. Και οι κυβερνήσεις το γνωρίζουν καλά αυτό και θα πρέπει να διατηρήσουν όλους αυτούς τους παράγοντες στη διαδικασία ανάκαμψης. Η ίδια η δημόσια υγεία θα χρειαστεί περισσότερες και καλύτερες επενδύσεις, ειδικά όσον αφορά στο εργατικό δυναμικό, προκειμένου να έχουμε ισχυρότερες ικανότητες επιτήρησης και αντίδρασης.

Αμέσως μετά την έναρξη της πανδημίας, αποφάσισα να συγκαλέσω μια ομάδα οικονομολόγων και επαγγελματιών χρηματοοικονομικών, υπό την ηγεσία του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας καθηγητή Mario Monti, για να συγκεντρώσουν συγκεκριμένα εργαλεία και βήματα που πρέπει να κάνουν οι χώρες για να προετοιμαστούν για την επόμενη πανδημία.

Ο συμβολισμός του Γραφείου Ποιότητας των Αθηνών

- Τη Δευτέρα 21 Μαρτίου 2022 εγκαινιάσατε στην Αθήνα το νέο Γραφείο Διασφάλισης Ποιότητας της ΠΟΥ Ευρώπης, ενώ παράλληλα ξεκίνησε το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την ποιότητα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους. Υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο μήνυμα και συμβολισμός για τη λειτουργία του Γραφείου Αθηνών; Ποια είναι η ομάδα σας που σε λιγότερο από ένα χρόνο κατάφερε να έχει έτοιμο το έργο;

Σήμερα, περισσότεροι από 150 εκατ. άνθρωποι στην περιφέρεια της Ευρώπης, ζουν σε με πάθηση ψυχικής υγείας και μόνο 1 στους 3 ανθρώπους που ζει με κατάθλιψη, λαμβάνει την φροντίδα που χρειάζεται. Τα lockdown, τα κλειστά σχολεία, η απομόνωση, ο εγκλεισμός και η ανεργία εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, έκαναν τα πράγματα χειρότερα.

Η πανδημία ανέδειξε την κρίσιμη σημασία της ψυχικής υγείας και την ανύψωσε στο παγκόσμιο φόρουμ συζήτησης. Μια σύνοδος κορυφής υψηλού επιπέδου που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον Ιούλιο του 2021 και η δήλωση που υπεγράφη εκεί από υπουργούς και εκπροσώπους, ενίσχυσαν τις δεσμεύσεις που έχουν πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας για την ψυχική υγεία.

Η ψυχική υγεία επηρεάζει όλους, αλλά τα παιδιά και οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, ειδικά λόγω των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της ψυχικής ασθένειας στη ζωή τους.

Το 10% των παιδιών και των εφήβων βιώνουν ψυχική διαταραχή, αλλά η πλειοψηφία δεν αναζητά βοήθεια ούτε λαμβάνουν φροντίδα.

Γνωρίζουμε επίσης ότι η αυτοκτονία είναι η 4^η κύρια αιτία θανάτου στις ηλικίες 15-19 ετών. Οι συνέπειες της μη αντιμετώπισης της ψυχικής υγείας και της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης για τα παιδιά και τους εφήβους επεκτείνονται μέχρι την ενηλικίωση και περιορίζουν τις ευκαιρίες για μια ικανοποιητική ζωή.

Σήμερα, ένας στους επτά νέους 10-19 ετών βιώνει ψυχική διαταραχή, που αντιπροσωπεύει το 13% της παγκόσμιας επιβάρυνσης ασθενειών σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα.

Η κατάθλιψη, το άγχος και οι διαταραχές συμπεριφοράς είναι από τις κύριες αιτίες ασθένειας και αναπηρίας μεταξύ των εφήβων.

Η ελληνική κυβέρνηση έπαιρνε πάντα πολύ σοβαρά την ψυχική υγεία και υποστήριξε γενναιόδωρα το έργο μας για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας και στις 53 χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας.

Βασιζόμενοι σε αυτήν την ισχυρή συνεργασία, που φάνηκε και από το άνοιγμα ενός νέου Ευρωπαϊκού Γραφείου του ΠΟΥ στην Αθήνα, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε αυτό το νέο πρόγραμμα, προκειμένου να βελτιώσουμε πραγματικά την ποιότητα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας των εκατομμυρίων παιδιών και νέων που ζουν στην Περιφέρειά μας.

Με αυτό το project, θα δούμε τώρα τον ΠΟΥ και την Ελλάδα να συνεργάζονται πολύ στενά για την υποστήριξη υψηλής ποιότητας φροντίδας σε όλη την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, καθώς και για καλύτερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και νέους παντού. Όπως έδειξε η κρίση στην Ουκρανία, με εκατομμύρια ανθρώπους να εκτοπίζονται βίαια και να βιώνουν το τραύμα, η ψυχική υγεία είναι ένας τομέας εργασίας που πρέπει να παραμείνει στην κορυφή της υγειονομικής και πολιτικής ατζέντας. Και είμαστε ευγνώμονες στην κυβέρνηση της Ελλάδας για την απόφασή της να επενδύσει σε αυτό το ζήτημα της δημόσιας υγείας.

Η ενίσχυση των συστημάτων υγείας και των πολιτικών για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας απαιτεί πολιτική δέσμευση και είχαμε την τιμή να λάβουμε την υψηλότερη πολιτική υποστήριξη για αυτό το πρόγραμμα όταν ο Εξοχότατος Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, συμμετείχε στα εγκαίνια. Επιτρέψτε μου επίσης να εκφράσω την εκτίμησή μου για τη συμβολή του Υπουργού Υγείας Θάνου Πλεύρη και της Υφυπουργού Υγείας Ζωής Ράπτη, που συνέβαλαν καθοριστικά στην έναρξη αυτών των φιλόδοξων σχεδίων για την ψυχική υγεία και στην πραγματοποίησή τους.

Ο ρόλος της Ελλάδας στον πόλεμο της Ουκρανίας

Αυτή η εργασία θα έχει ως αποτέλεσμα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Ελλάδα να συνεργαστούν πολύ στενά για την υποστήριξη υψηλής ποιότητας φροντίδας σε όλη την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, καθώς και για καλύτερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και νέους παντού.

Όπως έδειξε η κρίση στην Ουκρανία, με εκατομμύρια ανθρώπους να εκτοπίζονται βίαια και να βιώνουν τραύματα, η ψυχική υγεία είναι ένας τομέας εργασίας που πρέπει να παραμείνει στην κορυφή της υγείας και της πολιτικής ατζέντας.

Και είμαστε ευγνώμονες στην κυβέρνηση της Ελλάδας για την απόφασή της να επενδύσει σε αυτό το ζήτημα της δημόσιας υγείας.

Συγκεκριμένα, θα συγκεντρώσουμε όλα τα στοιχεία για την ποιότητα της φροντίδας για παιδιά και εφήβους που χρειάζονται υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην ΠΦΥ και εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Θα συνεργαστούμε επίσης με τις κυβερνήσεις για την ανάπτυξη προτύπων και καθοδήγησης σχετικά με την ποιότητα της περίθαλψης. Και θα επικεντρωθούμε στην εκπαίδευση και τη δημιουργία ικανοτήτων, ώστε το νέο γραφείο στην Αθήνα να γίνει κόμβος εκπαίδευσης για επαγγελματίες σε όλη την Περιφέρεια.

Ορισμένες από αυτές τις εργασίες θα περιλαμβάνουν απαραίτητα τα διδάγματα που έχουμε μάθει από την πανδημία. Για παράδειγμα, θα εργαστούμε για την ενσωμάτωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη σχολική εκπαίδευση, προσθέτοντας τον αλφαβητισμό ψυχικής υγείας στην κατάρτιση των δασκάλων και των μαθητών. Και θα αναπτύξουμε νέα πρότυπα για την παροχή καινοτόμων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών, για να προσεγγίσουμε όλα τα παιδιά.

Σε όλο αυτό το φάσμα της εργασίας, θα ήθελα να αναγνωρίσω το έργο του Δρ Joao Breda, για την ηγεσία του στο νέο γραφείο, καθώς και το έργο του Δρ Παύλου Θεοδωράκη για τον κρίσιμο συμβουλευτικό του ρόλο προς εμένα σε αυτά τα σημαντικά ζητήματα δημόσιας υγείας.

- Είδαμε ότι η ψυχική υγεία απειλήθηκε ευθέως κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, με τους πιο αδύναμους κρίκους τα παιδιά, τους έφηβους και τις γυναίκες. Υπολογίζεται ότι 53 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν σήμερα από μείζονα κατάθλιψη, ενώ έχουν καταγραφεί 76 εκατομμύρια περιπτώσεις αγχώδους διαταραχής. Ποιο είναι το ευρύτερο σχέδιο του Γραφείου Ευρώπης του ΠΟΥ για την οικοδόμηση της ανθεκτικότητας των πολιτών και τη λειτουργία των υπηρεσιών ψυχικής υγείας;

Ακόμη και πριν από την πανδημία, γνωρίζαμε ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία υστερούσαν. Περισσότεροι από 150 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ ζουν επί του παρόντος με μια πάθηση ψυχικής υγείας και μόνο ένας στους τρεις ανθρώπους που ζουν με κατάθλιψη λαμβάνουν τη φροντίδα που χρειάζονται.

Η κακή ψυχική υγεία ήδη στοιχίζει τη ζωή 140.000 ανθρώπων ετησίως από αυτοκτονίες στην Περιφέρεια της Ευρώπης.

Εθνικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν κατά τα αρχικά στάδια της πανδημίας αποκάλυψαν ότι το ένα τρίτο ή περισσότεροι του ενήλικου πληθυσμού ήταν αναξιοπαθούντες. Μια έρευνα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τον COVID-19 και τους νέους διαπίστωσε ότι λόγω της πανδημίας, 1 στους 2 νέους (ηλικίας 18–29 ετών) υπόκειται σε κατάθλιψη και άγχος και 1 στους 6 πιθανώς επηρεάζεται.

Πριν από αυτή την πανδημία, σχεδόν ένα στους πέντε (19%) της επιβάρυνσης των μη θανατηφόρων ασθενειών στην περιοχή μας, οφειλόταν στην ψυχική υγεία και την κατάχρηση ουσιών. Αυτή ήταν ήδη η κύρια αιτία αναπηρίας σε πολλές χώρες της ευρωπαϊκής περιοχής, υπεύθυνη για το 30-40% των χρόνιων αναρρωτικών αδειών και κοστίζουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ στα εθνικά συστήματα υγείας και στις οικονομίες.

Τα απαγορευτικά, τα κλειστά σχολεία, η απομόνωση και η ανεργία εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, έκαναν τα πράγματα χειρότερα.

Τώρα εργαζόμαστε με όλες τις κυβερνήσεις, ώστε να διασφαλίσουμε, ότι περισσότερα χρήματα επενδύονται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας για τους ανθρώπους σε όλα τα στάδια της ζωής τους, ιδιαίτερα για τα παιδιά, τους έφηβους και τους μεγαλύτερους ανθρώπους. Οι παραπάνω ομάδες, είναι αυτοί που υπέφεραν περισσότερο τα δύο τελευταία χρόνια και αποτελούν τον στόχο μας.

Το όραμα της ΠΦΥ και η σημασία του οικογενειακού γιατρού

- Πώς οραματίζεστε την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στον 21^ο αιώνα;

Κινούμαστε και εστιάζουμε, προς μια ανανεωμένη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Σε όλη την Περιφέρειά μας, η πρωτοβάθμια περίθαλψη είναι το πρώτο σημείο εισόδου των ανθρώπων στο σύστημα υγείας. Οι οικογενειακοί γιατροί, οι κοινοτικοί νοσηλευτές είναι αυτοί στους οποίους απευθύνονται οι άνθρωποι για τις πρώτες τους ερωτήσεις μόλις προκύψει κάποιο πρόβλημα υγείας.

Αλλά πολύ συχνά, οι εργαζόμενοι στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας δεν έχουν χρηματοδότηση, κατάρτιση και ευκαιρίες σταδιοδρομίας. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι λόγω της κακής εκπαίδευσης των εργαζομένων στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, οι γονείς προτιμούν τώρα να φέρουν τα παιδιά τους κατευθείαν σε νοσοκομείο, με τα παιδιά τους να καταλήγουν να νοσηλεύονται για καταστάσεις που θα μπορούσαν εύκολα να αντιμετωπιστούν από έναν οικογενειακό γιατρό.

Το pocket book με ιατρικές οδηγίες

Και αυτό πρέπει να αλλάξει. Να σας θυμίσω, ότι μόλις δημοσιεύσαμε, σε εκδήλωση που διοργάνωσε από κοινού το Υπουργείο Υγείας της Ελλάδας και με τη συμμετοχή της υφυπουργού Υγείας Ζωής Ράπτη, ένα νέο pocket book με ιατρικές οδηγίες για γιατρούς και νοσηλευτές στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Το βιβλίο 900 σελίδων, περιλαμβάνει οδηγίες για όλες τις παθήσεις υγείας για τη θεραπεία παιδιών και νέων στην πρωτοβάθμια περίθαλψη και θα αποτελέσει βασική πηγή για τους επαγγελματίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Είναι αυτού του είδους η απτή, συγκεκριμένη υποστήριξη που θα συνεχίσουμε να παρέχουμε στις χώρες στη μεταπανδημική εποχή.

Ανισότητες και ανθυγιεινές συμπεριφορές

- Βλέπουμε ότι τα ζητήματα δημόσιας υγείας αναδεικνύονται ξανά και ξανά σε περιόδους κρίσης. Ποιο είναι το σχέδιο που προτείνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σχετικά με τις ανισότητες και τη μείωση μιας σειράς ανθυγιεινών συμπεριφορών για τους πολίτες.

Ο COVID-19 μας έδειξε ότι η δημόσια υγεία πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας, όχι μόνο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης υγείας, αλλά ανά πάσα στιγμή. Ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε σε μια υγειονομική κρίση θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό, από το πόσο καλά εξοπλισμένα είναι τα συστήματα υγείας μας, και φυσικά επίσης από το επίπεδο της γενικής ευημερίας του πληθυσμού. Για να είναι και τα δύο βέλτιστα, τα συστήματα και τα μέτρα δημόσιας υγείας χρειάζονται συνεχείς, αξιόπιστες επενδύσεις.

Οι προκλήσεις της διατροφής, του αλκοόλ και του καπνού

Οι ανισότητες στον τομέα της υγείας εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική πηγή ανησυχίας για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην Περιφέρεια της Ευρώπης. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, δημοσιεύσαμε την εμβληματική έκθεσή μας, την Ευρωπαϊκή Έκθεση για την Υγεία, η οποία κατά κάποιο τρόπο είναι η «κάρτα αναφοράς» για την υγεία για την Περιφέρεια. Εξετάζει πόσο καλά τα καταφέρνουν οι χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας στην επίτευξη των στόχων που σχετίζονται με την υγεία και εντοπίζει τα βασικά κενά.

Οι ανισότητες, εντός και μεταξύ των χωρών, είναι ένα από τα κύρια ευρήματα. Για παράδειγμα, η κακή διατροφή, το αλκοόλ και η χρήση καπνού συνεχίζουν να αποτελούν πρόκληση.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι 1 στους 4 ενήλικες στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια εξακολουθεί να καπνίζει καπνό και κατά μέσο όρο οι ενήλικες πίνουν 9,5 λίτρα καθαρού αλκοόλ ετησίως, σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο των 5,8 λίτρων. Έχουμε τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης αλκοόλ και καπνού στον κόσμο. Σχεδόν ένα στα τρία παιδιά ζει με παχυσαρκία. Ωστόσο, η επιβάρυνση για την υγεία που σχετίζεται με αυτούς τους παράγοντες κινδύνου δεν μοιράζεται εξίσου. Υπάρχει τετραπλάσια διαφορά μεταξύ των χωρών όσον αφορά την πιθανότητα θανάτου πριν από την ηλικία των 70 ετών από καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο, χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις και διαβήτη.

Με φορολογία 15% στο αλκοόλ θα σώσουμε 133.000 ζωές ετησίως

Γνωρίζουμε επίσης ότι οι άνθρωποι πρέπει να ξοδεύουν περισσότερα για την υγειονομική τους περίθαλψη από ό,τι στο παρελθόν. Το ποσοστό των ανθρώπων που ξοδεύουν περισσότερο από το 25% του εισοδήματός τους σε δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης έχει αυξηθεί, αλλά η κατάσταση είναι άνιση μεταξύ των χωρών: σε ορισμένες χώρες, μόλις το 1% των νοικοκυριών αντιμετωπίζει αυτό το εμπόδιο. Σε άλλες χώρες, οι αριθμοί είναι τόσο υψηλοί όσο σχεδόν 1 σε κάθε 5 νοικοκυριά.

Τώρα είναι η ώρα να ανανεώσουμε τις προσπάθειές μας και να επενδύσουμε σε αυτό που γνωρίζουμε ότι λειτουργεί. Λάβετε συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό της διαθεσιμότητας του αλκοόλ, τον περιορισμό της διαφήμισης και την αύξηση του κόστους του, που θα σώσουν ζωές. Τον περασμένο μήνα, ξεκινήσαμε μια «Πρωτοβουλία υπογραφής» για τη φορολογία του αλκοόλ. Χρησιμοποιώντας αυτήν την στρατηγική, εάν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας του ΠΟΥ εισήγαγαν έναν ελάχιστο φόρο 15% στη λιανική τιμή ανά μονάδα αλκοόλ, ανεξάρτητα από τον τύπο του αλκοολούχου ποτού, αυτό θα έσωζε περίπου 133.000 ζωές κάθε χρόνο.

Είμαστε σε ένα σημείο καμπής και έχουμε μια σκληρή επιλογή. Μπορούμε να δώσουμε προτεραιότητα στον τομέα της υγείας όσο ποτέ άλλοτε: να εφαρμόσουμε αποτελεσματικές πολιτικές βασισμένες σε τεκμήρια, να επενδύσουμε σε προσβάσιμα συστήματα πληροφοριών, να επικεντρωθούμε σε ζητήματα που έχουν παραμεληθεί από καιρό, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας, και να αναγνωρίσουμε τα συστήματα υγείας και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας ως βασικούς πυλώνες της κοινωνικοοικονομικής ανάκαμψης και κλειδί για προετοιμασία για μελλοντικούς κραδασμούς.

Ή μπορεί να χάσουμε την ευκαιρία που έχουμε, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία και την ευημερία των πολιτών, υπονομεύοντας περαιτέρω την ασφάλεια της υγείας των επιμέρους χωρών και μάλιστα ολόκληρης της Περιφέρειάς μας. Η επιλογή είναι προφανής.

Οι 5 υγειονομικές προκλήσεις της Ουκρανίας

- Πολλοί επιστήμονες- επιδημιολόγοι και λοιμωξιολόγοι- έχουν εκφράσει φόβους ότι η κατάσταση με τον πόλεμο στην Ουκρανία και η βίαιη μετακίνηση των πολιτών, είναι πιθανό να δημιουργήσει προβλήματα δημόσιας υγείας και ίσως μια έκρηξη του κορωνοϊού. Ποια είναι η γνώμη σας Δρ Κλούγκε; Υπάρχουν άλλες προκλήσεις για την υγεία στην Ευρώπη που πρέπει να αντιμετωπίσουμε;

Οποιαδήποτε ξαφνική και μεγάλη μετακίνηση ανθρώπων, όπως ο μαζικός εκτοπισμός που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, εγκυμονεί διάφορους κινδύνους για την υγεία, λόγω του συνωστισμού και της έλλειψης υγιεινής για παρατεταμένες περιόδους. Όσοι φεύγουν από την Ουκρανία είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, καθώς και άτομα με υποκείμενες παθήσεις.

Θα ήθελα να επισημάνω πέντε συγκεκριμένους κινδύνους:

1. Σε ολόκληρη την Ουκρανία, τα ποσοστά εμβολιασμού κατά του COVID-19 είναι επικίνδυνα χαμηλά — περίπου 65% στο Κίεβο, αλλά έως και 20% σε ορισμένες περιφέρειες ή περιοχές, αυξάνοντας τον κίνδυνο σοβαρής ασθένειας και θανάτου. Καθώς μεγάλοι πληθυσμοί βρίσκονται σε μετακίνηση, είναι ζωτικής σημασίας να τηρούν τα μέτρα δημόσιας υγείας και τα κοινωνικά μέτρα, όπως η χρήση μάσκας και το πλύσιμο των χεριών. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να τους προσφέρεται εμβολιασμός με την πρώτη ευκαιρία, για παράδειγμα όταν φτάσουν στη χώρα υποδοχής ως πρόσφυγες.
2. Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, η Ουκρανία αντιμετώπιζε ξέσπασμα πολιομυελίτιδας. Καθώς η επιτήρηση για τον ιό της πολιομυελίτιδας έχει ενισχυθεί σε ολόκληρη τη χώρα, δεν έχει εντοπιστεί κανένα μεταγενέστερο κρούσμα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ιός δεν κυκλοφορεί πλέον. Λόγω της μη βέλτιστης εμβολιαστικής κάλυψης για πολλά χρόνια στην Ουκρανία, πολλά παιδιά παραμένουν ευπαθή στη νόσο. Ενθαρρύνω όλες τις χώρες που δέχονται Ουκρανούς πρόσφυγες να προσφέρουν σε παιδιά κάτω των 6 ετών το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας.
3. Υπολογίζεται ότι το 1% του πληθυσμού στην Ουκρανία – ή 250.000 άτομα – ζει με HIV. Η πρόσβαση σε αντιρετροϊκά φάρμακα είναι απαραίτητη για να αποτραπούν οι λοιμώξεις τους. Λίγο περισσότεροι από τους μισούς, περίπου 130.000 άνθρωποι, έπαιρναν σωτήρια αντιρετροϊκή θεραπεία πριν από τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένων πάνω από 2.700 παιδιών. Αυτά τα άτομα διατρέχουν κίνδυνο εάν διακοπεί η πρόσβασή τους σε βασικά φάρμακα. Και υπάρχουν πολλοί περισσότεροι που ζουν με τον ιό HIV που πρέπει ακόμη να διαγνωστούν και να ξεκινήσουν θεραπεία.
4. Η ιλαρά είναι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους σε κάθε ανθρωπιστική κρίση επειδή είναι τόσο μεταδοτική. Η Ουκρανία είχε ένα μεγάλο ξέσπασμα από το 2017 έως το 2020, με περίπου 115.000 κρούσματα. Μέχρι το 2020, περισσότερο από το 80% του πληθυσμού είχε εμβολιαστεί κατά της ιλαράς, αλλά αυτό δεν είναι αρκετά υψηλό για να αποτρέψει θανατηφόρες επιδημίες. Καλύπτει επίσης σημαντικές περιφερειακές παραλλαγές. Στο Χάρκοβο, για παράδειγμα, όπου τεράστιος αριθμός ανθρώπων φεύγουν από τη σύγκρουση, η κάλυψη με εμβόλια ήταν μικρότερη από 50%.
5. Υπολογίζεται ότι 32.000 άνθρωποι στην Ουκρανία εμφανίζουν φυματίωση κάθε χρόνο. Το ένα τρίτο αυτών των περιπτώσεων είναι ανθεκτικοί στα φάρμακα. Το 22% των ανθρώπων στην Ουκρανία που ζουν με φυματίωση έχουν επίσης μολυνθεί από τον ιό HIV. Στην Ουκρανία, η φυματίωση είναι η κύρια αιτία θανάτου για άτομα που ζουν με HIV. Οι κύριοι κίνδυνοι αφορούν την πρόσβαση στα σωστά φάρμακα την κατάλληλη στιγμή, καθώς πρέπει να τηρούνται τα θεραπευτικά σχήματα για τη φυματίωση και τον HIV. Η διακοπή ή η διακοπή της θεραπείας μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, ακόμη και σε αντίσταση στα φάρμακα.

«Οι πρόσφυγες δεν αποτελούν απειλή»

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι πρόσφυγες δεν αποτελούν πηγή κινδύνου για την υγεία των τοπικών πληθυσμών. Ξεφεύγουν από τη φρίκη του πολέμου και χρειάζονται τη συμπάθεια και την υποστήριξή μας. Οι χώρες που δέχονται πρόσφυγες θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διασφάλιση επαρκών υπηρεσιών υγείας (συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης και της θεραπείας) που είναι διαθέσιμες στους δικούς τους πληθυσμούς και παρέχονται επίσης στους πρόσφυγες με δίκαιο και ισότιμο τρόπο.

Τελικά, βλέπω ότι σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, η υγεία και οι ανθρωπιστικές αρχές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός ειρήνης και ευημερίας, και αυτό καθοδηγεί τις ενέργειές μας στον τομέα της υγείας και όχι μόνο. Πέρα από αυτό.